فرارو- این روزها شاید کمتر معبر و محل رفت‌وآمد عمومی باشد که در آن با پدیده دستفروشی روبرو نشویم؛ از فروشندگان مترو گرفته تا چهارراه‌های شلوغ دستفروشانی در گوشه‌ای بساط کرده و درحال فروش اجناس خود هستند. البته این شاید شکل شناخته‌شده دستفروشی باشد، ترافیک‌ها و چراغ‌قرمزهای شهری نیز این روزها امکانی برای درآمدزایی شده‌اند. یک آسیب‌شناس اجتماعی در این‌باره گفته "دستفروشی و مشاغل خیابانی در طی ده‌سال اخیر به نسبت قبل 3.5 برابر افزایش داشته است".
به گزارش فرارو، قاعدتا برای کشف علت دستفروشی بیش از هرچیز توجهمان به بیکاری جلب خواهد شد، معضلی که این روزها گریبانگیر بخش زیادی از خانواده‌ها و افراد است. با توجه به تغییرات اجتماعی و سخت‌شدن مسائل اقتصادی این بیکاری علاوه بر مردان زنان زیادی را نیز با مشکل و فقرِ بیشتر روبرو کرده است.
از آمارهای رسمی تا تجربه واقعی
نگاهی به اطراف، خانواده‌ها، اقوام و دوستان خبر از موج شدید بیکاری می‌دهد. بنابرآمارهای رسمی این موج بیکاری 2.5 الی 3 میلیون بیکار در جامعه را نشان می‌دهد. این عدد به این شکل به‌دست آمده که حتی اگر فردی در هفته یک‌ساعت شاغل باشد، معنای آن اشتغال است و نه بیکاری. تعدادی از مسئولین به این آمار با دیده تردید نگاه می‌کنند و معتقدند این آمار از واقعیت موجودی که مردم در حال لمس آن هستند فاصله زیادی دارد. معاون اشتغال وزیر کار گفته که آمار واقعی بیکاری با احتساب همه افرادی که از درآمد خود ناراضی‌اند، افرادِ در آستانه بیکاری و مایوس‌شدگان از اشتغال به‌دست می‌آید که باید چیزی در حدود 6 میلیون نفر باشد.
غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی –نماینده مجلس- نیز در این‌باره می‌گوید "آمارهای رسمی از وجود 5میلیون بیکار در کشور سخن می‌گویند، این درحالی است که آمارهای غیررسمی این رقم را تا 10 میلیون بیکار نیز بالا برده‌اند".
بیکاری زنان بیشتر از مردان
این آمارها در هر دوجنس مرد و زن با بحرانی جدی روبرو هستند. خصوصا که کارشناسان معتقدند بحران بیکاری به مرور منجر به فقیرشدن هرچه بیشتر زنان نیز خواهد شد. نرخ بیکاری زنان 15 تا 24 سال در جامعه 42 درصد برآورد شده است و 52 درصد زنان شاغل در ایران در بخش‌های غیررسمی فعال هستند.
تحصیل‌کرده‌های بیکار
همچنین مسئله مهم دیگر در زمینه بیکاری، بیکاری افراد تحصیلکرده است. بنابرآمار نرخ بیکاری تحصیل‌کرده‌ها 18.9 درصد است که از این میان 12 درصد مردان و 33 درصد زنان را در بر می‌گیرد. بررسی‌های انجام‌شده از سوی وزارت کار و مرکز آمار نشان می‌دهد که برای ساماندهی جمعیت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی باید سالانه یک میلیون و 200 هزار نفر به بازار کار ورود پیدا کنند، این درحالی است که سالانه یک میلیون نفر به جامعه بیکار کشور افزوده می‌شود.
از دولت احمدی‌نژاد تا دولت روحانی
بسیاری شروع بحران‌های جدی در معضل بیکاری کشور را به سیاست‌های دولت قبل مرتبط می‌دانند. در 8 سال دولت قبل، کمترین میزان بیکاری ثبت‌شده در یک‌سال از ابتدای دولت نهم مربوط به سال 1387 با نرخ 10.4 بوده که با شتابی زیاد در سال 89 به 13.5 درصد می‌رسد. این رقم در سال‌های آینده در حد 12 درصد باقی می‌ماند.
|
نرخ
بیکاری (درصد)
|
سال
|
|
11.5
|
84
|
|
11.3
|
85
|
|
10.5
|
86
|
|
10.4
|
87
|
|
11.9
|
88
|
|
13.5
|
89
|
|
12.3
|
90
|
|
12.2
|
91
|
|
12.6
|
92
|
با تغییر دولت، حسن روحانی با ابراز نگرانی نسبت به رشد بیکاری بخصوص درمیان جمعیت تحصیلکرده کشور از تلاش دولت برای پایین‌آوردن نرخ اشتغال سخن گفت. وی چندی پیش درباره بیکاری و راه‌های برون‌رفت از آن گفت: "در چهار سال آتی بین چهار تا پنج میلیون جوان دانش‌آموخته دانشگاهی بیکار خواهیم داشت. تعداد کسانی که در طول ۸ سال گذشته مشغول به کار شده‌اند، بسیار اندک است. براساس آمار مرکز آمار، بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ رقم شاغلان سالی ۱۴۰۰۰ نفر بود. راه حل معضل بیکاری انبساط در تقاضا، انقباض در عرضه و انعطاف در محیط و پرداخت بیمه کار است". با این وجود نرخ بیکاری در دولت فعلی نیز با کاهش روبرو نبوده و در مرحله کنترل باقی مانده است.
عیل ربیعی -وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی- نیز بارها با اشاره به تلاش دولت برای ایجاد اشتغال از نیاز به ایجاد 800 تا 900 هزار شغل جدید در کشور سخن گفته تا بتوان نرخ بیکاری را تک رقمی کرد. مجلس شورای اسلامی نیز بودجه‌ای 4 هزار میلیارد تومانی را برای بخش اشتغال کشور تصویب کرده است.
راه‌حل کارشناسی چیست؟
گذشته از چندوچون‌های آماری و پاس‌کاری‌هایی که مسئولین در زمینه اشتغال انجام می‌دهند، کارشناسان از بعدی دیگر به نقد سیاست‌های کلی موجود می‌پردازند و معتقدند که هزینه‌های در نظرگرفته‌شده برای اشتغال را باید به صورت‌های بهتری مورد استفاده قرار داد. کارآفرینی، تولید و خصوصی‌سازی از راه‌حل‌های کارشناسان در کاهش نرخ بیکاری است.
هادی معتمد در گفتگو با فرارو درباره راه‌حل‌های رفع معضل بیکاری می‌گوید: اگر دولت توان تولید سالانه یک میلیون شغل را نیز داشته باشد، همچنان معضل بیکاری حل نخواهد شد. دلیل این امر میزان بالای جمعیت جوان کشور است. بهترین راه‌کار مطرح در طی سالیان اخیر، اصل 44 و بحث خصوصی‌سازی است. ما باید به سمت خصوصی‌سازی حرکت کنیم. تعاونی‌ها در چنان شرایطی می‌توانند نقش بسیار موثری داشته باشند. متاسفانه دولت قبل، به خصوصی‌سازی توجه چندانی نکرد و آمار بیکاری نیز کاهش پیدا نکرد. توجه به این بخش در دولت فعلی بیشتر است که امیدواریم به حل مشکل بیکاری خصوصا در میان جوانان بیانجامد. اگر بخشی از بودجه مصوب برای تعاونی‌ها در نظر گرفته شود، ما شاهد تحول در بحث اشتغال خواهیم بود. با خصوصی‌سازی، بسیاری از جوان‌ها اقدام به کارآفرینی نیز خواهند کرد.
بیکاری با جامعه چه می‌کند؟
در معیارهای توسعه‌یافتگی بیکاری و اشتغال یک جامعه بسیار اهمیت دارد و تبعات بیکاری در تمام ابعاد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن جامعه بروز پیدا خواهد کرد. دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم –جامعه‌شناس- در گفتگو با فرارو و درباره تبعات بیکاری بر افراد جامعه و به خصوص افراد تحصیلکرده می‌گوید "علاوه بر هزینه‌های مادی ناشی از بیکاری برای دولت، نیروی کاری که بیکار بماند، در معرض انواع مشکلات روحی و روانی قرار خواهد گرفت. چنین فردی می‌تواند صدمات فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی زیادی به جامعه وارد نماید. علاوه بر این افزایش جرم و جنایت، هرزه‌گری و لودگی‌های اجتماعی از دیگر تاثیرات منفی بیکاری بر روی جوانان است. فرار مغزها نیز یکی دیگر از این اثرات است؛ جوان با استعدادی که ببیند در جامعه خود جایی برای اشتغال مناسب وجود ندارد، از این فضا می‌گریزد"