فرارو- روز سیزدهم؛ خدایا،
آگر مرا عفو فرمایی، چه بسیارند گنه کارانی که پیش از من از آنان در گذشته
ای! چرا که کرم تو – ای خدای من – برتر از آن است که تقصیر کاران را
مجازات کنی و من به (دامن) فضلت پناه آورده ام؛ از (خشم) تو به (دامان
رحمتت) می گریزم و وعده ی چشم پوشی ات را در حق کسی که به تو حسن ظن دارد
محقق می شمارم.
خدای
من، بخشندگی ات گسترده تر و بردباری ات برتر از آن است که مرا با کرده
هایم بسنجی یا مرا به خاطر خطاهایم دچار لغزش سازی. ای سرورم، من چه ام و
چه ارزشی دارم؟! ای سرور من، مرا به فضلت ببخش و به عفوت بر من منت گذار؛
با پوشش خود مرا بیارای و به کرم خویش از توبیخ من چشم بپوشان.
دعای روز سیزدهم ماه رمضان
در
دعای روز سیزدهم ماه مبارک رمضان می خوانیم: «اللهمّ طَهّرنی فیهِ من
الدَنَسِ والأقذارِ وصَبّرنی فیهِ على کائِناتِ الأقدارِ و وَفِقنی فیهِ
للتّقى وصُحْبةِ الأبْرارِ بِعَوْنِک یا قُرّةَ عیْنِ المَساکین ».
خدایا
در این روز مرا از پلیدیها و ناپاکیها پاک گردان و در این روز به آنچه
برایم مقدر است صبور دار و مرا در آن به تقوی و هم نشینی با نیکان توفیق ده
به حق یاریت ای روشنی چشم مستمندان.
شرح دعای روز سیزدهم رمضان
مرحوم
آیت الله مجتهدی در شرح دعای روز سیزدهم ماه رمضان بر تأثیر غذاهای حلال
در استجابت دعا تأکید کرده و می گوید: «اللَّهُمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ
الدَّنَسِ وَالْأَقْذَارِ»؛ در این دعا از خدا می‌خواهیم ما را از کثافات
پاک کند. منظور از «کثافات»، چرک گناه و معصیت است. انسان اگر اهل معصیت
باشد، بوی بدی به خود می‌گیرد و اگر مؤمن باشد، خوش‌بو خواهد بود. «اویس
قرن» هنگامی که به ملاقات پیامبر (ص) آمده بود، فضای خانه رسول‌الله (ص)
را معطر کرده بود و فردای آن روز که پیامبر (ص) به خانه خویش بازگشت،
فرمود: «إِنِّی لَأَجِدُ نَفَسَ الرَّحْمَنِ مِنْ جَانِبِ الْیمَن»، یعنی
پیامبر (ص) رایحه خوش اویس را استشمام کرده بود.
وی
یادآور می شود: هنگامی که انسان گناه و معصیت پروردگار خویش را انجام
می‌دهد به تحقیق که آن گناه و معصیت اثر سویی بر ظاهر و باطن آن انسان
می‌گذارد به طوری که در روایات است که با انجام هر گناهی لکه سیاهی بر قلب
انسان می‌نشیند که آن لکه سیاه با مرور زمان و انجام گناهان بیشتر، افزوده
می‌گردد و باعث سیاه شدن دل انسان می‌شود به طوری که دیگر حقایق الهی را
نمی‌تواند بشنود و به مخالفت با آنان می‌پردازد.
این
استاد اخلاق تأکید می کند: پس انسان برای آنکه از آلودگی‌های گناهان پاک و
طاهر گردد باید از یگانه پروردگار عالم مدد بجوید و از او بخواهد که
گناهان او را بیامرزد تا از آلودگی‌ها نیز خلاصی یابد چرا که تنها با آمرزش
و غفران الهی است که انسان از پلیدیها و زشتی‌های گناه پاک می‌گردد و
خداوند متعال نیز در قرآن به بندگان خود این‌گونه بشارت می‌دهد: ”قُلْ یَا
عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن
رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ
هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ”(زمر ،53) یعنی ”بگو از رحمت خداوند نومید
نشوید، به راستی که خداوند همه گناهان را می‌بخشد، همانا او آمرزنده و
مهربان است.” پس ما نیز در این روز از خداوند می‌خواهیم که ما را جزو توبه
کنندگان واقعی از گناهان قرار داده تا از پلیدیها و زشتی‌های گناه که ما
را روسیاه درگاهش نموده است، پاک گرداند.
قرائت قرآن در هنگام سحر زنگار دل را از بین می‌برد
مرحوم
آیت الله مجتهدی در شرح فراز دوم دعای روز سیزدهم رمضان در مورد راهکار
برطرف کردن بوی تعفن روح می گوید: «الدَّنَسِ وَالْأَقْذَارِ»؛ مراد از این
عبارت «کثافات و پلیدی گناه» است، گناه آدمی را کثیف می‌کند و دل را
زنگار می‌گیرد. برای اینکه زنگار قلب را از بین ببریم باید سحرها قرآن
بخوانیم. در روایت آمده است که قلب انسان زنگ می‌زند، همان‌طوری که آهن زنگ
می‌زند، پس قلبتان را با استغفار و قرائت قرآن جلا بدهید. همچنین کمک کردن
و دستگیری از یتیمان هم زنگار دل را از بین می‌برد.
صبر در مقابل امتحان الهی
وی
در ادامه می گوید: «وَصَبِّرْنِی فِیهِ عَلَی کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ»؛
در این بخش از دعا از خدا می‌خواهیم که ما را در برابر قضا و قدر خویش راضی
کند. بنابراین از خدا درخواست می‌کنیم که خدایا مرا بر تقدیر خودت صابر
قرار بده! مراد از «کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ»، قضا و قدر حتمی الهی است.
هرکس در لوح محفوظ قضا و قدری دارد که نمی‌داند صلاح او در آن امر است.
خداوند در قرآن می‌فرماید: «و لبنلونکم بشیِ من الخوف و الجوع و نقص من
الاموال و الانفس و الثمرات و بشران» یعنی : "و امتحان می‌کنیم شما را به
وسیله‌ای از ترس و گرسنگی و نقصان و ضرر از اموال و خودتان و میوه‌هایتان
(در باغ‌ها) و بشارت باد بر صابران” که این آیه نشان دهنده آن است که
انسان در تمام مراحل زندگی برای رشد و ترقی و ارزیابی عملکردش امتحان
می‌گردد و کسانی در این امتحان پیروز می‌گردند که بر تقدیرات الهی راضی
بوده و بر مشکلات و مصائب صبر نمایند.
این استاد
اخلاق با اشاره به توصیه روایات بر صبر در مصیبتها تأکید می کند: هنگامی که
مصیبتی بر آنان وارد شد، بگویند: ”انا لله وانا الیه راجعون” یعنی همه ما
برای خداییم و به سوی او باز می‌گردیم” که خداوند نیز در عوض صبر و ایمان
آن‌ها در قرآن می‌فرماید: ”أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ
وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ”(بقره ،157) یعنی ”آنان
گروهی هستند مخصوص به درود و الطاف الهی و رحمت خاص پروردگار و آنان خود
هدایت یافتگانند". در این دنیا هر شخصی به میزان خود دارای غم و مشکل است.
استادم (مرحوم شیخ علی اکبر برهان) می‌گفت: اگر یک روز گفتی که من غصه‌ای
ندارم، بدان که اجلت نزدیک است! سید بن طاووس به فرزندش می‌گوید: پسرم خانه
که می‌سازی، بگذار گوشه‌ای از آن خرابه باشد تا بدون غصه و دغدغه نمانی.
تقوا؛ یکی از فلسفه‌های روزه
مرحوم
آیت الله مجتهدی در مورد فراز «وَوَفِّقْنِی فِیهِ لِلتُّقَی» می گوید: در
این بخش از دعا از خدا می‌خواهیم که ما را موفق به تقوی کند. تقوا به معنی
این هست که اگر کسی از اعمال ما با خبر شود، طوری زندگی کرده باشیم که
ناراحت نشویم. ماه مبارک رمضان فرصتی برای تمرین تقوا است. ”ان اکرمکم
عندالله اتقکم” یعنی ”به درستی که گرامی‌ترین شما نزد خداوند تقوا پیشه
ترین شماست” و برای آنکه ما نزد پروردگار خویش دارای اجر و قربی باشیم
باید تقوای الهی را پیشه کنیم که تقوا یک کلام به مفهوم انجام واجبات و ترک
محرمات الهی می‌باشد که انسان را به مقام‌های والای دنیوی و اخروی
می‌رساند که یکی از آن مقامات این است که انسان تقوا پیشه و پرهیزگار طبق
آیه قرآن نزد پروردگار خویش دارای حرمت می‌گردد چنانچه خداوند در تمام امور
در دنیا و آخرت او را کفایت می‌کند.
رابطه تقوا و مصاحبت با نیکان
وی
در مورد فراز «وَصُحْبَةِ الْأَبْرَارِ» در دعای روز سیزدهم رمضان یادآور
می شود: در این بخش از دعا از خدا می‌خواهیم که خدایا ما را با خوبان و
ابرار هم‌نشین کند. باید به این نکته توجه داشت که با چه کسی هم‌نشین
می‌شویم چنانچه در شعری داریم: «با بدان کم نشین که صحبت بد/ گر چه پاکی تو
را پلید کند». رابطه تنگاتنگی بین تقوا و مصاحبت با نیکان می‌باشد چرا که
انسان تقواپیشه هیچ گاه با بدکرداران و کسانی که معصیت پروردگار خویش را
انجام می‌دهند مصاحبت و معاشرت نمی‌کند چراکه خود خداوند نیز در قرآن
می‌فرماید: «قل لایستوی الخبیث والطیب» : ”بگو که خبیث و آلوده به کثافات و
طاهر و پاکیزه مساوی نمی‌باشند” تنها مصاحبت تقواپیشگان با نیکان و ابرار
است چرا که خود نیز از نیکان و ابرار هستند. زیرا کسی به درجه ابرار و
نیکان نرسد مگر اینکه تقوای الهی را پیشه سازد. «بعَوْنِکَ یا قُرَّةَ
عَینِ الْمَسَاکِین»؛ خدایا به کمک و یاری خودت این چهار دعای من را مستجاب
کن، ای کسی که روشنی چشم فقرا هستی.
قرائت دعای مجیر در نیمه رمضان
مرحوم
آیت الله مجتهدی بر قرائت دعای مجیر در روزهای 13، 14 و 15 ماه مبارک
رمضان تأکید کرده و می گوید: این نکته را نباید فراموش کرد که دعا تنها
برای دست‌یابی به ثواب نیست، بلکه اصل دعا خواندن برای رسیدن به کمال است.
نماز شب چهاردهم ماه مبارک رمضان
نمازهای
مخصوصی برای هر شب ماه مبارک رمضان از حضرت علی (ع) روایت شده و ثوابهای
زیادی برای هر شبی ذکر فرموده اند. این نمازهای مستحبی تماما دو رکعت دو
رکعت خوانده می شود و خواندن آن در حالت نشسته هم جایز است، لکن ایستاده
افضل است.
نماز شب چهاردهم شش رکعت (سه تا دو
رکعتی) است که در هر رکعت بعد از حمد 30 مرتبه سوره زلزلت خوانده می شود و
حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در ثواب این نماز فرمود: هر کس بخواند، خدای
تعالی آسان گرداند برای او جان کندن را و سؤال نکیر و منکر را.