سال گذشته و در آستانه جشنواره سی‌ام فیلم فجر، مسئولان سینمایی در پاسخ به انتقاد سینماگران و رسانه‌ها از کیفیت انتخاب و نظارت بر آثار متقاضی حضور در جشنواره، سرانجامی را برای این آثار ترسیم کردند که تناسبی با وضعیت امروز آن‌ها ندارد.
به گزارش مهر، اگرچه مراحل نظارت و انتخاب فیلم‌های متقاضی حضور در جشنواره فجر هر سال با اما و اگرها و طبیعتاً انتقاد فیلمسازان محروم از حضور در جشنواره همراه بوده‌است اما جشنواره سال گذشته شاهد اتفاقات و وعده‌های متفاوتی نسبت به دوره‌های قبل بود؛ وعده‌هایی که امروز و با گذشت نزدیک به 10 ماه از آن ایام، می‌توان درباره صحت اجرایی شدن آن‌ها به قضاوت نشست.
در این زمینه جدی‌ترین بحث‌ونظرها پیرامون الزام فیلمسازان به دریافت پروانه نمایش پیش از پذیرش در بخش اصلی جشنواره مطرح شد.
قانونی که سیدعلیرضا سجادپور در مقام مدیرکل نظارت و ارزشیابی سینمای حرفه‌ای در آن مقطع از آن دفاع کرده و اینگونه امتیازات آن را برشمرده بود: "غالباً در جشنواره‌های گذشته از آنجا که آثار تا دقایق پایانی امکان حضور در پروسه انتخاب را داشتند، هیأت‌های انتخاب براساس بازبینی نسخه‌های ناقص تصمیم‌گیری می‌کردند و این روال معمول بود.
به همین جهت هم تا سال گذشته برای کلیه آثار پروانه موقت اکران صادر می‌شد تا بعد برای اکران عمومی نسخه نهایی مورد بازبینی دقیق قرار بگیرد."
فیلم‌های جشنواره بدون تغییر اکران عمومی می‌شوند؟
سجادپور افزود: این روند باعث می‌شد که بعضاً نسخه اکران شده در جشنواره متفاوت از نسخه اکران عمومی آثار باشد؛ نکته‌ای که برخی آن را امتیاز جشنواره قلمداد می‌کردند اما کم‌کم خود به نقطه ضعف بدل شد.
به عقیده این مدیرسینمایی از این نظر "یکی از مهمترین تغییرات" جشنواره سی‌ام این بود که با "تدبیر دبیر جشنواره و برنامه‌ریزی دقیق" به‌گونه‌ای عمل شد که حتی به قیمت نرسیدن برخی آثار به جشنواره زمان‌بندی اعلام شده رعایت شود.
سجادپور تصریح کرد: "حدود 20 فیلم با رعایت این زمان‌بندی امکان حضور در جشنواره را از دست دادند اما با این وجود از میان 87 فیلم رسیده انتخاب و تصمیم‌گیری بصورت دقیق‌تر ممکن شد."
مدیرکل نظارت و ارزشیابی ارشاد با تأکید بر اینکه "امسال شورای صدور پروانه نمایش به موازات هیأت انتخاب فعال بود و با اولویت فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه سینمای ایران، تمامی آثار را مشاهده کرده و موارد اصلاحی را به سازندگان اعلام کردند" وعده داده بود: "به این ترتیب آثار با پروانه نمایش دائم در جشنواره خواهند بود و بعد از جشنواره هم همین نسخه‌ها به اکران عمومی گذاشته خواهند شد."
اظهارات سجادپور در آن مقطع قابل داوری نبود؛ چراکه تنها در حد "وعده‌های" یک مدیر بود که انتظار می‌رفت برآمده از یک پروسه دقیق برنامه‌ریزی باشد. امروز اما مروری بر سرنوشت فیلم‌های حاضر در بخش اصلی جشنواره سی‌ام بهترین ملاک برای قضاوت درباره این "برنامه‌ریزی دقیق" است.
فیلم‌های حاضر در بخش اصلی جشنواره فجر سال گذشته تا به امروز و به نسبت سال‌های قبل با بیشترین مشکل در حوزه اکران و از آن مهمتر با اصلاحات چندباره مواجه شده‌اند که این اتفاق در قیاس با وعده مسئولان سینمایی جای تأمل دارد.
از میان این آثار و تا امروز فیلم‌های "بوسیدن روی ماه" ساخته همایون اسعدیان، "راه بهشت" به کارگردانی مهدی صباغ‌زاده، "روزهای زندگی" به کارگردانی پرویز شیخ‌طادی، "شور شیرین" به کارگردانی جواد اردکانی، "چک" به کارگردانی کاظم راست‌گفتار،"بی‌خداحافظی" ساخته احمد امینی، "سلام بر فرشتگان" به کارگردانی فرزاد اژدری، "بی‌خود و بی‌جهت" به کارگردانی عبدالرضا کاهانی و "یکی می‌خواد باهات حرف بزنه" منوچهر هادی توانسته‌اند بدون اصلاحات و با همان سروشکل رونمایی شده در جشنواره، به اکران عمومی در بیایند.
فیلم‌های "ضدگلوله" ساخته مصطفی کیایی، "خوابم می‌آد" به کارگردانی رضا عطاران، "خصوصی" به کارگردانی محمدحسین فرح‌بخش، "گشت ارشاد" ساخته سعید سهیلی و "نارنجی پوش" به کارگردانی داریوش مهرجویی اما فیلم‌هایی هستند که نسخه اکران عمومی آن‌ها متفاوت از نسخه حاضر در جشنواره بود و در این میان تنها "نارنجی‌پوش" بود که به خواست کارگردان به این تغییر تن داد و مابقی با ممیزی ارشاد اصلاح شدند.
جالب توجه اینکه در این فهرست فیلم‌هایی چون "گشت ارشاد" و "خصوصی" حتی با گذشت دوباره از پروسه نظارت برای دریافت پروانه نمایش بازهم با مشکل در اکران مواجه شدند و اعتراضاتی را برانگیختند. اعتراضاتی که ارشاد در برابر آن ناگزیر از پایین کشیدن دو فیلم از پرده سینماها شد.
از میان دیگر فیلم‌های حاضر در جشنواره سال گذشته هم پیش‌بینی می‌شود فیلم‌هایی چون "پرواز بادبادک‌ها" به کارگردانی علی قوی‌تن، "در انتظار معجزه" به کارگردانی رسول صدرعاملی، "روییدن در باد" به کارگردانی رهبر قنبری، "یک سطر واقعیت" به کارگردانی علی وزیریان و "یه عاشقانه ساده" به کارگردانی سامان مقدم در صورت توفیق برای اکران عمومی بدون اصلاحات روانه پرده سینماها شوند.
در این بین سازندگان فیلم‌هایی چون "ملکه" به کارگردانی محمدعلی باشه‌آهنگر، "پله آخر" به کارگردانی علی مصفا و "یک روز دیگر" به کارگردانی حسن فتحی احتمالا بنابر بازتاب این آثار در جشنواره فیلم‌ها را با تدوینی مجدد روانه اکران عمومی خواهند کرد و اینگونه این آثار نیز با کیفیتی متفاوت از جشنواره به مخاطبان ارائه می‌شوند.
"بیداری" به کارگردانی فرزاد موتمن، "محرمانه تهران" به کارگردانی مهدی فیوضی و "من و زیبا" به کارگردانی فریدون حسن‌پور هم شرایطی مشابه دارند و بعید است نسخه جشنواره‌ای آن‌ها به اکران عمومی گذاشته شود.
فیلم‌هایی که شاید پشت سد اکران بمانند
در این میان تعداد فیلم‌های قرارگرفته در فهرست آثاری که رسماً با سد ممیزی و به تعبیری بهتر "شرط اصلاح" برای اکران عمومی مواجه شده‌اند هم قابل توجه است.
"آمین خواهیم گفت" به کارگردانی سامان سالور، "تلفن همراه رییس‌جمهمور" به کارگردانی علی عطشانی و "خرس" به کارگردانی خسرو معصومی رسماً با این شرط مواجه شده‌اند و فیلم‌هایی چون "برف روی کاج‌ها" به کارگردانی پیمان معادی، "پذیرایی ساده" به کارگردانی مانی حقیقی، "پل چوبی" به کارگردانی مهدی کرم‌پور و "گیرنده" به کارگردانی مهرداد غفارزاده به‌واسطه اعتراضات در چنین جایگاهی قرار گرفته‌اند.
با توجه به این شرایط بازخوانی وعده‌های مدیران سینمایی در آستانه جشنواره سی‌ام بیش از پیش قابل تأمل خواهد بود.
فارغ از بحث جدی درباره کیفیت نظارت و ارزشیابی آثار سینمایی در مرحله صدور پروانه ساخت که می‌تواند از بروز چنین مجادلاتی در مقطع اکران آثار پیشگیری کند، جای این سوال وجود دارد که چرا وزارت ارشاد متر و معیار ثابت و مشخصی برای بررسی تولیدات سینمایی ندارد؟
در صورت وجود این متر و معیار آیا می‌توان بروز چنین شرایطی برای بخش قابل توجهی از تولیدات سینمای ایران را که بی‌تردید سهمی از بیت‌المال (هرچند با نسبت‌های متفاوت) صرف به سرانجام رسیدن آن‌ها شده‌است، حاصل عدم پایبندی به این متر و معیار دانست؟
شاید مسئولان سینمایی که پس از گذشت 10 ماه از تأسیس، هنوز در تلاش برای تطبیق سازمان سینمایی با شرایط آرمانی خود هستند، پاسخی روشن برای این سوال داشته باشند.
مهدی عظیمی‌میرآبادی در مقام سرپرست اداره ارزشیابی و نظارت بر سینمای حرفه‌ای در روزهای آغاز به کار، گفت‌وگوهایی پیرامون تغییر رویکرد در پروسه صدور پروانه‌های ساخت و نمایش داشت، صحبت‌ها و وعده‌هایی که در همین ماه‌های ابتدایی با حاشیه‌های به‌وجود آمده برای فیلم "من مادرهستم" و "آینه شمعدون" با تردید‌های جدی مواجه شده‌است.
آیا می‌توان امیدوار بود تغییرات احتمالی در راستای روشن شدن شبهات درباره کیفیت نظارت بر تولیدات سینمایی منجر به خروجی متفاوتی در جشنواره سی‌ویکم فیلم فجر شود؟