۳ نقطه عطف سفر ترامپ به خاورمیانه

فرارو- دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در بحبوحه سفر خاورمیانه ای خود قرار دارد. سفری که از عربستان سعودی آغاز شده و سپس با حضور رئیس جمهور آمریکا در قطر و امارت متحده عربی ادامه یافته است. اندکی قبل از اینکه ترامپ عازم خاورمیانه شود، در موضع‌گیری معناداری تاکید کرد که سفرش به منطقه رویدادی تاریخی خواهد بود.

به گزارش فرارو؛ موضوعی که با بازتاب های بین المللی قابل توحهی همراه شد و بسیاری از کاشناسان و صاحب منظران را به کنجکاوی واداشت تا بررسی کنند ترامپ از چه کارتی در سفر به خاورمیانه قصد رونمایی دارد. با این همه، ورای همه تحلیل و تفسیرهایی که تاکنون از سفر ترامپ به منطقه شده، اینطور به نظر می رسد که در ارزیابی این رویداد، بایستی 3 نقطه عطف را مد نظر داشت.

1: ترامپ و دستورکار تقابل با چین و ایران

در سال های گذشته و در سایه سیاست های نه چندان منطقی دولت آمریکا در قبال منطقه خاورمیانه که نمودهای عینی خود را در مواردی نظیر اقدام واشینگتن در رها کردن سعودی ها در مواجهه این کشور با حمله سال 2019 مقاومت یمن به تاسیسات نفتی راهبردی عربستان و یا ارائه چک سفید امضا به نتانیاهو جهت ماجراجویی در منطقه به نمایش گذاشته، شاهد فاصله گرفتن کشورهای عربی منطقه از آمریکا و در عوض نزدیک شدن آن ها به چین بوده ایم.

در سال های اخیر، گزارش های مختلفی از سوی نشریات غربی در مورد توسعه نفوذ اقتصادی و نظامی و سیاسی چین در میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس منتشر شده است. موضوعی که عملا یک حوزه سنتی از متحدان آمریکا را با خطر رو به رو کرده است.

از این رو، بسیاری از ناظران و تحلیلگران به این مساله تاکید داشته اند که ترامپ در سفر به منطقه، به دنبال یک مشارکت امنیتی نانوشته با کشورهای عربی منطقه بوده است و البته که در ازای ارائه کمک های مختلف در حوزه امنیت سایبری و یا آموزش نیروهای نظامی دولت های عرب منطقه و البته انتقال فناروی به این کشورها، انتظار دارد که آن ها نیز روابط خود با چین را تا جای ممکن محدود کنند.

ترامپ در این رابطه به طور خاص معطوف به عربستان سعودی و امارات متحده عربی است. در عین حال، مواضع ضدایرانی ترامپ در جریان سفر به منطقه و مخصوصا سخنرانی او در جریان یک نشست در عربستان سعودی نشان داد که او قویا قصد دارد دولت های عرب را به تقابل با ایران فرابخواند.

جالب اینکه او حتی از اعراب منطقه درخواست کرده تا در تحریم ایران، یاور آمریکا باشند. البته که به نظر می رسد ترامپ درجریان سفر به منطقه با نوعی قطبی‌سازی سعی داشته کشورهای عربی منطقه را نمونه رشد و توسعه و ایران را به ادعای خود به مثابه کشوری ضعیف تصویرسازی کند. اقدامی که سعی دارد ایران را از منظر روانی و مسائل مرتبط با جنگ نرم تحت فشار قرار دهد. از این رو، تشدید تقابل با چین و ایران به شیوه های پنهان و آشکار، در زمره دستورکارهای راهبردی ترامپ در سفر به خاورمیانه بوده اند.

2: بازی ترامپ با کارت سوریه

یکی از رویدادهای قابل تامل در جریان سفر دونالد ترامپ به منطقه، اقدام او در ملاقات با ابومحمد الجولانی یا همان احمد الشرع، رئیس جمهور موقت سوریه بوده است. پیش از سفر ترامپ به منطقه، بسیاری از منابع آگاه رسانه ای تاکید داشتند که جولانی قویا در تلاش بوده تا با ترامپ دیدار داشته باشد. موضوعی که از کانال عربستان سعودی امکان تحقق پیدا کرده است.

رئیس جمهور موقت سوریه از این رهگذر سعی دارد تا جای ممکن مشروعیت بین المللی خود و سازوکارهای تحت امرش را بالا ببرد و در عین حال، کانال های تازه ای برای تقویت بنیان های اقتصادی رژیم جدید سوریه ایجاد کند. ترامپ اعلام کرد که به دنبال لغو تحریم‌های سوریه است. خودِ جولانی هم ظاهرا به ترامپ پیشنهاد داده که یک قرارداد منابع معدنی نظیر آنچه آمریکا با اوکراین امضا کرده را با سوریه امضا کند و حتی به این مساله اشاره شده که ترامپ می تواند در دمشق یک برج بسازد. به طور کلی، آنچه واضح است، جولانی جدای از اهداف سیاسی و اقتصادی مد نظر خود، به دنبال آن است که از همین حالا سوریه را در مدار خاصی که نزدیک به غرب و اعراب منطقه است قرار دهد. موضوعی که به زعم وی می تواند حد بیشتری از امنیت را برای او و دولت جدیدش به همراه داشته باشد.

با این همه، باید منتظر ماند و دید که آیا در عرصه عملی، آمریکا حاضر به یاری رساندن به سوریه جولانی است یا بار دیگر آنچه بر سر لیبی آمد را این مرتبه در سوریه مشاهده خواهیم کرد. به هر حال، در معادله سوریه صرفا با یک یا دو بازیگر مهم طرف نیستیم و طیفی از کنشگران ایفای نقش می کنند. آن ها نیز بیکار نخواهند نشست و کارت های بازی خود را رو می کنند. موضوعی که هم بر رفتارهای آتی جولانی و هم جنس رفتار واشینگتن در قبال سوریه اثرگذار خواهد بود. با این همه، حداقل روی کاغذ، تا به اینجای کار دیدار ترامپ با جولانی بیش از همه به نفع رئیس جمهور موقت سوریه بوده است.

مخصوصا اینکه ترامپ در جریان سفرش به منطقه، تا حد زیادی به اسرائیل بی تفاوتی کرد و البته که اختلافات جدی خود با نتانیاهو را نیز رسانه ای کرده است. جولانی امید دارد که از طریق ترامپ، نتانیاهو را برای عقب نشینی از خاک سوریه تحت فشار بگذارد.

3: اولویت های اقتصادی ترامپ در سفر به خاورمیانه

گزارش شده که عربستان سعودی اعلام کرده قصد دارد سرمایه گذاری خود در خاک آمریکا را تا 600 میلیارد دلار افزایش دهد. این مساله خبر خوبی برای ترامپ است زیرا این موضوع می تواند برای او در حوزه اقتصادی کاملا دستاوردساز باشد. ترامپ به شدت به این مساله نیاز دارد. البته که ترامپ در قطر و امارات نیز تا جای ممکن به دنبال جذب سرمایه گذاری اقتصادهای پترودلاری حاشیه خلیج فارس است.

جدای از این ها، از یاد نبریم که عربستان در زمره بزرگترین خریداران سلاح در جهان است و این مساله این کشور را به یک موجودیت جذاب برای آمریکا تبدیل می کند. مجتمع های نظامی و صنعتی در آمریکا پیوندهای قوی با جمهوریخواهان و شخص ترامپ دارند و البته که سکه شدن کاسبی آن ها از رهگذر فروش سلاح به اعراب حاشیه خلیج فارس می تواند آمارهای اشتغال و قدرت اقتصادی آمریکا را هم تقویت کند. به نظر می رسد در هر دو حوزه، ترامپ توانسته در سفر به کشورهای منطقه تا اینجای کار دستاوردهایی را کسب کنتد. کما اینکه برخی منابع می گویند که ترامپ در سفر به عربستان، بزرگترین قرارداد تسلیحاتی تاریخ را به امضا رسانده است. ورای همه این ها، ترامپ از طریق تشدید رایزنی های خود با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، بر آن است تا آن ها را در حوزه سیاست‌های نفتی‌شان، با خود هماهنگ کند.

این مساله از منظر سیاست های کالان آمریکا در محیط بین المللی، می تواند به مثابه یک اهرم در دستان رئیس جمهور آمریکا ظاهر شود. آمریکا به طور سنتی از طریق هماهنگی با سعودی ها، تا حد زیادی سیاست های نفتی جهان را در مسیری که مطلوب واشینگتن بوده کنترل کرده است. حال این کشور قصد دارد بار دیگر این موضوع را که در سال های اخیر تا حدی تضعیف شده و به طور خاص سعودی ها با روسیه، همراهی و هماهنگی خود را در حوزه انرژی بیشتر کرده اند، احیا کند. اینکه نتیجه نهایی سفر ترامپ به منطقه چه خواهد بود، به این زودی ها مشخص نمی شود. سیاست جهانی در سال های اخیر مملو از نوسان بوده و تجربیات تاریخی نشان داده اند که خوانش روندهای آتی جهان، به این راحتی امکان ندارد.

هیچ بعید نیست که رویدادهایی رخ دهند و به کل فضای معادلات را تغییر دهند. این مساله می تواند خیلی زود ماه عسل اعراب حاشیه خلیج فارس و ترامپ را به نقطه ای غیرقابل انتظار برساند. از این رو، داشتن انتظار ثبات در فضای پُرنوسان بین المللی، چندان منطقی نیست.