دونالد ترامپ در نخستین ماه‌های ریاست‌جمهوری خود سیاست خارجی آمریکا را با تأکید بر توافق با روسیه، انتقاد از اوکراین و بی‌توجهی به متحدان سنتی تغییر داد. او با تمجید از پوتین و انتقاد از زلنسکی، حمایت از ناتو را کاهش داده و نفوذ آمریکا را تضعیف کرد. این رویکرد، که به گفته تحلیلگران بازگشت به ژئوپلیتیک کلاسیک است، نگرانی‌های جهانی را درباره کاهش قدرت ایالات متحده و افزایش رقابت‌های سرزمینی میان قدرت‌های بزرگ برانگیخته است.
فرارو- مایکل بیرنبام خبرنگار کاخ سفید برای روزنامه واشنگتن پست و پژوهشگر تاریخ آلمان از دانشگاه ییل.
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه واشنگتن پست، در ماه‌های ابتدایی حضور خود در کاخ سفید، دونالد ترامپ به‌طور قابل‌توجهی اصولی را که تقریباً یک قرن سیاست خارجی ایالات متحده بر آنها استوار بود، دگرگون کرد. تلاش او برای بازتعریف نقش آمریکا در عرصه جهانی به‌ویژه در رابطه با جنگ روسیه و اوکراین، کاملاً مشهود بود. به‌جای حمایت از متحدان سنتی آمریکا، ترامپ روسیه را ستایش کرده و همزمان اوکراین را هدف انتقادات شدید خود قرار داد. او ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین را به‌گونه‌ای نادرست به‌عنوان آغازگر جنگی معرفی کرد که در واقع با تهاجم نظامی روسیه شروع شده بود. در عین حال، ترامپ به تحقیر متحدان اروپایی آمریکا پرداخت که برای سال‌ها به حمایت واشنگتن در مقابل نفوذ روسیه متکی بودند.
از دیدگاه دیپلمات‌ها و تحلیلگران، رویکرد ترامپ نه تنها باعث کاهش قدرت و نفوذ ایالات متحده شده و به نفع مسکو تمام گردیده، بلکه ممکن است تبعات جدی‌تری نیز به دنبال داشته باشد. آنها هشدار می‌دهند که ادامه این سیاست‌ها می‌تواند سایر قدرت‌های جهانی به‌ویژه چین را به اتخاذ مواضع تهاجمی‌تر نسبت به همسایگان خود ترغیب کند. این تحولات برخلاف اولویت‌های بسیاری از حامیان ترامپ در سیاست خارجی آمریکا قرار دارد، اما به نظر می‌رسد که ترامپ فراتر از دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش در حال بازتعریف دوستان و دشمنان ایالات متحده است و رهبران جهانی که تصور می‌کردند رویکرد او را می‌شناسند، دچار شگفتی شده‌اند.
به‌جای ادامه پایبندی به نظام بین‌المللی‌ای که پس از جنگ جهانی دوم برای جلوگیری از تجاوزگری‌های جهانی شکل گرفت، ترامپ به ایده‌های قدیمی‌تر بازگشته است؛ ایده‌هایی که به قدرت‌های نظامی اجازه می‌دهند تا حوزه‌های نفوذ منطقه‌ای ایجاد کرده، بر همسایگان خود مسلط شوند و اقتدار خود را با زور تحکیم کنند. تحلیلگران بر این باورند که ترامپ در حال بازگرداندن جهان به دورانی است که کشور‌های قدرتمند با استفاده از ارتش‌های نیرومند امپراتوری‌های خود را می‌ساختند، کشور‌های ضعیف‌تر را مجبور به پرداخت خراج می‌کردند و مرز‌های خود را با قدرت نظامی گسترش می‌دادند.
رزا بالفور، مدیر دفتر بروکسل مؤسسه کارنگی برای صلح بین‌المللی معتقد است: «این همان ژئوپلیتیک کلاسیک است: اعمال نفوذ بر مناطقی که از نظر جغرافیایی به شما نزدیک‌تر هستند.» به گفته او، ترکیب این دیدگاه با گفت‌و‌گو‌های ترامپ و پوتین، به شکل‌گیری نوعی جهان‌بینی منجر می‌شود که در آن دنیا میان قدرت‌های مختلف تقسیم می‌شود؛ دیدگاهی که کاملاً با نگرش روسیه به امور بین‌الملل همخوانی دارد.
رویکرد ترامپ متحدان آمریکا را شوکه کرده است، زیرا آنها باور دارند که شتاب او برای توافق با روسیه بر سر اوکراین و کنار گذاشتن نقش دیرینه واشنگتن در مهار قدرت کرملین، نه تنها نفوذ ایالات متحده را تقویت نمی‌کند، بلکه آن را کاهش می‌دهد. الکس یانگر، رئیس پیشین‌ام. آی. سیکس بریتانیا در گفت‌و‌گو با بی بی سی نیوزنایت اظهار داشت: «ما وارد دوره‌ای جدید شده‌ایم که در آن روابط بین‌الملل دیگر توسط قواعد و نهاد‌های چندجانبه تعیین نمی‌شود. این روابط اکنون توسط مردان قدرتمند و معاملاتشان شکل می‌گیرد. این همان طرز فکر ترامپ، پوتین و حتی شی جین پینگ است. من فکر نمی‌کنم به وضعیتی که قبلاً داشتیم برگردیم.»
ترامپ در سیاست خارجی خود اغلب دیدگاه‌های متناقضی مطرح کرده است. از یک سو، او از ایالات متحده‌ای سخن می‌گوید که با قدرت اقتصادی و اعمال تعرفه‌ها بر جهان مسلط می‌شود. از سوی دیگر، او از موضعی انزواگرایانه و رویکرد «اول آمریکا» حمایت می‌کند که عمدتاً به کاهش نقش جهانی ایالات متحده و واگذاری عرصه به رقبای آن منجر می‌شود؛ البته به شرطی که آنها از مرز‌های آمریکا دور بمانند.
روز جمعه دونالد ترامپ اظهار داشت: «جنگ در اوکراین تأثیر چندانی بر ما ندارد، زیرا میان ما و آنجا یک اقیانوس بزرگ و زیبا قرار دارد.» این اظهارنظر آشکارا با باور سنتی آمریکا در تضاد است که می‌گوید منافع واشنگتن تحت تأثیر رقابت‌های سرزمینی قدرت‌های بزرگ در دیگر نقاط جهان قرار می‌گیرد. در عین حال، برخی از دستیاران پیشین ترامپ که اکنون از منتقدان او هستند، نسبت به صدور احکام کلی درباره فلسفه حکومتی رئیس‌جمهور هشدار داده‌اند.
جان بولتون، مشاور پیشین امنیت ملی ترامپ، هفته گذشته در مقاله‌ای برای نشنال ریویو نوشت: «ترامپ فاقد فلسفه‌ای جامع در زمینه امنیت ملی است. او از استراتژی‌های کلان استفاده نمی‌کند. تصمیم‌گیری‌های او مبتنی بر معاملات کوتاه‌مدت، رویکرد‌های پراکنده و تحلیل‌های موردی است.» ترامپ و حامیانش ادعا می‌کنند که هدف اصلی‌شان بازگرداندن تمرکز سیاست خارجی آمریکا به منافع داخلی است. ز نظر آنها، محدود کردن دایرهٔ منافع ایالات متحده به مسائل خاص می‌تواند منابع ملی را حفظ کرده و شرایط اقتصادی بهتری برای مردم و کسب‌وکار‌های داخلی فراهم کند.
ریچارد گرنل، نماینده ویژه ترامپ، در همایش بزرگ محافظه کاران اظهار داشت: «در دوران دونالد ترامپ، ما به دنبال تغییر رژیم نیستیم. ما با کشور‌هایی که مخالفمان هستند تعامل می‌کنیم، اما معیار ما این نیست که وضعیت آن کشور‌ها را بهبود دهیم. معیار ما این است که چگونه می‌توانیم آمریکا را برای مردم اینجا بهتر، قوی‌تر و موفق‌تر کنیم.» در روز‌های اخیر، ترامپ بار‌ها ولودیمیر زلنسکی را هدف انتقادات شدید خود قرار داده و او را «دیکتاتور» خوانده است. او همچنین اوکراین را به‌طور نادرست به شروع جنگ متهم کرده، در حالی که از شناسایی و محکوم کردن روسیه به‌عنوان متجاوز خودداری می‌کند.
دونالد ترامپ همچنین درخواست امتیازات بزرگ معدنی از اوکراین کرده است. او بودجهٔ وزارت دفاع را کاهش داده که می‌تواند منجر به خروج هزاران سرباز آمریکایی از اروپا شود. همچنین، او کمک‌های توسعه‌ای آمریکا را که برای مقابله با نفوذ روسیه و چین در جهان در نظر گرفته شده بود، متوقف کرده است. حتی دربارهٔ تصرف مناطقی از گرینلند، کانادا و کانال پاناما نیز اظهار تمایل کرده است.
ترامپ روز شنبه در همایش محافظه کاران آمریکا گفت: «من می‌خواهم به تمام این جنگ‌ها و کشتار‌ها پایان دهم. پس به‌دنبال منابع کمیاب و نفت هستیم؛ هر چیزی که بتوانیم به دست آوریم. اما ما احساس حماقت می‌کنیم. این مربوط به اروپاست و می‌دانید که بر اروپا تأثیر می‌گذارد. بر ما واقعاً تأثیری ندارد.» او همچنین در این رویداد از رهبران راست‌گرای افراطی شرکت‌کننده در همایش تقدیر کرد. این رویکرد حتی برخی از حامیان وفادار ترامپ را گیج کرده است. برایان کیلمید، مجری شبکه فاکس نیوز، بار‌ها از ترامپ خواست تا اذعان کند که روسیه آغازگر جنگ بوده است، اما ترامپ هر بار از پاسخ مستقیم خودداری کرد.
دونالد ترامپ گفت: «من از شنیدن این حرف‌ها خسته شده‌ام. بس است، دیگر کافی است.» او همچنین به شکایت زلنسکی مبنی بر کنار گذاشته شدن اوکراین از مذاکرات صلح میان آمریکا و روسیه بی‌اعتنایی کرده و تاکید کرد: «او هیچ کارتی در دست ندارد و شما از این حرف‌ها خسته می‌شوید. من دیگر تحملش را ندارم.» متحدان ایالات متحده می‌گویند که درس‌های اولیه‌ای که از نخستین ماه‌های ریاست‌جمهوری ترامپ گرفته‌اند، تنها به نگرش تحقیرآمیز او نسبت به اوکراین و حمایت او از دیدگاه‌های پوتین درباره عدم پیوستن کی‌یف به ناتو محدود نمی‌شود. ناتو، که در سال ۱۹۴۹ برای دفاع متقابل در برابر تجاوز نظامی تأسیس شد، اکنون به محور اصلی این مناقشات تبدیل شده است.
در عین حال، دشمنان سنتی آمریکا با استقبال از مواضع ترامپ، از این فرصت استفاده کرده‌اند. دمیتری مدودف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه، در شبکه اجتماعی ایکس با طنزی آشکار به اظهارات ترامپ که زلنسکی را «دیکتاتور بدون انتخابات» خوانده بود، واکنش نشان داد و نوشت: «اگر سه ماه پیش کسی به من می‌گفت که اینها سخنان رئیس‌جمهور آمریکاست، از خنده روده‌بر می‌شدم. دونالد ترامپ کاملا درست می‌گوید. یک دلقک ورشکسته (زلنسکی) ...»
برخی از سیاست‌گذاران بین‌المللی از سرعت تبدیل شدن دیدگاه‌های ترامپ به سیاست رسمی ایالات متحده شگفت‌زده‌اند. هفتهٔ گذشته، پس از حملات لفظی ترامپ به اوکراین، دولت او از استفادهٔ عباراتی نظیر «متجاوز» برای توصیف روسیه در بیانیهٔ گروه هفت ممانعت کرد و به جای آن بر زبانی کلی‌تر و کمتر قاطع تأکید کرد. دو دیپلمات ارشد اروپایی این موضوع را تأیید کردند.
همچنین، در سازمان ملل، دولت ترامپ اوکراین و اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار داد تا از تصویب قطعنامه‌ای به مناسبت سومین سالگرد حملهٔ روسیه به اوکراین خودداری کنند؛ قطعنامه‌ای که به‌صراحت از روسیه به عنوان «متجاوز» یاد می‌کرد. به‌جای آن، دولت ترامپ پیش‌نویس قطعنامه‌ای جایگزین ارائه داد که صرفاً از کشته شدن افراد در «درگیری روسیه و اوکراین» ابراز تأسف می‌کرد و هر دو طرف را به شکلی برابر مطرح می‌کرد. این موضع‌گیری با استقبال روسیه مواجه شد. یکی از دیپلمات‌ها گفت: «کاملاً روشن است که چه اتفاقی در حال وقوع است.» این مقامات به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند تا بتوانند مسائل حساس دیپلماتیک را بدون محدودیت بررسی کنند.
حتی مقام‌های بلندپایه امنیت ملی در دولت ترامپ نیز ناگزیر شدند دیدگاه‌های پیشین خود را که زمانی غیرقابل تردید به نظر می‌رسید، تغییر دهند. مایکل والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، هنگامی که در روز پنجشنبه در مورد مسئولیت پوتین در جنگ اوکراین مورد پرسش قرار گرفت، پاسخ داد: «نباید تعجب کنید که من در بسیاری از مسائل، نظر رئیس‌جمهور را می‌پذیرم. آنچه به‌عنوان یک نماینده کنگره نوشته بودم، متعلق به گذشته است. نکته اصلی این است که من و رئیس‌جمهور بر این نظر مشترک هستیم که جنگ باید پایان یابد.»
برای بسیاری از اروپایی‌ها، درک استراتژی ترامپ همچنان چالش‌برانگیز است. حتی سیاست‌گذاران اروپا نیز انتظار نداشتند که اوکراین به این زودی به ناتو بپیوندد یا بازپس‌گیری تمام قلمرو اوکراین را هدفی کوتاه‌مدت و واقع‌بینانه بدانند. با این حال، کنار گذاشتن این اهداف از همان ابتدا، چنان که ترامپ انجام داد، به گفته تحلیلگران اروپایی، اوکراین و حامیانش را از قوی‌ترین ابزار‌های چانه‌زنی در برابر روسیه محروم کرد.
برخی تحلیلگران بر این باورند که رویکرد ترامپ هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته است. کلیفورد می، رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها می‌گوید: «او کسی نیست که بگوید، این سیاست خارجی من است؛ این دکترین ترامپ است. باید دید چه اتفاقی می‌افتد، چه کسانی بر او تأثیر می‌گذارند و چگونه. من فکر نمی‌کنم همه مشاوران او دقیقاً دیدگاه مشترکی داشته باشند.» وی تاکید کرد: «اگر هدف این است که آمریکا دوباره بزرگ شود، باید روشن شود که این بزرگی به چه معناست؛ یک آمریکای بزرگ از نظر قدرت سخت، از نظر رهبری و نفوذ در جهان و از نظر حفظ نظم جهانی تحت رهبری آمریکا چه شکلی دارد؟ اینها پرسش‌هایی جدی و هنوز حل‌نشده هستند.»
در حال حاضر، برخی از متحدان آمریکا موضع‌گیری‌های دونالد ترامپ را به عنوان یک تهدید بنیادین برای ناتو قلمداد می‌کنند. فریدریش مرتس، که گمان می‌رود صدراعظم آینده آلمان باشد، روز جمعه در مصاحبه‌ای تلویزیونی اعلام کرد که دیگر نمی‌توان به تضمین‌های امنیتی که زیربنای ناتو را تشکیل می‌دهند، اعتماد کرد. او گفت: «ما باید آماده باشیم که دونالد ترامپ دیگر تعهدات معاهده ناتو را به طور کامل نپذیرد.» مرتس تأکید کرد که آلمان باید مذاکرات رسمی در زمینه امنیت با بریتانیا و فرانسه، دو قدرت هسته‌ای اروپا آغاز کند تا حمایت هسته‌ای آنها را گسترش دهد. این اقدام نشانگر دورشدن از سیاست چنددهه‌ای اتکا به ایالات متحده است.
این سیاستمدار آلمانی رویکرد ترامپ نسبت به جنگ اوکراین را حیرت‌انگیز دانسته و در گفت‌وگویی با یک ایستگاه رادیویی آلمانی اظهار داشت: «این اساساً یک تغییر کلاسیک در نقش متجاوز و قربانی است. این همان داستانی است که روسیه و پوتین مدت‌هاست آن را پیش می‌برند. من واقعاً شگفت‌زده‌ام که دونالد ترامپ حالا به نظر می‌رسد این دیدگاه را پذیرفته است.»
