تصمیم‌های تولیدکنندگان عضو اوپک و متحدانش (اوپک پلاس) در زمینه کاهش تولید، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های کنترل قیمت در بازار جهانی نفت است.
بازار نفت به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین بازار‌های جهانی، همواره تحت‌تاثیر مجموعه‌ای گسترده از عوامل اقتصادی، ژئوپلیتیک و سیاسی قرار دارد. تغییرات در عرضه و تقاضا، تصمیمات اوپک و اوپک پلاس، سیاست‌های تحریمی دولت‌ها و حتی نوسانات در اقتصاد‌های بزرگ و نوظهور، همه و همه نقش مهمی در تعیین سرنوشت این بازار ایفا می‌کنند.
به گزارش دنیای اقتصاد، پیش‌بینی بهای نفت در چنین شرایطی، به چالشی بزرگ و چندوجهی برای تحلیلگران و سرمایه‌گذاران تبدیل‌شده، چراکه هرگونه تحول در یکی از این عوامل می‌تواند مسیر بازار را دگرگون کند. در این میان، گزارش اخیر موسسه مالی سیتی بانک که چشم انداز قیمت نفت‌برنت در سال۲۰۲۵ را در محدوده ۶۷ دلار برای هربشکه اعلام کرده است، نمایی از این پیچیدگی‌ها و تناقضات را به تصویر می‌کشد.
سیتی بانک، علاوه‌بر اشاره به تنش‌های ژئوپلیتیک مانند تحریم‌های روسیه و ایران، به تحولات جدیدی نظیر افزایش تولید نفت شیل در آمریکا و برنامه‌های دولت ترامپ برای حداکثرسازی تولید انرژی اشاره کرده‌است.
این عوامل، هرچند در ظاهر متناقض به‌نظر می‌رسند، اما به طور همزمان در حال شکل‌دهی به آینده بازار نفت هستند و تحلیلگران را با سوالات جدیدی مواجه کرده‌اند: آیا رشد تقاضا از سوی اقتصاد‌هایی نظیر چین و هند می‌تواند فشار نیرو‌های کاهشی را خنثی کند؟ آیا سیاست‌های آمریکا برای افزایش تولید نفت و گاز می‌تواند تعادل بازار را به هم بزند؟ این گزارش همچنین اهمیت عوامل اقتصادی و سیاسی را در کنار یکدیگر نشان می‌دهد.
به طور مثال، فشار تحریم‌ها بر صادرات روسیه باعث‌شده تا کشور‌هایی نظیر هند به سمت واردات بیشتر نفت از ایالات‌متحده روی بیاورند. در مقابل، پیشرفت فناوری‌های مرتبط با بهره وری انرژی و گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، چشم انداز‌های کاهشی در بازار نفت را تقویت کرده‌است. در نهایت، این عوامل متنوع و بعضا متناقض، به پیچیدگی معادلات بازار نفت دامن می‌زنند و پیش‌بینی قیمت نفت را بیش از پیش دشوار می‌سازند.
سیتی بانک با استناد به تنش‌های ژئوپلیتیک و تحریم‌های آمریکا علیه روسیه و ایران، به این نتیجه رسیده که این عوامل می‌توانند توازن عرضه و تقاضای جهانی را برهم بزنند. به گفته این بانک، تحریم‌های جدید ایالات‌متحده علیه نفتکش‌ها و تولیدکنندگان روسی، موجب محدودیت جریان نفت در بازار جهانی شده و در نهایت قیمت‌ها را افزایش خواهد داد.
هند، سومین واردکننده بزرگ نفت در جهان نیز در این معادله نقشی کلیدی ایفا می‌کند. با اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه، هند که تا سال‌گذشته بیش از یک سوم واردات نفت خود را از روسیه تامین می‌کرد، اکنون به‌دنبال جایگزین‌هایی برای تامین انرژی موردنیاز خود است.
وزیر نفت هند، هاردیپ سینگ‌پوری، با اشاره به تصمیم دونالد ترامپ برای حداکثرسازی تولید نفت و گاز ایالات‌متحده، اظهار کرد؛ هند ممکن است واردات انرژی از آمریکا را افزایش دهد. او همچنین تاکید کرد؛ «ورود بیشتر انرژی آمریکا به بازار جهانی، برای هند خوشایند است.» ترامپ اخیرا در سخنرانی خود، نفت و گاز آمریکا را «طلای مایع» نامیده و اعلام‌کرده؛ قصد دارد با پر‌کردن ذخایر استراتژیک و صادرات گسترده انرژی، ایالات‌متحده را به یک کشور ثروتمند تبدیل کند. این سیاست می‌تواند بر توازن عرضه و تقاضای جهانی تاثیر بگذارد و فشار بیشتری بر قیمت‌ها وارد کند.
در سوی دیگر، برخی تحلیلگران معتقدند؛ عرضه مازاد نفت و کاهش تقاضای جهانی می‌تواند قیمت‌ها را پایین نگه‌دارد. به گفته بانک آمریکا، افزایش تولید نفت شیل در ایالات‌متحده، همراه با رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر و گسترش استفاده از خودرو‌های الکتریکی، عوامل کلیدی کاهش تقاضای نفت در سال‌های آینده خواهند بود، با این‌حال باید توجه داشت که کشور‌هایی مانند هند که بیش از ۸۰درصد نفت خود را وارد می‌کنند، به دلیل تحریم‌های اخیر و محدودیت‌های حمل‌ونقل، با چالش‌هایی روبه‌رو هستند.
این کشور اکنون ناچار است به منابع سنتی مانند خاورمیانه بازگردد یا واردات خود از آمریکا را افزایش دهد. چنین تغییراتی می‌تواند تقاضای جهانی نفت را متاثر سازد و پیش‌بینی‌های کاهش قیمت را به چالش بکشد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز پیش‌بینی‌کرده؛ قیمت‌های نفت‌خام برنت از متوسط ۸۱ دلار در هر بشکه در سال۲۰۲۴ به ۷۴ دلار در هر بشکه در سال۲۰۲۵ و ۶۶ دلار در هر بشکه در سال۲۰۲۶ کاهش خواهد یافت.
این کاهش قیمت‌ها به‌دلیل رشد قوی تولید نفت در سطح جهانی و رشد کندتر تقاضا است که فشار نزولی بر قیمت‌ها وارد می‌کند و به کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیک و محدودیت‌های داوطلبانه تولید از سوی اعضای اوپک پلاس کمک خواهد کرد.
بازار نفت جهانی در شرایط فعلی با دو گروه از عوامل متناقض روبه‌رو است که هریک می‌توانند به‌صورت مستقل یا ترکیبی، بر روند قیمت‌ها و توازن عرضه و تقاضا اثرگذار باشند. این عوامل به دو دسته نیرو‌های افزایشی و نیرو‌های کاهشی تقسیم می‌شوند.
۱- نیرو‌های افزایشی
الف) تنش‌های ژئوپلیتیک
تنش‌های موجود میان کشور‌های تولیدکننده بزرگ مانند ایران و روسیه با غرب، به‌ویژه ایالات‌متحده، از عوامل مهمی هستند که می‌توانند موجب کاهش عرضه نفت و افزایش قیمت‌ها شوند. تحریم‌های اخیر آمریکا علیه نفتکش‌ها و شرکت‌های نفتی روسیه، همراه با محدودیت‌های موجود برای صادرات نفت ایران، جریان نفت در بازار جهانی را محدود کرده‌است. چنین تحولاتی، به‌ویژه در مناطقی که به نفت این کشورها وابسته هستند، فشار صعودی بر قیمت‌ها وارد می‌کنند.
ب) کاهش عرضه از سوی اوپک پلاس
تصمیم‌های تولیدکنندگان عضو اوپک و متحدانش (اوپک پلاس) در زمینه کاهش تولید، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های کنترل قیمت در بازار جهانی نفت است. این کشورها با کاهش تولید، عرضه نفت را محدود‌کرده و قیمت‌ها را در سطح بالاتری نگه می‌دارند. برای مثال، عربستان‌سعودی و روسیه بار‌ها از این سیاست به‌عنوان ابزاری برای حمایت از بودجه‌های دولتی خود استفاده کرده‌اند.
ج) تقاضای پایدار در اقتصاد‌های نوظهور
اقتصاد‌های نوظهور نظیر چین و هند همچنان در حال رشد هستند و تقاضای بالایی برای انرژی دارند. هند، به‌عنوان سومین واردکننده بزرگ نفت جهان، بیش از ۸۰ درصد از نیاز نفتی خود را از بازار‌های خارجی تامین می‌کند. افزایش نیاز این کشورها به انرژی، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل و صنایع، تقاضای نفت را در بازار جهانی تقویت می‌کند.
۲- نیرو‌های کاهشی
الف) توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
گسترش انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشیدی و بادی و حرکت جهان به سوی کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش تقاضای نفت در بلندمدت به‌شمار می‌رود. بسیاری از کشورها، به‌ویژه در اروپا و آمریکای‌شمالی، سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در زمینه تولید و مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده‌اند که این امر می‌تواند تقاضای جهانی برای نفت را کاهش دهد.
ب) افزایش تولید نفت شیل
ایالات‌متحده با بهره گیری از فناوری‌های پیشرفته در تولید نفت شیل، طی یک دهه‌گذشته به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان تبدیل شده‌است. تولید بالای نفت شیل باعث افزایش عرضه در بازار و ایجاد فشار کاهشی بر قیمت‌ها می‌شود. این روند، در کنار سیاست‌های جدید ترامپ برای حداکثرسازی تولید انرژی، می‌تواند رقابت میان تولیدکنندگان را تشدید کند و قیمت‌ها را پایین نگه‌دارد.
ج) پیشرفت فناوری‌های بهره وری انرژی
پیشرفت‌های فناورانه در زمینه مصرف بهینه انرژی، به‌ویژه در صنایع و حمل‌ونقل نیز یکی دیگر از عوامل کاهش تقاضای نفت است. تولید خودرو‌های الکتریکی و افزایش کارآیی سیستم‌های گرمایش و سرمایش، مصرف نفت را به طور تدریجی کاهش داده و این موضوع می‌تواند بر قیمت‌ها تاثیر کاهشی داشته‌باشد.
خلاصه اینکه بازار نفت در حال‌حاضر در یک نقطه تعادل متزلزل قرار دارد که تحت‌تاثیر نیرو‌های متناقض، چشم انداز نامشخصی را به نمایش می‌گذارد. از یک‌سو، تنش‌های ژئوپلیتیک و کاهش عرضه اوپک پلاس می‌توانند قیمت‌ها را بالا ببرند و از سوی دیگر، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش تولید نفت شیل، روند کاهشی قیمت را تقویت می‌کنند. سیاست‌های آمریکا و تغییرات خرید هند نیز به پیچیدگی این وضعیت افزوده‌اند و به این ترتیب چشم‌انداز قیمت نفت در سال‌جاری نیز در تقابل‌نیرو‌های متضاد تعیین خواهد شد.
