تهران، شهر موش‌ها؛ از گلاب دره تا دروازه دولاب

آماری از جمعیت‌شان وجود ندارد. همه جای شهر هستند. روز آفتابی و بارانی هم  ندارد. کافی است چند دقیقه‌ای کنار یک مخزن زباله مکث کنید تا اجتماع چند موش را مشاهده کنید که دیگر بی‌ترس از عابران پیاده در حال تردد هستند.

به گزارش خبرآنلاین، مدیران شهرداری معتقدند که شکایت‌های مردمی در حوزه موش کاهش پیدا کرده اما سایت شفافیت شهرداری تهران که هر ماه باید گزارش درخواست‌های مردمی به سامانه ۱۳۷ را منتشر کند و می‌توان ادعای شهرداری را از طریق این گزارش‌ها صحت‌سنجی کرد، از مرداد ماه امسال به‌روزرسانی نشده است .

روش ناکارآمد سنتی

ناصرامانی، عضو شورای شهر تهران سه سالی است که هر هفته گزارشی از محله‌گردی‌های خود در صحن شورای شهر تهران ارائه می‌کند. یکی از مشکلات ثابت محلات تهران گلایه ساکنان از «موش» است. ازگلاب دره تا دروازه دولاب؛ نظافت شهرو موش دو موضوع پرتکرار دراین گزارش‌ها هستند.

او در این زمینه می‌گوید: در آخرین گزارشی که از محله دولاب دادم، اشاره کردم که  ما در روز بارندگی در آنجا موش‌های بزرگ دیدیم. این درحالی است که در روز بارندگی معمولا این گونه حیوانات به کف خیابان نمی‌آیند!

او ادامه می‌دهد: روش سنتی شهرداری که از طریق پیمانکاران اعمال می‌شود، پاسخگوی مبارزه با حیوانات موذی و موش در سطح شهر تهران نیست. البته این مشکلی نیست که قابل حل به طور صددرصد باشد، ولی باید کنترل شود.

کنترل نه حذف

امانی با تاکید براین که ما از کنترل جمعیت حیوانات موذی حرف می‌زنیم نه از حذف صد درصدی آنها، می‌گوید: هیچ کشوری در دنیا -حتی کشورهای پیشرفته دنیا- نیست که به طور کامل این مشکل را حل کرده باشد، ولی آنها جمعیت‌ حیوانات موذی را کنترل کرده‌اند و اجازه‌ نداده‌اند این میزان زاد و ولدشان اضافه شود تا لابه‌لای قدم‌های مردم در پیاده‌روها حرکت کنند و در جوی‌های آب دیده شوند؛ این مشکل است.

کوتاهی پیمانکارها

او با اشاره به یکی از محله‌گردی‌های اخیرش می‌گوید: در یکی از محله‌گردی‌ها مشخص شد که پیمانکار، سه ماه سم نخریده بود. این جابه‌جایی‌ها و تغییر روش نگهداشت شهرو جابه‌جایی پیمانکارها و کوتاهی که در عملکردشان دارند، متاسفانه این بلا را در زمینه‌ مبارزه با موش سر شهر تهران آورده و درحال حاضر هم دارند روش‌شان را عوض می‌کنند. امیدواریم که تجربه‌ سه سال و اندی گذشته پیش روی آنها باشد و کاری کنند که حداقل کنترل این حیوانات در شهر تهران را مخصوصا در تابستان آینده دیگر نبینیم.

این عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این پرسش که آیا به محله‌ای در تهران رفته که در آن محله، شهروندان از موش گله نداشته باشند؟ می‌گوید: بدون استثنا -به ویژه محلات جنوبی و مرکزی شهر-، به هر جا که رفتم، هم در فصل تابستان و هم در فصل پاییز، مردم از تردد و ازدیاد جمعیت موش گلایه داشتند...

نتایج مهم مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس

به تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس هم نتایج مطالعاتی را منتشر کرده که براساس آن، نتایج سنجش افکار عمومی در خصوص رضایت از عملکرد مدیریت معضل جوندگان موذی در کشور نشانگر نبود رضایت کافی در ۶۷ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی است و دلیلش، مواجهه ۸۹ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی حاضر با موش در طی سالیان اخیر در محل‌های پرتکراری نظیر کانال‌های آب و فاضلاب (شامل جوی‌های شهری)، مخازن جمع‌آوری پسماندها و پارک‌ها و فضای سبز شهری اعلام شده است.

علاوه بر این، ارزیابی میزان سطح آگاهی عمومی نشان می‌دهد که نزدیک به ۸۰ درصد پاسخ‌دهندگان توانایی شناسایی انواع موش‌ها را نداشته و بیش از ۵۰ درصد آنها نیز نسبت به دستگاه متولی مقابله با معضل جوندگان موذی در کشور اشراف کامل ندارند.

بررسی اقدامات انجام گرفته در داخل کشور و همچنین مطالعه تطبیقی با نمونه‌های موفق بین‌المللی نشان می‌دهد که به رغم افزایش توجهات به معضل مواجهه با جوندگان موذی در کشور و انجام اقداماتی نظیر ابلاغ «راهنمای مهار جمعیت موش در محیط‌های شهری»، چارچوب تقنینی و به فراخور آن رویکرد اجرایی در زمینه مدیریت جامع جوندگان موذی در کشور نیازمند اصلاح و ارتقا است.

نتایج مطالعه تطبیقی انجام گرفته در پژوهش حاضر گویای این واقعیت است که چارچوب تقنینی مدیریت جامع جوندگان موذی در کشور نیازمند ارتقای ضمانت اجرایی با تغییر عنوان از «راهنما» به «دستورالعمل»، رتبه‌بندی و اولویت‌بندی اقدامات مقابله با جوندگان موذی، توجه به سایت‌های ساخت و تخریب، ارائه ساختار و همچنین ایجاد به اشتراک‌گذاری و تحلیل بانک داده برای پاسخ به شکایات مردمی، هوشمندسازی روند درخواست خدمت برای مقابله با جوندگان موذی برای شهروندان و همچنین تصویب قانونی جامع به جهت الزام مالکان به مقابله با جوندگان موذی در اموال شخصی و مجازات متخلفان، نظام‌مندسازی شرکت‌ها به منظور بهره‌مندی از ظرفیت بخش خصوصی است.

موش‌های خانگی با پراکنش تقریباً در کلیه استان‌های کشور و پس از آن موش نروژی با پراکندگی در ۱۲ استان و موش سیاه با پراکندگی در ۱۰ استان کشور به ترتیب فراوان‌ترین گونه‌های موش‌ها در سطح کشور هستند.

دراین مطالعات پیشنهاد شده به منظور بهبود وضع موجود و فائق آمدن بر معضل مواجهه با جوندگان موذی در کشور،  اصلاح راهنمای مهار جمعیت موش در محیط‌های شهری، اصلاح و ارتقای شیوه جمع‌آوری پسماند عادی در کشور، افزایش سطح پوشش‌دهی سیستم فاضلاب در کشور و اتخاذ سازوکار لازم جهت اتصال مشترکان آب به شبکه فاضلاب، احصای خلاءهای قانونی موجود در مسیر مدیریت جامع جوندگان موذی توسط دستگاه‌های متولی و تدوین لایحه پیشنهادی توسط دستگاه‌های اجرایی و استفاده از نیروی انسانی متخصص، بهره‌مندی از ظرفیت مراکز پژوهشی و تخصیص بودجه کافی جهت اقدامات مدیریت جامع جوندگان موذی مورد توجه قرار گیرد. 

خطر شیوع بیماری‌های مشترک

در این پژوهش تاکید شده بررسی اطلس پستانداران ایران نشانگر آن است که حداقل یکی از جوندگان متداول آسیب‌رسان و ناقل بیماری (موش نروژی، موش سیاه و موش خانگی) در همه استان‌های ۳۱ گانه کشور پراکنده شده‌اند. 

بررسی شیوع بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان که جوندگان موذی (موش‌ها) مخزن یا عامل انتقال آنها به انسان به شمار می‌روند، نشان می‌دهد که به رغم عدم مشاهده موارد ابتلا به بیماری طاعون در کشور، موارد ابتلا به بیماری سالک پوستی و همچنین تب شالیزار در کشور وجود دارد.

در این راستا، موارد ابتلا به سالک در ایران در سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۹ هزار نفر (۸٬۸۳۰ نفر) برآورد شده که ایران را در دسته کشورهای با شیوع بالای این بیماری در سطح دنیا قرار می‌دهد. 

وجود خلاءهای قانونی

با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از نظرسنجی انجام‌شده در این پژوهش، ارتقای آگاهی عمومی، رفع مشکلات سیستم جمع‌آوری پسماند در کشور و همچنین افزایش سطح پوشش‌دهی و اتصال مشترکین به شبکه فاضلاب از جمله اقداماتی است که به نظر می‌رسد در برنامه‌های آتی باید مدنظر تصمیم‌گیران قرار گیرد. 

علاوه بر این، استعلامات انجام‌شده از دستگاه‌های متولی از وجود خلاءهای قانونی در خصوص برخی از اقدامات ضروری به منظور مقابله با جوندگان موذی خبر می‌دهد که رفع آن نیز می‌تواند کمک قابل توجهی به حل این معضل در سطح شهرها و روستاها کند.

همچنین بررسی تجربیات جهانی گویای این واقعیت است که مقابله با جوندگان موذی نیازمند رویکردی ساختارمند با تعیین نقش الزام‌آور برای کلیه ذی‌نفعان و بهره‌گیری از مشارکت مردمی در قالب فلودیاگرام است که با استفاده از نیروی انسانی متخصص و صرف منابع مالی اجرایی شده و از اتلاف منابع جلوگیری شود.