ترنابازی؛ دورهمی شاه و وزیر در قهوه‌خانه‌های تهران

ترنا به معنی لنگ و کرباسی است به هم تنیده و محکم که محکوم با این کمربند دست‌ساز مجازات می‌شد. عبدالله درویش، پژوهشگر محله کن، در باره این بازی می‌گوید: «ترنابازی در تهران رواج زیادی داشت به‌خصوص در روستای کن که در دورهمی‌های مردانه و قهوه‌خانه محل با شور و شعف خاصی انجام می‌شد. البته جوان‌ها و پیرمردهای پا به سن گذاشته کن هم ترنابازهای حرفه‌ای بودند. این بازی با نام‌های دیگری در شهرهای مختلف کشور نیز انجام می‌شد. تهرانی‌ها به آن ترنابازی یا بازی شاه و وزیر هم می‌گفتند.»

به گزارش همشهری آنلاین، درویش ادامه می‌دهد: «وسایل این بازی ترنا و قاب یا همان کشکک گاو یا گوسفند است. بازیکن‌ها در این بازی حلقه‌وار دور هم می‌نشینند و ترناگردان با ذکر صلوات قاب را می‌اندازد. بعد دیگران هم یکی پس از دیگری قاب می‌اندازند. قاب هرکسی با نقش شاه می‌نشست شاهِ بازی می‌شد و فرمان یا حکم بازی را می‌داد. پس از گزینش شاه، هرکسی قابش وزیر می‌شد نقش وزیر را می‌گرفت. شاه انتخاب شده با سؤال‌های مختلف بهانه‌هایی برای تنبیه فردی را مهیا می‌کند. در این بازی تنبیه‌هایی همچون سبیل‌کشیدن، سماورکردن و اتوکشیدن وجود داشت.»

در محله کن کوچه‌ای به نام ترنا وجود دارد. برخی باور دارند این ترنا برگرفته از همان ترنابازی معروف قهوه‌خانه‌های محله است و البته برخی نیز آن را به ورودی آب قنات‌های محله نسبت می‌دهند. با این حال ترنابازی از معروف‌ترین بازی‌های این محله بوده است.

درویش در ادامه می‌گوید: «تفریحات بچه‌های محل همین بازی‌های بومی بود. البته این را هم بگویم بازی پیر و جوان نمی‌شناخت و همگان در هر سنی اهل بازی و تفریح بودند. الک‌دولک، هفت‌سنگ، گردوبازی و تیله بازی جفتی در محله کن و روستاهای غرب تهران پرطرفدار بود. بازی جذاب دیگر محله «دوک‌بازی» نام داشت که با استفاده از استخوان قلم گوسفند انجام می‌شد. بازی با کاشتن قلم گوسفند بر زمین شروع می‌شد و با سنگ و آجر از دور به آن ضربه می‌زدند. این بازی به صورت دونفره تا چهارنفره انجام می‌شد. سنگ که به دوک برخورد می‌کرد تا مسافت زیادی پرتاب می‌شد. بعد اندازه می‌گرفتند. هر کسی مسافت بیشتری پرتاب می‌کرد برنده بود. این مسافت را هم با پا اندازه می‌گرفتند. مثلاً عبدالله ۱۵ پا پرتاب کرده است. برنده از بازنده کولی می‌گرفت.»