ماجرای ساخت نخستین دستگاه «غش‌انگیز» چه بود؟

پریشان‌احوال‌ها در تهران قدیم حال خوشی نداشتند. نخستین بار ناصرالدین‌شاه دستور داد تا این افراد را از سطح شهر جمع‌آوری و مکانی خاص برایشان آماده کنند.

به گزارش همشهری آنلاین، مدتی بعد از فرمان شاه قاجار و جمع‌آوری دیوانگان، آن‌ها به زیرزمین بیمارستان دولتی که بعد‌ها به نام بیمارستان سینا مشهور شد منتقل شدند. روش نگهداری از دیوانگان و روان‌پریش‌ها مناسب نبود.

داریوش شهبازی، تهران پژوه، دراین‌باره می‌گوید: «در گذشته تصور براین بود که تنها راه‌حل درمان این دیوانگان گرسنگی دادن و کتک زدن است. آن‌ها را در مکان‌های تنگ و تاریک نگه می‌داشتند، دیوانگانی که حال وخیم‌تری داشتند را به غل و زنجیر می‌کشیدند و مو‌های زنان و مردان را از ته می‌تراشیدند. کم‌کم رسیدگی به وضعیت دیوانگان به بلدیه تهران سپرده شد. آن‌ها بعد‌ها به باغ اکبرآباد و دیوانه‌خانه‌ای منتقل شدند که سال‌ها بعد به بیمارستان روانشناسی روزبه تبدیل شد. در این بیمارستان اتاق‌های کوچک آماده کردند، البته سلول هم ساختند تا دیوانگانی که بدحال‌تر بودند را آنجا نگه دارند. گاهی فردی سال‌ها در یک اتاق می‌ماند. خانواده‌ها آن‌ها را رها می‌کردند و دیگر به سراغشان نمی‌آمدند. در دوران پهلوی برایشان لباس متحدالشکل با کلاه آماده شد، ولی دانش نگهداری از این بیماران هنوز وجود نداشت. اواخر دوران سلطنت پهلوی اول با راه‌اندازی فرهنگستان زبان فارسی، دارالمجانین یا همان دیوانه‌خانه‌ها به تیمارستان تغییر نام دادند و بعد‌ها (در دهه ۴۰) به‌عنوان بیمارستان‌های روانشناسی مشهور شدند.»

بعد از انقلاب مشروطه دانشجویانی که در خارج از کشور درس‌خوانده بودند برای کمک به وطن بازگشتند. در این میان دکتر عبدالحسین میرسپاسی و دکتر حسین رضایی نیز به ایران بازگشتند و بین سال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۱۹ با سعی و کوشش فراوان تیمارستان تهران را توسعه دادند و بعد از آن وضع بیماران روانی که تا پیش از آن در شرایط ناگواری نگهداری می‌شدند رو به بهبود رفت. در آن زمان نه‌تن‌ها اصلاح وضع بیماران روانی در دستور کار دولت‌مردان و سیاست‌گذاران نبود بلکه صرف هر نوع هزینه برای آن‌ها کاری عبث شمرده می‌شد. در چنین جو بدبینانه‌ای کار دکتر میرسپاسی و دکتر رضایی بسیار قابل‌تحسین بود

دکتر میرسپاسی برای نخستین بار مکانیسم و نقشه دستگاه (ای سی تی) یا همان دستگاه غش مصنوعی را به ایران آورد و این دستگاه در تهران ساخته شد. او در نخستین آزمایش این دستگاه آن را دستگاه غش‌انگیز نامید.

دکتر میرسپاسی و دکتر رضایی از پیشگامان علم روانشناسی نوین در ایران لقب گرفته‌اند که بیمارستان روانشناسی میمنت یادگار دکتر میرسپاسی و بیمارستان رضایی از دکتر حسین رضایی به یادگار مانده است. در کنار نخستین‌های مراکز روانشناسی در پایتخت باید از بیمارستان روانشناسی چهرازی به‌عنوان نخستین بیمارستان روانشناسی خصوصی تهران نام برد. این بیمارستان روانشناسی به همت سید ابراهیم چهرازی ساخته شد. او یک قطعه زمین ۱۵ هزار متری در دره قشلاق (خیابان، ولی عصر کنونی، روبه روی پارک ملت) را به بیمارستان دائمی روانشناسی تبدیل کرد. هرچند این مرکز درمانی از دهه ۵۰ به بعد رو به افول نهاد و کم‌کم از بین رفت.

اگر می‌خواهید درباره دارالمجانین تهران و پریشان‌خانه‌های پایتخت و شرایط زندگی بیماران روحی روزگار قدیم تهران بدانید باید به موزه روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی در بیمارستان روزبه مراجعه کنید. موزه‌ای خاص که ۲۱ آذر ۱۳۹۸ افتتاح شد.