سفر بدون ویزا برای شهروندان ایران به ۴۴ کشور

تفاهم‌نامه لغو ویزا بین ایران و تاجیکستان از شنبه ۲۰ مردادماه به اجرا گذاشته شد و به این ترتیب شمار کشور‌هایی که ایرانی‌ها بدون ویزا (Visa free) و یا با ویزای هنگام ورود (VoA) می‌توانند به آن‌ها سفر کنند به ۴۴ کشور رسید، اما آیا تمام این کشور‌ها برای سفر کردن جذاب، آسان و یا دردسترس هستند؟

به گزارش ایسنا، براساس توافق ایران و تاجکیستان از ۲۰ مردادماه ۱۴۰۳ برابر با ۱۰ اوت ۲۰۲۴ شهروندان این دو کشور که با پرواز وارد تهران و دوشنبه شوند از امتیار ورود بدون ویزا (روادید) بهره‌مند می‌شوند و در هر بازه ۹۰ روزه می‌توانند ۳۰ روز در ایران و تاجیکستان بمانند.

این امتیاز هنوز شامل شهروندان ایران و تاجیکستان که از راه زمینی و یا از طریق کشور‌های دیگر وارد تهران و یا دوشنبه شوند، نمی‌شود.

ازبکستان از جمله کشور‌هایی است که انتظار می‌رود براساس توافقی که با ایران داشته است، به زودی لغو روادید را دو سویه انجام دهد.

اتباع ازبکستان از ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ برابر با ۴ فوریه ۲۰۲۴ می‌توانند بدون روادید به ایران سفر کنند. رئیس انجمن دوستی ازبکستان و ایران پیش‌تر از احتمال لغو ویزای ازبکستان برای شهروندان ایرانی خبر داده و گفته بود: قرار است این طرح از سوی مجلس عالی ازبکستان بررسی شود.

تفاهم‌نامه لغو روادید برای دارندگان گذرنامه سیاسی میان جمهوری اسلامی ایران و ازبکستان نیز از تاریخ ۱۲/ ۱ / ۱۴۰۲ برابر با ۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، به صورت رسمی به اجرا درآمده است. بر این اساس دارندگان گذرنامه سیاسی بدون روادید به مدت حداکثر ۳۰ روز در طول شش ماه از تاریخ اولین ورود به قلمرو طرف دیگر، می‌توانند سفر کنند.

کشور تونس نیز در راستای تحکیم روابط با ایران و کمک به رونق صنعت گردشگری دو کشور، از ۲۶ خرداد ۱۴۰۳ روادید گردشگری را برای ایرانی‌های دارای پاسپورت عادی لغو کرده است و به این ترتیب، شهروندان ایرانی می‌توانند تنها با تهیه بلیت رفت و برگشت هواپیما و رزرو هتل، در هر بازه ۱۸۰ روزه به مدت ۱۵ روز در تونس اقامت داشته باشند. ایران از بهمن ماه ۱۴۰۲ روادید خود را برای شهروندان تونس لغو کرده بود.

سفر گروهی بدون ویزا بین ایران و روسیه نیز از نیمه سال ۱۴۰۲ امکان‌پذیر شده است. سفر بدون ویزا بین دو کشور فقط در صورتی ممکن است که گروه‌هایی با بیش از ۵ نفر از طریق آژانس‌های گردشگری مشخصی اقدام کنند.

شهروندان ایران همچنین می‌توانند بدون روادید (Visa free) به ارمنستان، گرجستان، عراق، قزاقستان، مالزی، عمان، ترکیه، میکرونزی، نیوئه (در اقیانوس آرام)، سورینام، جزایر کوک، دومینکا و ونزوئلا سفر کنند.

مدت زمان اقامت بدون ویزا در این کشور‌ها متفاوت است و ضرورت دارد پیش از سفر و تهیه بلیت، این شرایط بررسی شود. با این وجود، براساس آخرین گزارش‌ها این مدت زمان بین ۱۴ تا ۹۰ روز متغییر است.

علاوه‌بر این، با توجه به تحولات سیاسی لازم است پیش از برنامه‌ریزی برای سفر به هر یک از این کشورها، مقررات ویزای آن‌ها بررسی شود. این موضوع از آن نظر تاکید می‌شود که در مقطعی، آذربایجان با ایران لغو ویزا بود، اما با توجه به تحولات چند سال اخیر برخلاف توافق دوجانبه عمل کرد و به جمع کشور‌هایی پیوست که لازم است پیش از سفر به آن برای ویزای جمهوری آذربایجان درخواست داد. این درحالی است که شهروندان آذربایجان همچنان بدون ویزا می‌توانند به ایران سفر کنند. یا صربستان که شهریور ۱۳۹۶ در توافق با ایران، ویزای خود را برای شهروندان ایران لغو کرد، اما با افزایش میزان مهاجرت غیرقانونی از طریق این کشور، حدودا یک سال بعد، ویزای صربستان به وضعیت قبل برگردانده شد و حتی سختگیری‌هایی در صدور ویزا اعمال شد.

سوای توافق‌های دوجانبه میان کشور‌ها برای لغو دو سویه روادید، برخی کشور‌ها با هدف تسهیل رفت و آمد و گردشگری و گسترش تجارت، امکان صدور روادید در فرودگاه را فراهم کرده‌اند که به آن ویزای هنگام ورود یا (VoA) گفته می‌شود. بر این اساس، کشور‌های لبنان، قطر، سوریه، نپال، مالدیو، سیشل، ماداگاسکار، بولیوی، بوروندی، کامبوج، جزایر کیپ ورد، جزایر کومور، جیبوتی، گینه بیسائو، ماکائو (چین)، موریتانی، موریس، موزامبیک، جزایر پالائو، رواندا، ساموآ، سیرالئون، سومالی، تیمور شرقی، تووالو و زیمباوه، امکان صدور ویزا در فرودگاه و یا هنگام ورود از مرز‌ها را برای شهروندان ایرانی فراهم کرده‌اند. اعتبار ویزای این کشور‌ها بین ۳۰ تا ۹۰ روز متغیر است.

دریافت ویزا در مرز‌های ورودی اگرچه روش پیچیده‌ای نیست و بیشتر کشور‌ها برای تسهیل سفر چنین تسهیلاتی را فراهم کرده‌اند، اما لازم است پیش از خرید بلیت و بستن چمدان، مقررات ویزای فرودگاهی هر یک از این ۲۵ کشور بررسی شود و ویزای هنگام ورود به این معنی نیست که مسافر فقط با ارائه گذرنامه معتبر اجازه ورود به این کشور‌ها را دریافت می‌کند. برای ورود به بسیاری از این کشور‌ها لازم است هزینه ویزا، عکس مناسب ویزا، مدارک سفر از جمله رزرو هتل، مدت زمان اقامت و بلیت برگشت و گاه مدارک شغلی ارائه شود.

افزون بر این‌ها مقررات در تمام فرودگاه‌ها و یا مرز‌های ورودی این کشور‌ها یکسان نیست، مثلا برای سفر به لبنان اگر ورود از فرودگاه «رفیق حریری» باشد توصیه می‌شود پیش از سفر و خروج از ایران برای دریافت ویزا اقدام شود. یا درباره ویزای قطر اگر مدت زمان سفر ۱۴ روز باشد ویزای ورود به این کشور در فرودگاه رایگان صادر می‌شود به شرط آنکه از سایت «دیسکاور قطر»، هتل رزرو شده باشد و تاییدیه آن هنگام ورود به این کشور ارائه شود. همچنین ضرورت دارد هر نفر ۱۵۰۰ دلار نقد و یا کارت اعتباری همراه داشته باشند.

برای ورود به بعضی از این کشور‌ها لازم است فرم درخواست ویزا به صورت آنلاین تکمیل و یا در سایت‌های مرتبط بارگذاری شود و پرینت آن را همراه داشته باشد، نپال که مقصد دوستداران کوه و طبیعت است از جمله کشور‌هایی است که اگرچه نام آن در فهرست ورود با ویزای فرودگاهی آمده، اما لازم است پیش از سفر مدارک آن آماده شود، علاوه‌بر هزینه متفاوتی که برای ویزای نپال با اعتبار ۱۵، ۳۰ و ۹۰ روز دریافت می‌شود، باید فرم درخواست ویزا در سایت مهاجرتی این کشور آنلاین تکمیل شود و پرینت آن همراه مسافر باشد. یا برای سفر به دو کشور مالدیو و سیشل که چندسالی است به مقصد سفر‌های تفریحی و ماه عسل قشری از ایرانی‌ها اضافه شده، لازم است مسافر علاوه‌بر پرداخت هزینه ویزا هنگام ورود به این کشورها، رزرو هتل، بلیت برگشت و فرم درخواست تکمیل‌شده را به همراه گذرنامه معتبر ارائه دهد و گاهی هم مستنداتی دال بر تمکن مالی مسافر نیاز است.

بنابراین، کشور‌هایی که نام آن‌ها در فهرست ویزای هنگام ورود قرار گرفته، الزاما از ارایه مدارک معتبر مسافرتی معاف نشده‌اند و نمی‌توان فقط با یک گذرنامه عادی وارد این کشور‌ها شد و ضرورت دارد شرایط ورود به این کشور‌ها برای جلوگیری از بروز هر نوع مشکلی از قبل بررسی شود.

اما نوع دیگر ویزا، اجازه‌نامه الکترونیکی سفر (eTA) است که شبیه ویزای الکترونیک است و مسافر باید در سایت مهاجرتی و یا صدور ویزای این کشور‌ها مدارکی همچون تصویر پاسپورت معتبر، عکس، رزرو اقامت، شرح سفر، بیمه سفر، بلیت برگشت و دعوتنامه، بسته به مقررات کشور هدف، بارگذاری و هزینه را پرداخت کند تا مجوز الکترونیکی سفر صادر شود. توصیه شده برای دریافت این نوع ویزا پیش از سفر به اندازه کافی، زمان گذاشت. از جمله کشور‌هایی که شهروندان ایرانی به این شکل امکان سفر به آن‌ها را دارند، کنیا، پاکستان، سریلانکا است.

اما یک امکان دیگر ویزا برای شهروندان دنیا وجود دارد که درحال رواج از سوی بسیاری از کشورهاست؛ ویزای الکترونیکی که مرحله مراجعه به سفارتخانه‌ها، کنسولگری‌ها و یا شرکت‌های صادرکننده ویزا از آن حذف شده و لازم است متقاضی، مدارک مورد نیاز برای صدور ویزا را در سایت‌های معتبر و مشخص‌شده بارگذاری کند تا پس از تایید آنها، ویزا صادر شود. ویزای الکترونیکی البته به فرایند صدور ویزای از سوی برخی کشور‌ها سرعت بخشیده است و در هزینه‌ها صرفه‌جویی‌هایی داشته است، اما به گفته کاربران این نوع ویزا‌ها در بسیاری از مواقع تفاوت چندانی با شکل سنتی و کلاسیک صدور ویزا ندارد و نیاز است کشور‌ها باگ‌های آن را شناسایی و برطرف کنند.

اما از میان کشور‌های دنیا، روسیه، آذربایجان، ازبکستان، آلبانی، امارات، آفریقای جنوبی آنتیگوآ و باربودا، بنین، بوتساوانا، کامرون، کلمبیا، گینه استوایی، اتیوپی، گابن، گینه، قرقیزستان، لستو، مولداوی، جزیره مونتسرات، سائوتومه و پرنسیپ (در خلیج گینه)، سنت کیتس و نویس، تانزانیا، توگو، اوگاندا، ویتنام و زامبیا، کشور‌هایی هستند که امکان صدور «ویزای الکترونیک» را برای شهروندان ایرانی نیز فراهم کرده‌اند.

دشواری دریافت ویزای الکترونیک برای شهروندان ایران عموما در بخش پرداخت الکترونیکی هزینه‌ها بروز می‌کند که با توجه به تحریم و متصل نبودن به شبکه‌های جهانی بانکی، این امکان برای همه شهروندان ایران فراهم نیست.

مرور این فهرست بیانگر آن است که برخی از این کشورها، که صدور ویزا را لغو یا تسهیل کرده‌اند مقصدی برای سفر تفریحی، تجاری، کار و یا تحصیل شهروندان ایرانی نیستند و شاید نام برخی از آن‌ها تا کنون به گوش نرسیده باشد و دسترسی مستقیم به بسیاری از آن‌ها که حتی لغو ویزا شده‌اند، هنوز وجود ندارد. با این وجود، هر چه به تعداد کشور‌هایی که شرایط صدور ویزا را تسهیل می‌کنند افزود شود به عنوان یک شاخص در اعتبار پاسپورت یا گذرنامه ایران تأثیر دارد.

براساس آخرین گزارش موسسه تحقیقاتی هنلی و شرکا (Henley & Partners) پاسپورت ایران با قابلیت سفر بدون ویزا و یا تسهیل ویزا به ۴۳ مقصد در نیمه اول سال ۲۰۲۴ در رتبه ۹۴ قرار گرفته است. رتبه ایران در شاخص پاسپورت هنلی نسبت به سال گذشته پنج رده صعود داشته و از سال ۲۰۲۱، بار دیگر روندی صعودی را در پیش گرفته است. بهترین دوره اعتبار گذرنامه ایران به گواه همین شاخص، به اواخر دهه ۵۰ مربوط می‌شود که شهروندان ایران امکان سفر بدون ویزا به بسیاری از کشور‌ها از جمله اروپا و آمریکا را داشتند.

به زعم برخی دولت‌ها کارایی و اعتبار گذرنامه هر کشور در تعداد سفر فرهیختگان، ورزشکاران و دانشجویان آن کشور بدون گزاره «مهاجرت غیرقانونی» است و پاسپورتی مقبولیت بیشتری دارد که صاحبان آن هنجار‌های مختلف را در کشور میزبان رعایت کرده باشد.