پس پشت «ظریف گورت رو گم کن»

فرارو- کم‌تر سیاستمداری در ایران، همواره مورد حمله تندرو‌ها قرار گرفته است. معمولاً حملاتی که این جریان علیه نیرو‌های اصلاح‌طلب یا میانه‌رو انجام می‌دهد، مقطعی‌ست. اما محمدجواد ظریف در این میان یک استثناء محسوب می‌شود که به بهر بهانه‌ای، هدف تخریب و توهین قرار می‌گیرد. این روز‌ها که ظریف شورای راهبری دولت چهاردهم را مدیریت می‌کند، حملات بار دیگر شدت گرفته است. سیاسیون تندرو، مثل همیشه و بدون نگرانی از برخورد به تخریب و تهمت مشغول هستند. شاید بخشی از درد آنان به این خاطر باشد که سال‌ها ظریف را خائن خطاب کردند، اما او یکی از کسانی بود که در رئیس‌جمهور شدن پزشکیان نقش زیادی ایفا کرد و امروز نیز کنار او قرار دارد.

باز شدن یک زخم کهنه

ظریف برای جریان راست افراطی، عنصر نامطلوبی‌ست. شاید به این دلیل که توانست ایران را از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خارج کند، برجام را به ارمغان بیاورد و کشور را به ریل عقلانیت برگرداند. بخشی از این وضعیت، محصول تلاش‌های شبانه‌روزی یکی از مهره‌های اصلی جریان راست افراطی بود که توانست با زحمت فراوان ایران را ذیل فصل هفتم ببرد و تحریم‌های شدید شورای امنیت را به ارمغان بیاورد. از بین بردن این دستاورد، برای این جریان گران تمام شد. به همین دلیل از روزی که ظریف در اتاق وزیر خارجه مستقر شد، او را هدف گرفتند.

حتی زمانی که حقایق پشت پرده سیاست را با صراحت – نه برای انتشار عمومی بلکه برای تجربه‌نگاری – مطرح کرد، باز او را متهم کردند. حالا با چرخش چرخ سیاست، آن‌ها باید ظریفی را ببینند که به عنوان مشاور ارشد رئیس‌جمهور منتخب، در تشکیل دولت چهاردهم نقش ایفا می‌کند و با همان صراحتی که از او سراغ داریم، سخن می‌گوید.

ظریف در زمان مسئولیتش به عنوان وزیر امور خارجه، میانه‌روی و عقل‌گرایی را دنبال می‌کرد حالا هم در کنار پزشکیان تلاش می‌کند همان مسیر را ادامه دهد. پس طبیعی است که زخم کهنه سر باز کند. 

حملات هماهنگ

ظریف در حدود دو ماه مربوط به انتخابات و سپس سه سال دولت سیزدهم، دو بار در تلویزیون ظاهر شده است. حتی سال گذشته که چهره‌های مختلف برای برنامه «به افق فلسطین» دعوت می‌شدند، اختلاف نظر درباره حضور یا عدم حضور ظریف به تغییر آن تیم برنامه‌ساز منجر شد. اما در نقطه مقابل، دولت روحانی و شخص ظریف در این مدت زیاد کوبیده شدند.

اولین حضور ظریف در تلویزیون پس از سه سال، میزگرد سیاسی دوران تبلیغات بود که وزیر پیشین امور خارجه حدود ۸ دقیقه صحبت کرد و اردوگاه راست افراطی را لرزاند. آن‌ها تا روز‌ها پس از آن سعی می‌کردند با پخش برنامه‌های تلویزیونی و تریبون دادن به کارشناسان مخالف ظریف، اثرات صحبت‌های او را کنترل کنند.

دومین حضور ظریف به چهارشنبه بیست و هفتم تیر بر می‌گردد که در گفتگوی ویژه خبری حاضر شد و روند انتخاب اعضای دولت چهاردهم را بیان کرد. ظریف در جریان این حضور تلویزیونی، از شاخص‌ها و سنجه‌های انتخاب وزرا و مدیران دولتی گفت و روی آنتن زنده تلویزیون از اعمال تبعیض مثبت برای فراهم شدن به کارگیری اقوام و اقلیت‌ها در سطوح بالای مدیریتی کشور سخن گفت.

ظریف گفت شیعه بودن امتیازی محسوب نمی‌شود و همین مساله دستاویز حمله‌های مجدد راست افراطی به او شد. اگر بخواهیم کمله‌ای به صحبت‌های ظریف بزنیم، صِرف شیعه بودن در کشوری که شاید ۹۰ درصد سیاستمدارانش از شیعیان هستند، نباید یک امتیاز در بکارگیری محسوب شود. از سوی دیگر، شاید بیشتر از ۹۰ درصد همین سیاستمداران نیز مرد هستند، باید زمینه رشد را برای زنان فراهم کرد. بنابراین، بدیهیات نمی‌تواند امتیاز محسوب می‌شود. همانطور که حتی پیش از انتخابات مشخص بود که در صورت پیروزی پزشکیان، توپخانه رسانه‌ای راست افراطی با قدرت پاستور را خواهد کوبید، بعد از صحبت‌های ظریف شدت این آتش بیشتر شد.

حسین شریعتمداری، مدیرمسئول کیهان در یادداشتی نوشت: «الف: از کِی تا به حال «شیعه بودن» در جمهوری اسلامی خصوصیت و به اصطلاح، امتیاز منفی تلقی می‌شود؟!

ب: می‌فرمایید «از مذاهب و ادیان رسمی باشید امتیاز می‌گیرید، شیعه باشید امتیاز نمی‌گیرید»! آیا منظورتان این است که شیعه جزء مذاهب و ادیان رسمی نیست؟!

ج: در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور یاد شده است. جنابعالی چه کاره‌اید و از کدام جایگاه، شیعه بودن را در گزینش اعضای کابینه، خصوصیت منفی تلقی کرده‌اید؟! چه کسی به شما چنین اجازه‌ای داده است؟!

د: آقای ظریف لطفا بدون سفسطه و از این شاخه به آن شاخه پریدن - که عادت شناخته‌شده جنابعالی است - بفرمایید این دیدگاه شما درباره شیعه با آنچه پیوسته و بی‌وقفه از سوی آمریکا و صهیونیست‌ها تبلیغ می‌شود چه تفاوتی دارد؟! حتما می‌دانید و بار‌ها خوانده و شنیده‌اید که صهیونیست‌ها اصلی‌ترین مشکل خود را دیدگاه و گفتمان تشیع می‌دانند و بار‌ها بر مقابله با آن به عنوان یک خط استراتژیک و غیر قابل تغییر تاکید ورزیده و می‌ورزند.»

سیدمحمود نبویان، نماینده مجلس و چهره نزدیک به سعید جلیلی نیز ظریف را این طور هدف حمله قرار داد: «برای بزرگ شده‌ی آمریکا که پوست و گوشت و خونش در دیار کفر شکل گرفته، بدیهی است که شیعه بودن یا مسلمان بودن در نظرش امتیازی محسوب نشود، بلکه شاید به تبع اربابان آمریکایی، یهودی بودن برای این‌ها مهمترین امتیاز باشد.»

حمید رسایی، نماینده مجلس و دیگر چهره نزدیک به سعید جلیلی نیز نوشت: «مستر ظریف درسش را درآمریکا خوب خوانده! تاجایی که پس از بالا گرفتن انتقادات بدلیل شاخص‌گذاری غلط مدیریتی در دولت پزشکیان (مثل امتیاز نداشتن پیروی از علی‌ع) ناگهان درنمازجمعه ظاهر می‌شود تایکی باهماهنگی علیه‌اش شعار بدهد و جماعتی ناراحت پیروی کنند و اسباب مظلوم‌نمایی مستر فراهم شود!»

سیداحمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد تا روز جمعه و خطبه‌های نماز صبر کرد و در جریان آن سخنرانی به ظریف تاخت: «در تفسیر حکمت، مقام معظم رهبری فرموده‌اند رفتار و گفتار ما خردمندانه باشد. باید از ساده لوحی‌ها اجتناب کرد. به دور از حکمت است سانتریفیوژ‌ها را مثل حلبی جمع آوری کنیم فقط به این دلیل که بتوانیم با وزیر امور خارجه آمریکا دست بدهیم و در خیابان قدم بزنیم. به دور از خرد است نان و آب ملت را به سیاست خارجی ربط بدهیم. اگر کاری بکنید مشکل نان با رفع تحریم برداشته شود، آن‌ها به قدری فشار می‌آورند همان نان ملت هم بریده شود. آن‌ها اگر بدانند ما با تحریم تحت فشار قرار می‌گیریم، قطعاً آن را تشدید خواهند کرد. شما دیدید بیش از هزار تحریم مضاعف در جریان پیگیری مذاکرات برجامی بر کشور تحمیل شد.»

ارکستر روزنامه‌های اصولگرا

هدف قرار دادن ظریف در صفحه یک روزنامه‌های اصولگرا نیز پیگیری شد. کیهان همزمان ظریف را با یادداشت کیهان و زیر سوال بردن شورای راهبری تحت مدیریت او زیر ضربه برد. روزنامه همشهری – وابسته شهرداری و تحت کنترل تیم زاکانی – ادعای حرکت خلاف جهت ظریف نسبت به راه پزشکیان را طرح کرد. فرهیختگان نیز نوشت: «در دو هفته اخیر این تصویر تثبیت شد که تقسیم کار در دولت جدید این‌گونه است؛ پزشکیان به مراسم عزاداری می‌رود و فقط با مردم رابطه عادی ایجاد می‌کند، عده‌ای دیگر در حال تقسیم قدرت در دولت هستند...».

تولد دوباره گروه فشار؟

در دوران تبلیغات انتخاباتی، چند اقدام بر هم زدن سخنرانی‌ها و برنامه‌های ستاد پزشکیان رخ داد. هرچند این رخداد‌ها در مقایسه با آنچه در دهه هفتاد رخ می‌داد، شوخی و الگوبرداری کودکانه‌ای بیش نیست، اما در همان زمان این سوال مطرح شد که آیا گروه‌های فشار دوباره متولد شده‌اند؟

جمعه گذشته، محمدجواد ظریف در نماز جمعه تهران حاضر شد و عده‌ای به او فحاشی کردند که فیلم این اقدام در شبکه‌های اجتماعی فراگیر شد. نکته جالب توجه این است که این اقدام تندرو‌ها در نماز جمعه تهران با انتقاد گسترده کاربران اصولگرا نیز مواجه شد و تعداد کمی از کاربران ناشناس نسبت به این واقعه واکنش مثبت نشان دادند.