بی‌بی در برزخ

اعتراض‌ها علیه نتانیاهو که در سال ۲۰۲۳ اسرائیل را وارد دوره تنش سیاسی داخلی کرده بود، دوباره از سر گرفته شده است. این اعتراض‌ها که در مخالفت با تغییرات در سیستم قضائی اسرائیل شکل گرفته بود، پس از حمله حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر و آغاز جنگ، برای مدتی کوتاه متوقف شد، اما این‌بار خانواده‌های گروگان‌ها نیز به جمع مخالفان نتانیاهو پیوسته‌اند.

به گزارش شرق به نقل از رویترز، هزاران اسرائیلی دوباره با تجمع در تل‌آویو، به بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، اعتراض کردند. معترضان اسرائیلی، نتانیاهو را به سوءمدیریت و به‌خطر‌انداختن امنیت اسرائیل متهم کردند و خواستار برگزاری انتخابات جدید شدند. اعتراض‌های گسترده ضد‌نتانیاهو در سال ۲۰۲۳ اسرائیل را تکان داد، اما پس از آغاز جنگ غزه این اعتراض‌ها متوقف و شکاف‌های سیاسی کنار گذاشته شد و اسرائیلی‌ها تلاش کردند با حمایت از کابینه و ارتش، بر حمایت از خانواده‌های کشته‌شدگان یا گروگان‌ها تمرکز کنند.

با کشیده‌شدن جنگ ویرانگر غزه به چهارمین ماه، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که حمایت‌ها از نتانیاهو کاهش یافته و درخواست‌ها برای تغییر مقام‌های ارشد اسرائیل شدت گرفته است؛ اگرچه هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که موقعیت او در معرض تهدیدی قریب‌الوقوع باشد. در تظاهرات شنبه‌شب در میدان مرکزی تل‌آویو که بسیاری از اعتراض‌های سال ۲۰۲۳ نیز آنجا برگزار شد، نسبت به اعتراض‌های قبل جمعیت بسیار کمتری حضور داشت؛ با‌این‌حال همچنان چندین هزار نفر با تکان‌دادن پرچم‌ها، خواهان تغییر نتانیاهو بودند. آن‌ها با در‌دست‌گرفتن پلاکارد‌ها و سر‌دادن شعار‌هایی از جمله «قدرت در دست ماست» و «دولت باید برکنار شود» بر خواسته‌شان مبنی بر انتخاب فرد جدید به‌عنوان نخست‌وزیر تأکید کردند. با وجود اعتراض‌های گسترده و در‌حالی‌که میان اعضای کابینه جنگ نتانیاهو هم اختلاف‌هایی به وجود آمده است، نخست‌وزیر اسرائیل همچنان قصد دارد در قدرت بماند. رهبران اپوزیسیون پیشنهاد تشکیل کابینه وحدت بدون رهبری نتانیاهو را مطرح کرده‌اند، اما هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشد. دفتر نخست‌وزیری اسرائیل اعلام کرده است که از میان ۱۳۲ تا ۱۳۷ گروگان باقی‌مانده در غزه، ۱۰۵ نفرشان هنوز زنده محسوب می‌شوند و جسد دست کم ۲۷ گروگان دیگر در دست حماس و سایر گروه‌های فلسطینی است.

در چنین شرایطی و با وجود ادامه جنگ غزه و آزاد‌نشدن گروگان‌های اسرائیلی، نخست‌وزیر اسرائیل در یک نشست خبری با تکرار سخنان پیشین خود تأکید کرد با تشکیل کشور فلسطینی مستقل پس از پایان جنگ غزه مخالف است. نتانیاهو در گفتگو با خبرنگاران تصریح کرد: «اکثر اسرائیلی‌ها نیز با تشکیل کشور مستقل فلسطینی مخالف‌اند». نتانیاهو افزود: «من این حقیقت را به دوستان آمریکایی‌ام هم گفته‌ام و هرگونه تلاش برای تحمیل واقعیتی را که به امنیت اسرائیل آسیب می‌رساند، متوقف کرده‌ام». او تأکید کرد اسرائیل فقط با طرحی موافقت خواهد کرد که «کنترل کامل امنیت نوار غزه را به اسرائیل بدهد». این در حالی است که مقام‌های عربستان سعودی بار‌ها در هفته‌های گذشته تأکید کرده‌اند که فقط پس از تشکیل کشور مستقل فلسطینی است که می‌توانند به عادی‌سازی روابط با اسرائیل بیندیشند. به‌جز عربستان سعودی، مهم‌ترین متحدان اسرائیل از جمله ایالات متحده نیز در هفته‌های گذشته بار‌ها بر تشکیل کشور مستقل فلسطینی به‌عنوان تنها راه‌حل ایجاد صلح پایدار در منطقه خاورمیانه تأکید کرده‌اند.

در‌همین‌حال، گرانت شاپس، وزیر دفاع بریتانیا مخالفت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل با تشکیل کشور مستقل فلسطین را «ناامیدکننده» توصیف کرد. گرانت شاپس در مصاحبه با شبکه اسکای‌نیوز گفت: «من فکر می‌کنم اینکه بنیامین نتانیاهو می‌گوید به راه‌حل دو کشور اعتقاد ندارد، ناامیدکننده است». او افزود: «من فکر نمی‌کنم که راه‌حلی به‌جز پذیرش و اجرای طرح دوکشوری وجود داشته باشد». شاپس تأکید کرد بریتانیا قطعا به راه‌حل دوکشوری متعهد است و «گزینه دیگری هم وجود ندارد». سخنگوی بنیامین نتانیاهو اواخر هفته مدعی شد که نخست‌وزیر اسرائیل در تماس تلفنی با جو بایدن به رئیس‌جمهوری آمریکا گفته است که الزام‌های امنیتی هیچ امکانی را برای تشکیل کشور مستقل فلسطینی باقی نمی‌گذارد. به گفته او، نتانیاهو همچنین در ادامه این گفتگو تأکید کرده که بر سیاست پیش‌تر اعلام‌شده خود مبنی بر حفظ کنترل امنیتی غزه توسط اسرائیل در دوره پس از حماس همچنان پایبند است. نخست‌وزیر اسرائیل تکرار کرده که باید اطمینان حاصل شود که غزه دیگر تهدیدی برای اسرائیل نخواهد بود و تحقق این هدف با ایده دو‌کشوری در تناقض است.

اختلاف بر سر سرنوشت گروگان‌ها

در‌همین‌حال، یکی از اعضای کابینه جنگ اسرائیل ضمن ابراز تردید درباره استراتژی نتانیاهو برای آزادکردن گروگان‌هایی که بیش از سه ماه است در بند حماس هستند، اعلام کرد که فقط آتش‌بس می‌تواند گروگان‌ها را آزاد کند. این سخنان در حالی بیان شده که بنیامین نتانیاهو درخواست ایالات متحده برای کاستن از شدت حملات خود به غزه را رد کرده است. سخنان گادی ایزنکوت، فرمانده پیشین ارتش اسرائیل نشانه‌ای دیگر از وجود اختلاف میان مقامات ارشد در موضوع جنگ با حماس است. ایزنکوت در جریان یک اظهارنظر عمومی و برخلاف نظر کابینه جنگ نتانیاهو، گفت که ادعای آزادی ده‌ها گروگان از راه‌هایی غیر از آتش‌بس، نوعی «توهم» است. ایالات متحده، نزدیک‌ترین متحد اسرائیل که در جریان جنگ اخیر حمایت نظامی و سیاسی قوی خود از اسرائیل را بار‌ها نشان داده نیز به‌طور فزاینده‌ای از اسرائیل می‌خواهد که حملات خود را به نوار غزه کاهش دهد و گام‌هایی در راستای ایجاد یک کشور فلسطینی پس از جنگ بردارد؛ اما نتانیاهو این پیشنهاد را کاملا رد کرده است. نخست‌وزیر اسرائیل در جریان یک کنفرانس خبری که از تلویزیون پخش شد، بار دیگر مخالفت دیرینه خود را با راه‌حل «دو کشور» تکرار کرد و گفت که اسرائیل «باید بر کل قلمرو کرانه غربی رود اردن کنترل امنیتی داشته باشد».

همچنین جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده و بنیامین نتانیاهو پس از یک وقفه چشمگیر و تقریبا چهار‌هفته‌ای ناشی از اختلافات اساسی در دیدگاه‌هایشان در موضوع غزه پس از پایان جنگ، سرانجام با یکدیگر به‌صورت تلفنی گفتگو کردند و بایدن در این گفتگو بار دیگر بر تعهد خود به کمک به فلسطینی‌ها برای حرکت به سمت تشکیل یک کشور تأکید کرد. اما نتانیاهو و یوآو گالانت وزیر دفاع اسرائیل می‌گویند «جنگ تا سرکوب حماس» ادامه خواهد داشت و استدلال می‌کنند که فقط اقدام نظامی می‌تواند منجر به آزادی گروگان‌ها شود. اکنون مفسران این سؤال را مطرح می‌کنند که آیا اهداف نتانیاهو با توجه افزایش انتقادات بین‌المللی واقع‌بینانه است یا خیر.

برخی منتقدان نیز نتانیاهو را متهم می‌کنند که تلاش دارد از این فرصت برای مسکوت نگه‌داشتن تحقیقات احتمالی درباره شکست‌های کابینه‌اش و حفظ ائتلاف استفاده کند و انتخابات را به تعویق بیندازد. نظرسنجی‌ها نیز نشان می‌دهد که محبوبیت او که با اتهامات فساد نیز روبه‌روست، در طول جنگ به‌شدت کاهش یافته است. گادی ایزنکوت، فرمانده پیشین ارتش اسرائیل در گفتگو با کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل همچنین گفت گروگان‌های اسرائیلی «فقط در صورتی زنده بازمی‌گردند که توافقی حاصل شود که منجر به توقف قابل‌توجه درگیری‌ها شود». او گفت از آنجایی که ظاهرا گروگان‌ها در تونل‌های زیرزمینی پراکنده شده‌اند، موفقیت عملیات ارتش برای نجات آن‌ها بعید به نظر می‌رسد.

ایزنکوت تأکید کرد که طرح این ادعا که گروگان‌ها را می‌توان از راه‌هایی غیر از توافق آزاد کرد، فقط «گسترش توهم» است. ایزنکوت در بخش دیگری از این گفتگو به سخنان گالانت، وزیر دفاع اسرائیل واکنش نشان داد که اعلام کرده نیرو‌های اسرائیل ساختار فرماندهی حماس را در شمال غزه از کار انداختند و اکنون تمرکز بر نیمه جنوبی این منطقه است. ایزنکوت این ادعا که ارتش اسرائیل ضربه قاطعی به حماس وارد کرده را رد کرد و گفت: «ما هنوز به یک دستاورد استراتژیک نرسیده‌ایم و حماس را سرنگون نکردیم».

او همچنین تأیید کرد که حمله پیشگیرانه علیه حزب‌الله لبنان که در روز‌های اولیه جنگ مطرح بود، در آخرین لحظات لغو شده است و گفت از جمله کسانی بوده که در جلسه کابینه در ۱۱ اکتبر علیه چنین تصمیمی سخن گفته است. او گفت که چنین حمله‌ای یک «اشتباه استراتژیک» بود و احتمالا یک جنگ منطقه‌ای را آغاز می‌کرد.

ایزنکوت که در کنار نتانیاهو، گالانت، بنی گانتز (وزیر دفاع سابق) و ران درمر (وزیر امور استراتژیک در کابینه نتانیاهو) در کابینه جنگ اسرائیل حضور دارد، افزود که هر‌روز این موضوع را بررسی می‌کند که آیا باید همچنان در کابینه باقی بماند یا خیر. او در پاسخ به این سؤال که احتمالا چه زمانی کناره‌گیری خواهد کرد، گفت: «من می‌دانم خط قرمزم چیست. این موضوع به گروگان‌ها مرتبط است که یکی از اهداف این جنگ است. این موضوع به روشی که ما می‌جنگیم نیز مرتبط است».

این سخنان در حالی بیان می‌شود که اعتراضات برخی از بستگان گروگان‌ها نیز شدت یافته که نشانه ناامیدی فزاینده آن‌ها از عدم پیشرفت استراتژی کابینه نتانیاهو در راه توافق برای آزادی گروگان‌هاست.