معمای تعطیلات؛ گرمای هوا، کمبود برق یا گرانی حامل‌های انرژی؟

اعتماد نوشت: همزمان با اعلام تعطیلات ۲ روزه در ایران، رمزگشایی از این نکته که دولت چرا در این بازه زمانی، حکم به تعطیلی روز‌های چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته داده در افکار عمومی ایرانیان آغاز شد. دولت ابتدا اعلام کرد با توجه به درخواست وزارت بهداشت تصمیم گرفته برای جلوگیری از گرمازدگی شهروندان، دو روز را در سراسر کشور تعطیل اعلام کند. اما در ادامه پای شایعات دیگری ازجمله کمبود برق، مشکل تعطیلی نیروگاه‌های برق، تصمیم‌سازی‌های اجرایی در زمینه تغییر حامل‌های انرژی، جلوگیری از افزایش انتظارات تورمی و... هم به میان این منازعه باز شد.

ابهامات این تعطیلات غیرمترقبه به اندازه‌ای گسترش پیدا کرد که حتی توجه نیویورک تایمز را هم به خود جلب کرد. نیویورک تایمز نوشت: «هنگامی که دولت ایران اعلام کرد به دلیل گرمای «بی‌سابقه» و به منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی و همچنین حفظ سلامتی مردم، کل کشور از روز چهارشنبه به مدت دو روز تعطیل است، شهروندان و کارشناسان به سرعت دلیل ناگفته دیگری را علت تعطیلات دانستند.»

در کشاکش این شایعات، اما هرگز ارگان‌ها و نهاد‌های دولتی، تصویر شفافی از چرایی این تصمیم ارایه نکردند. غیرمترقبه بودن این تعطیلات به اندازه‌ای وسعت پیدا کرد که حتی صدای انتقاد برخی چهره‌های اصولگرا را هم به آسمان بلند کرد ازجمله سیدمصطفی میرسلیم نماینده خبرساز تهران در مجلس این‌بار از در نقد دولت سیزدهم وارد شد و با انتشار توییتی هر روز تعطیلی را معادل کاهش نیم درصد تولید ناخالص داخلی ایرانیان برآورد کرد و به این دلیل دولت رییسی را نواخت.

سیاست سکوت و ابهام دولت

سیاست دولت در مواجهه با همه این انتقادات، سیاست سکوت و ابهام توامان بود. سخنگوی وزارت بهداشت ایران طی بیانیه‌ای اعلام کرد که «در ۲ تا ۳ هفته اخیر ۱۰درصد افزایش تعداد بیماران قلبی و فشارخونی داشته و به شهروندان توصیه شده که در معرض هوای گرم قرار نگیرند.»، اما در برابر چنین استدلال دولتمردان بسیاری از تحلیلگران اعلام کردند اگر واقعا تعطیلات کشور به دلیل گرمای هوا بوده است، چرا دولت اقدام به تعطیلی سراسری (حتی در استان‌های خنک کشور) کرده است. بسیاری از استان‌های ایران مانند آذربایجان‌های شرقی و غربی، اردبیل، چهارمحال و بختیاری و... از دمای مناسبی برخوردارند و تعطیلی این شهر‌ها به دلیل گرمای هوا چندان منطقی به نظر نمی‌رسید!

از سوی دیگر این ابهام نیز شکل گرفت که اگر دمای هوا طی روز‌ها و هفته‌های آتی به همین منوال باشد، آیا دولت باز هم تعطیلات سراسری اعلام خواهد کرد؟ با گسترش چنین استدلال‌هایی بود که آرام آرام زمزمه‌های دیگری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی طنین‌انداز شد. برخی تحلیلگران با اشاره به اینکه بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت درخواست تعطیلی شهر‌هایی با درجه هوای بالای ۴۰ درصد را مطرح کرده بود، دلیل واقعی تعطیلات را موضوعات متفاوتی ارزیابی کردند.

موضوع کمبود برق، گزاره مهم دیگری بود که دلیل این تعطیلات عنوان شد. این گزاره با توجه به اینکه اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها قادر به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی نبوده، جدی‌تر گسترش پیدا کرد. اما سخنگوی شرکت دولتی برق ایران، با تکذیب اینکه تعطیلی به دلیل کمبود برق بوده است، اعلام کرد: «نیروگاه‌های کشور ظرفیت کافی دارند.» ساعاتی پس از این تکذیبیه علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم هم با انتشار پستی در توییتر نوشت: «باتوجه به گرمای بی‌سابقه، هیات دولت با پیشنهاد وزارت بهداشت برای تعطیلی سراسری موافقت کرده است.»

اظهارات این چهره‌های دولتی در حالی رسانه‌ای شد که بسیاری از کارگران صنایع، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های جنوب کشور در گرمای بالای ۵۰ درجه در عسلویه و... مشغول فعالیت بودند و از تعطیلات برخوردار نشدند. براساس ماده ۷ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، در مواقعی که شرایط هوا در خوزستان بحرانی می‌شود، معاونت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دانشگاه جندی شاپور اهواز باید شرایط تعطیلی را به مقامات عالی استان گزارش دهد، اما این ساز و کار دنبال نشد.

نگرانی از تغییر نرخ حامل‌های انرژی

در شرایطی که افکار عمومی ایرانیان در انتظار دریافت استدلال منطقی‌تری از سوی دولتمردان بودند، زمزمه‌هایی در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت که دولت با هدف تغییر حامل‌های انرژی رای به تعطیلی دو روزه داده است. این زمزمه‌ها زمانی جدی‌تر شد که وزیر نفت چهارشنبه پس از پایان نشست هیات دولت از آغاز ادغام کارت سوخت با کارت بانکی خبر داد. جواد اوجی، وزیر نفت گفت: ادغام کارت‌های سوخت با کارت‌های بانکی به صورت پایلوت در یکی از جایگاه‌های پمپ بنزین در حال آزمایش است. مردم نگران هستند که با پایان تعطیلات شاهد برخی تصمیم‌سازی‌های بنیادین در حوزه‌های اقتصادی و راهبردی باشند. باید دید طی روز‌های آتی از معمای تعطیلات اخیر در ایران رمزگشایی می‌شود یا اینکه این ابهام همچنان نامکشوف باقی خواهد ماند؟ مهم‌تر از این پرسش اگر طی روز‌های آینده دوباره درجه هوا گرم‌تر شود، دولت رای به تعطیلات می‌دهد یا نه؟