سفر رئیسی به پکن چه تاثیری بر روابط ایران و چین خواهد داشت؟

فرارو- ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در پکن مورد استقبال گرم همتای چینی خود شی جین پینگ، قرار گرفت، اما همان مسائلی که سال‌ها عمدتا روابط اقتصادی دو کشور را با مشکل مواجه ساخته، چالش‌هایی را برای قرارداد‌های امضا شده میان ایران و چین ایجاد می‌کنند.

به گزارش فرارو به نقل از ، رئیسی روز چهارشنبه سفر سه روزه خود به چین را به پایان رساند که اولین سفر رسمی یک رئیس جمهور ایران به این غول اقتصادی آسیا در دو دهه اخیر محسوب می‌شد. نمایش نمادین این دیدار حتی پیش از خروج رئیسی از تهران آغاز شد. او در جریان سخنرانی پیش از عزیمت خود به چین در برابر نقشه بزرگ ایران ایستاد که بر روی آن خلیج فارس برجسته شده بود. به نظر می‌رسد این پیامی به شی بود که بیانیه مشترک با رهبران شش کشور شورای همکاری خلیج فارس را در ماه دسامبر امضا کرده بود بیانیه‌ای که باعث خشم تهران شد. در آن بیانیه مالکیت ایران بر سه جزیره در تنگه هرمز زیر سوال برده شده بود و با واکنش شدید رسانه‌های ایران همراه بود. وزارت خارجه ایران نارضایتی شدید خود را به سفیر پکن در تهران اعلام کرد.

رئیسی در این سفر به وضوح نارضایتی خود را از کاهش سطح روابط ایران و چین به ویژه در زمینه همکاری‌های اقتصادی اعلام کرد. او متعهد شد که کم‌توجهی به توسعه روابط با شریک کلیدی در شرق را جبران کند. ابراهیم رئیسی حسن روحانی سلف خود را مورد نکوهش قرار داد و در عین حال از چین به دلیل عدم پیگیری جدی‌تر روابط با ایران انتقاد کرد. رئیسی سعی کرد با همراهی ده‌ها تن از مقام‌های ایرانی از جمله شش وزیر، مذاکره کننده ارشد هسته‌ای آن کشور و رئیس بانک مرکزی ایران جدیت خود را در پیشبرد روابط با چین نشان دهد.

چه قرارداد‌هایی امضا شد؟

رسانه دولتی ایران اعلام کرد که در این سفر ۲۰ توافق نامه اساسی بر اساس سند همکاری جامع ۲۵ ساله ایران و چین که در سال ۲۰۲۱ میلادی امضا شده بود مورد تایید دو کشور قرار گرفتند.

جزئیات بیش تری از مذاکرات میان مقام‌های دو کشور منتشر نشده است. "علیرضا پیمان پاک" رئیس سازمان توسعه تجارت ایران که در تلاش‌های ایران برای تقویت روابط اقتصادی با روسیه نیز فعال بوده می‌گوید ارزش این قرارداد‌ها دست کم ۳.۵ میلیارد دلار است.

او اشاره می‌کند که این قرارداد‌ها شامل معاملات در حوزه تجارت، معدن، صنعت خودروسازی، کشاورزی، گردشگری و انتقال فناوری هستند. رئیسی در چین با نمایندگان چند شرکت بزرگ چینی که رسانه‌های ایرانی نامی از آن شرکت‌ها ذکر نکرده اند نیز دیدار داشته است.

وزارت نفت ایران اعلام کرده که مذاکرات با چین در مورد تجارت نفت خام برای کالا توسعه پروژه گاز طبیعی در جنوب ایران و پیشبرد پروژه‌های میدان نفتی ادامه دارد. در همین حال، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر آن که سینوپک غول انرژی دولتی چین از پروژه مهم میدان نفتی یادآوران در نزدیکی مرز ایران و عراق خارج شده و تهران باید به تنهایی آن را ادامه دهد.

یک مقام وزارت نفت این گزارش‌ها را تکذیب کرد و به رسانه‌های دولتی گفت که مذاکرات با همتایان چینی ادامه دارد و هیچ اعلامیه رسمی‌ای از سوی سینوپک مبنی بر خروج آن شرکت از این پروژه وجود ندارد.

میدان یادآوران دارای حدود سه میلیارد بشکه نفت قابل استحصال است و در بحبوحه تحریم‌های اعمال شده علیه ایران با یک وقفه شش ساله توسعه مواجه شده است. چین در سال ۲۰۱۹ میلادی پس از اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام از پروژه توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی ایران خارج شد.

به گفته "بیل فیگوئه روا" پژوهشگر مرکز ژئوپولیتیک در دانشگاه کمبریج دیدار رئیسی هیچ یک از "عوامل اساسی" را که همکاری معنادار دوجانبه را محدود می‌سازد، تغییر نمی‌دهد. او می‌گوید مهم‌ترین مانع تحریم‌ها و اعتراضاتی در ایران و مشکلاتی هستند که سرمایه گذاران چینی در گذشته در مواجهه با سیستم حقوقی ایران با آن روبرو بوده اند.

"فیگوئه روا" به الجزیره می‌گوید: "پروژه‌های چینی در ایران به طور سنتی خیلی خوب کار نمی‌کردند و یا به دلیل تحریم‌ها خنثی می‌شدند و سرمایه گذاران پس از بازداشت "منگ وانژو" مدیر شرکت هوآوی به اتهام نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران بسیار نگران شدند".

علاوه بر این، سرمایه گذاری چین در کشور‌های همسایه مانند عربستان سعودی و کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس امن‌تر به نظر می‌رسد، زیرا محیط باثبات و سودآورتری را برای سرمایه گذاری در مراکز مالی و اقتصادی مانند دبی و دوحه ارائه می‌کنند.

فیگوئه روا می‌گوید که معتقد است پکن تا زمانی مایل به گسترش روابط با تهران خواهد بود که این رابطه به ضرر روابط‌اش با سایر کشور‌های خاورمیانه یا ایالات متحده تمام نشود. او می‌افزاید: "تنها سناریویی که در آن شاهد گسترش چشمگیر روابط اقتصادی ایران و چین در آینده هستم این است که تحریم‌ها لغو شده و وضعیت سیاسی ایران با ثبات‌تر شود".

باید دید روابط ایران و چین در شرایط تحریم‌ها تا چه اندازه توسعه می‌یابد آن هم در شرایطی که مذاکرات برای احیای برجام در بن بست باقی مانده است. با این وجود، دیدار رئیسی نشان داد که چین دست کم در سطح لفظی از احیای برجام حمایت می‌کند. شی خواستار لغو تحریم‌های امریکا به عنوان بخش مهمی از شرایط احیای برجام شد و با "مداخله نیرو‌های خارجی در امور داخلی ایران" و "تضعیف امنیت و ثبات ایران" مخالفت کرد. شی "با کمال میل" دعوت رئیسی را برای بازدید از ایران در تاریخ بعدی که اولین سفر وی از سال ۲۰۱۶ میلادی به عنوان بخشی از سفر به خاورمیانه خواهد بود پذیرفته است.

رئیس جمهور چین پیش‌تر از تلاش ایران برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای و بریکس که برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی را شامل می‌شود حمایت کرده بود.

چین و ایران هم چنین بیانیه مشترکی را امضا کردند که در آن "تلاش‌های برخی دولت‌ها برای سیاسی کردن کار" آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در ایران را مورد انتقاد قرار داده و وعده همکاری برای تضمین امنیت منطقه و همکاری در مبارزه با تروریسم را داده‌اند.

این موضوع در تضاد کامل با بیانیه چین و شورای همکاری خلیج فارس در ماه دسامبر بود که از تهران خواسته بود تا با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کامل داشته باشد و بر گفتگو در مورد "فعالیت‌های بی ثبات کننده منطقه‌ای" و "حمایت از گروه‌های فرقه‌ای و سازمان‌های مسلح غیرقانونی" و "تکثیر موشک‌های بالستیک و پهپادها" تاکید شده بود.