درس‌هایی از فنلاند برای آموزش نحوه شناسایی و مقابله با اطلاعات نادرست به دانش آموزان

فرارو- درسی معمولی که "سارا مارتیکا" معلمی در هامینلینا در فنلاند به دانش آموزان اش ارائه می‌دهد به این صورت است که او به دانش آموزان خود در مقطع هشتم مقالات خبری ارائه می‌کند. آنان با یکدیگر بحث می‌کنند و پرسش‌هایی را مطرح می‌نمایند: "هدف مقاله چیست؟ چگونه و چه زمانی نوشته شده است؟ ادعا‌های اصلی نویسنده آن چیست"؟

به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز؛ او به دانش آموزان می‌گوید: "این مقاله تنها بدان خاطر که چیز خوبی است بدان معنا نیست که درست یا معتبر است". در کلاسی برگزار شده در ماه گذشته او سه ویدئوی تیک تاک را به دانش آموزان نشان داد و آنان در مورد انگیزه‌های سازندگان آن ویدئو‌ها و تاثیرات آن بحث کردند.

هدف او مانند معلمان دیگر در سراسر فنلاند کمک به دانش آموزان برای شناسایی اطلاعات نادرست است. فنلاند در نظرسنجی‌ای که در اکتبر توسط انستیتو جامعه باز در صوفیه در بلغارستان منتشر شد برای پنجمین بار متوالی از نظر انعطاف پذیری در برابر اطلاعات نادرست در میان ۴۱ کشور اروپایی رتبه اول را کسب کرد. مقام‌های فنلاندی می‌گویند موفقیت آن کشور تنها در نتیجه نظام آموزشی قوی آن نبوده نظامی که یکی از بهترین‌ها در جهان محسوب می‌شود بلکه به دلیل تلاش هماهنگ برای آموزش اخبار جعلی به دانش آموزان است.

سواد رسانه‌ای بخشی از برنامه درسی اصلی ملی فنلاند است که از دوره پیش دبستانی آغاز می‌شود. "لئو پکالا" مدیر انستیتو ملی سمعی و بصری فنلاند که بر آموزش رسانه‌ای نظارت دارد می‌گوید: "مهم نیست که معلم چه چیزی تدریس می‌کند چه تربیت بدنی باشد چه ریاضیات یا زبان شما باید فکر کنید و بگویید: "خب، چگونه می‌توانم این عناصر را در کارم با کودکان و جوانان بگنجانم"؟

پس از فنلاند، کشور‌های اروپایی‌ای که در نظرسنجی انستیتو جامعه باز بالاترین رتبه را از نظر مقاومت در برابر اطلاعات نادرست کسب کردند نروژ، دانمارک، استونی، ایرلند و سوئد بودند. کشور‌هایی که بیش‌ترین آسیب پذیری را در برابر اطلاعات نادرست از خود نشان دادند عبارت بودند از گرجستان، مقدونیه شمالی، کوزوو، بوسنی و هرزگوین و آلبانی. نتایج نظرسنجی بر اساس امتیازات مرتبط با آزادی مطبوعات، میزان اعتماد در جامعه و نمرات در خواندن، علوم و ریاضی مورد محاسبه و ارزیابی قرار گرفته بود.

ایالات متحده در این نظرسنجی شرکت نکرده، اما نظرسنجی‌های دیگر نشان می‌دهند که اطلاعات نادرست در امریکا از سال ۲۰۱۶ میلادی به این سو گسترش بیش تری پیدا کرده و اعتماد آمریکایی‌ها به رسانه‌های خبری در سطح پائینی قرار دارد. نتیجه نظرسنجی‌ای صورت گرفته توسط گالوپ که در ماه اکتبر منتشر شد نشان داد که تنها ۳۴ درصد از آمریکایی‌ها به رسانه‌های جمعی برای گزارش کامل، دقیق و منصفانه اخبار اعتماد دارند که کمی بیش‌تر از کمترین رقمی است که آن سازمان در سال ۲۰۱۶ میلادی ثبت کرده بود. در فنلاند طبق نتیجه نظرسنجی‌ای که در ماه آگوست که توسط یک گروه تجاری نماینده روزنامه‌های فنلاند انجام شد ۷۶ درصد از فنلاندی‌ها روزنامه‌های چاپی و دیجیتال را قابل اعتماد قلمداد کرده بودند.

فنلاند در مقابله با اطلاعات غلط مزایایی دارد. سیستم مدارس دولتی آن کشور یکی از بهترین‌ها در جهان است. تحصیلات در کالج در آن کشور رایگان است و اعتماد زیادی به دولت وجود دارد و فنلاند یکی از کشور‌های اروپایی بود که کمترین آسیب را از پاندمی کووید متحمل شد. در فنلاند معلمان بسیار مورد احترام هستند.

علاوه بر این، زبان فنلاندی توسط حدود ۵.۴ میلیون نفر صحبت می‌شود. پکالا می‌گوید: "مقالاتی که حاوی اطلاعات نادرستی هستند و توسط افراد غیر بومی نوشته شده اند گاهی اوقات به دلیل اشتباهات دستور زبانی به راحتی قابل شناسایی هستند". در حالی که معلمان در فنلاند ملزم به آموزش سواد رسانه‌ای هستند آنان اختیارات قابل توجهی در مورد نحوه اجرای دروس دارند.

مارتیکا معلم مدرسه راهنمایی می‌گوید که او دانش آموزان اش را موظف می‌سازد تا فیلم‌ها و عکس‌های خود را ویرایش کنند تا ببینند دستکاری اطلاعات تا چه اندازه آسان است. "آنا آیراس" معلمی در هلسینکی می‌گوید او و دانش آموزان اش واژگانی، چون "واکسیناسیون" را جستجو نمودند و درباره نحوه عملکرد الگوریتم‌های جستجو و اینکه چرا اولین نتایج ممکن است همیشه قابل اعتماد‌ترین نباشند بحث کردند. معلمان دیگر نیز گفتند که در ماه‌های اخیر در طول جنگ در اوکراین از سایت‌های خبری و رسانه‌های اجتماعی روسی به عنوان مبنایی برای بحث در مورد تاثیرات پروپاگاندای دولتی استفاده کرده اند.

فنلاند که ۱۳۴۰ کیلومتر مرز مشترک با روسیه دارد در سال ۲۰۱۳ میلادی اهداف ملی خود را برای آموزش رسانه‌ای توسعه داد و کارزار خود را برای آموزش دانش آموزان به منظور شناسایی اطلاعات نادرست در سال‌های بعد سرعت بخشید. تهدید متوجه از جانب اطلاعات نادرست روسیه در مورد موضوعاتی مانند تلاش فنلاند به منظور پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) اصول کار فنلاند را تغییر نداده، اما به مقام‌های آن کشور نشان داده که اکنون زمان آن چیزی است که آماده کرده بودند.

اگرچه نوجوانان امروزی با رسانه‌های اجتماعی بزرگ شده اند، اما این بدان معنا نیست که آنان لزوما می‌دانند چگونه ویدئو‌های دستکاری شده سیاستمداران یا مقالات خبری در تیک تاک را شناسایی کرده و از خود در برابر آن محافظت کنند. در واقع، نتیجه مطالعه‌ای که سال گذشته در مجله بریتانیایی "روانشناسی رشد" منتشر شد نشان داد که دوران نوجوانی می‌تواند زمان اوج نظریه پردازی توطئه باشد. نویسندگان مقاله مرتبط با آن مطالعه نوشته بودند که یک عامل تعیین کننده می‌تواند رسانه‌های اجتماعی با تاثیر آن بر باور‌های جوانان در مورد جهان باشد. با این وجود، دولت فنلاند اعلام کرده که دانش آموزان در زمره آسان‌ترین گروه‌های هدف هستند.

پکالا می‌گوید اکنون که برنامه‌هایی برای جوانان اجرا شده دولت فنلاند از کتابخانه‌ها به عنوان مراکزی برای آموزش افراد مسن استفاده می‌کند تا آنان بتوانند اطلاعات آنلاینی را که هدف شان گمراه کردن شان می‌باشد شناسایی کنند.

برای معلمان در هر گروه سنی ارائه دروس موثر می‌تواند چالش برانگیز باشد. "ماری اوسیتالو" معلم دبیرستان و راهنمایی در هلسینکی می‌گوید: "گفتن درباره ادبیات که صد‌ها سال است در حال مطالعه آن بوده‌ایم بسیار آسان‌تر است". او با اصول اولیه شروع می‌کند با آموزش دانش آموزان در مورد تفاوت بین آن چه در اینستاگرام و تیک تاک می‌بینند و آن چه در روزنامه‌های فنلاند می‌خوانند. او می‌گوید:"آنان اگر رابطه بین رسانه‌های اجتماعی و روزنامه نگاری را درک نکنند واقعا قادر نخواهند بود اخبار جعلی یا اطلاعات غلط یا هر چیز دیگری را بفهمند".

اوسیتالو در طول ۱۶ سال معلمی خود متوجه کاهش آشکار مهارت‌های درک مطلب شده است روندی که او آن را به صرف زمان کمتر دانش آموزان با کتاب و وقت گذراندن بیش‌تر با بازی‌های ویدئویی و تماشا فیلم‌های ویدئویی نسبت می‌دهد. او می‌گوید با مهارت‌های ضعیف‌تر خواندن و توجه کم‌تر به مسائل، دانش‌آموزان در برابر باور کردن اخبار جعلی یا نداشتن دانش کافی در مورد موضوعات برای شناسایی اطلاعات گمراه کننده یا نادرست آسیب پذیرتر شده اند.

هنگامی که شاگردان اش در تابستان سال جاری درباره ویدئو‌های فاش شده‌ای صحبت می‌کردند که نشان می‌داد "سانا مارین" نخست وزیر فنلاند در حال رقصیدن و آواز خواندن در یک مهمانی بود اوسیتالو بحثی را در مورد اینکه چگونه اخبار می‌تواند از ویدئو‌های پخش شده در رسانه‌های اجتماعی سرچشمه بگیرد مدیریت کرد. برخی از دانش آموزان او پس از تماشای ویدئو‌هایی در تیک تاک و توئیتر که این موضوع را مطرح می‌کرد معتقد بودند که مارین در مهمانی از مواد مخدر استفاده کرده بود. این در حالیست که مارین مصرف مواد مخدر را انکار کرد و نتیجه آزمایش‌های بعدی او نیز منفی بودند.

اوسیتالو می‌گوید هدف او این بود که دانش آموزان روش‌هایی را بیاموزند تا بتوانند از آن برای تمایز بین حقیقت و تخیل استفاده کنند. اومی گوید:"من نمی‌توانم آنان را وادار کنم که مانند من فکر کنند. من تنها باید ابزار‌هایی را در اختیار آنان قرار دهم تا نظرات خود را بسازند".

ترجمه: زهرا فدایی