حاشیه‌های سفر معاون نخست‌وزیر چین به ایران

سفر هو چون هوآ، معاون نخست‌وزیر چین به ایران، در فاصله کوتاهی پس از سفر شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور این کشور به عربستان سعودی نوعی دلجویی پکن از تهران تلقی شده است.

به گزارش اکو ایران، طی سفر شی به ریاض، مقام ارشد چینی پای بیانیه‌های مشترکی را با ریاض و دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس امضا کرد که موجب انتقادات فراوانی در تهران شد. در بیانیه مشترک میان ریاض و پکن، از ایران خواسته شده بود تا با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کاملی داشته و از تهران به دلیل فعالیت‌های منطقه‌ای‌اش انتقاد شده بود. بیانیه مشترک میان چین و شورای همکاری خلیج فارس از تکرار این ادعاها پا را فراتر گذاشته و به طور ضمنی ادعاهای امارات متحده عربی در مورد مالکیت جزاریر سه‌گانه ایرانی را تائید کرده بود.

این مسئله‌ با اعتراضات فراوانی در ایران مواجه شد. با این حال بسیاری معتقد بودند که واکنش وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی و اظهارات سخنگوی این وزارت‌خانه در برابر چنین اقدامی متناسب با آن نبوده و دولت را به نوعی مسامحه و محافظه‌کاری در برابر این مسئله متهم کردند. عده‌ای دیگر نیز این ماجرا را را به عنوان مصداق شکست سیاست «نگاه به شرق» جریان حاکم بر کشور تلقی کردند.

در چنین شرایطی، به نظر می‌رسید سفر معاون نخست‌وزیر چین به تهران فرصت خوبی برای دلجویی چینی‌ها از تهران برشمرده شود. روز دوشنبه، و در آستانه این سفر، وانگ ونبین، سخنگوی وزارت خارجه چین، در واکنش به مواضع اخیر پکن در خلیج فارس گفته بود: «هم کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و هم ایران دوستان چین هستند. توسعه روابط چین با هر دو طرف هیچ طرف ثالثی را هدف قرار نمی‌دهد». او تاکید کرد: «چین همواره از کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و ایران در بهبود روابط بر اساس اصل حسن همجواری و دوستی و انجام همکاری برای دستیابی به منافع متقابل و نتایج برد-برد حمایت کرده است. چین مایل است به ایفای نقش سازنده در زمینه توسعه و ثبات در منطقه خلیج فارس ادامه دهد».

در دیدار معاون نخست‌وزیر چین با مقامات ایرانی هم به گونه‌ای سعی شد تا این مسئله موضوع گفت‌وگوها قرار گیرد. محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در اجلاس «برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین» با حضور معاون نخست وزیر چین و هیئت عالی رتبه چینی، ضمن تاکید بر لزوم سرعت بخشیدن به روند اجرای برنامه ۲۵ ساله همکاری ایران و چین، تنها به طور ضمنی به مسئله مورد مناقشه اشاره کرد و حفظ و احترام به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی را موضوعی حساس و مهم برای مسئولان و آحاد ملت ایران برشمرد و رعایت این اصل متقابل و خدشه ناپذیر را از سوی همه کشورها ضروری دانست. معاون نخست وزیر چین تنها به طور کلی گفت: «اراده چین برای توسعه روابط راهبردی جامع با ایران هیچ گاه تغییر نمی‌کند. چین از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و عزت ملی ایران و مبارزه با دخالت خارجی حمایت می‌کند. دو طرف در این زمینه باید به صورت قاطع از همدیگر پشتیبانی کرده و در زمینه مبارزه با تروریسم نیز همکاری‌ها و هماهنگی‌های خود را تقویت کنند».

ابراهیم رئیسی نیز در دیدار با این مقام دولت چین گفت: برخی مواضع مطرح شده در سفر اخیر رئیس جمهور چین به منطقه موجب ناخرسندی و گلایه‌مندی ملت و دولت ایران شده و مطالبه جدی ایران جبران مواضع بیان شده است. هو چون هوا هم در این دیدارضمن ابلاغ سلام‌ گرم شی جین پینگ رئیس جمهور چین به رئیس جمهوری اسلامی ایران تنها به گفتن این اکتفا کرد که: «چین همواره به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام گذاشته و از تلاش ایران برای تامین منافع اساسی خود حمایت می‌کند».

جدای از آن‌که گفت‌وگوهای ایراد شده تا چه حد منعکس‌کننده اعتراض ایران به بیانیه‌ها مذکور بوده و با واکنش مبهم و کلی طرف چینی مواجه بود، این پرسش هم در میان است که نفس این سفر آیا همان‌گونه که جریان حامی دولت سعی در القای آن دارند، نوعی دلجویی پکن از تهران بوده یا نه.

اما همان‌گونه که خبرگزاری بلومبرگ نیز بدان اشاره کرده، هو چون‌هوا، به عنوان مقامی که اخیرا از رده‌های بالای قدرت در چین برکنار شده بود، به ایران سفر کرده است. طی کنگره بیستم حزب کمونیست چین، شی جین‌پینگ دست به تغییرات اساسی در کادر رهبری این کشور زد بسیاری از کسانی که به طور شخصی جزء وابستگان به او تلقی نمی‌شدند کنار گذاشته شده و یا تنزل درجه گرفتند، از جمله هو چون‌هوا که از دفتر سیاسی حزب کمونیست کنار گذاشته شد و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. این در حالی است که هو زمانی در این کشور چهره ای بسیار قدرتمند تلقی می‌شد. بلومبرگ سفر این مقام را به ایران نوعی دور شدن چین از تهران تلقی کرده است.

هم‌چنین حال سفر معاون نخست ‌وزیر چین به تهران از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود و ارتباطی با موضع جدید چین در قبال سه جزیره خلیج فارس ندارد. این در حالی است که هو چون‌هوآ در پایان سفر خود به امارات وارد تهران شد. رسانه‌های امارات تاکید کردند که مقامات ارشد کشورشان در دیدار با معاون نخست ‌وزیر چین بر تحکیم همکاری‌های «راهبردی» میان ابوظبی و پکن تاکید کرده‌اند. در بیانیه‌ای که در پایان دیدار آقای چون‌هوآ با مقامات امارات منتشر شد، آمده است که «چین آماده همکاری با امارات برای تحکیم منافع سیاسی متقابل است».