آشنایی با محیط‌های کشت و محلول آزمایشگاهی

برخی از اصطلاحات بسیار مهم در زمینه پزشکی و آزمایشگاهی محیط کشت، محلول‌های آزمایشگاهی و مواد شیمیایی است. این موارد برای انجام بسیاری از آزمایش‌ها و تشخیص باکتری‌ها و میکروب‌ها بسیار اهمیت دارند. برای همین در این مطلب قصد داریم در مورد انواع و کاربرد محیط‌های کشت و محلول آزمایشگاهی صحبت کنیم و شما را بیشتر با این موارد آشنا کنیم.

محیط کشت چیست؟

زمانی که از محیط کشت صحبت می‌کنیم در واقع در مورد محیطی صحبت می‌کنیم که تمام موارد لازم برای رشد میکروب‌ها و باکتری‌ها را فراهم می‌کند. همان طور که اطلاع دارید یاخته‌ها یا همان سلول‌ها برای رشد نیاز به مواد مغذی و معدنی دارند تا بتوانند به رشد خود ادامه دهند. حال این سلول‌ها در محیطی کنترل شده که دارای مواد مغذی هستند برای آزمایش رشد داده می‌شوند، به این محیط در اصلاح محیط کشت می‌گویند.

انواع محیط کشت

محیط کشت به طور کلی به دو دسته طبیعی و صنعتی تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی بیشتر هر کدام خواهیم پرداخت:

• محیط کشت طبیعی: محیط رشد طبیعی به طور معمول وجود دارد مانند: خون که دارای تمام مواد مغذی است
• محیط کشت مصنوعی: این محیط کشت با ترکیب چند ماده شیمایی به وجود می‌آید

علاوه بر این موارد محیط کشت را بر اساس مورد استفاده در آزمایشگاه و شکل فیزیکی نیز تقسیم بندی می‌کنند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

محیط کشت براساس شکل فیزیکی

محیط کشت بر اساس ظاهر فیزیکی به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

• جامد: این محیط کشت به دلیل آگاری که دارد جامد است و برای تشخیص پاتوژن و باکتری در لوله آزمایش و یا پلیت برای کشت عمیق مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای نمونه می‌توان به بلاد آگار و آزاید دکستروز آگار اشاره کرد.
• نیمه جامد: در این محیط کشت درصد بسیار کمی آگار وجود دارد و برای محیط انتقالی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• مایع: این محیط یک محیط نیمه جامد است که برای آزمایشات بیوشیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محیط کشت براساس مورد استفاده در آزمایشگاه

محیط کشت براساس کاربرد به رشد عمومی، غنی شده، انتخابی، افتراقی و... تقسیم می‌شود که در ادامه شرح خواهیم داد:

• محیط کشت پایه: این محیط رشد دارای کمترین مواد مغذی است و پایه تمام محیط‌های کشت است. این محیط مناسب برای رشد سلول‎ها و میکروب‌های است که رشد و تکثیر نیاز ندارند. نمونه محیط کشت پایه می‌توان نوترینت آگار را نام برد.
• محیط کشت غنی شده: یک محیط غنی از مواد مغذی که برای تکثیر و رشد سلول و باکتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. عموما این محیط با خون یا سرم غنی می‌شود مانند محیط کشت بلاد آگار.
• محیط کشت انتخابی: در واقع در این محیط کشت با کم و یا زیاد کردن مواد مغذی از رشد یک سلول جلوگیری می‌کنند تا رشد باکتری مورد نظر خود را بسنجند. برای مثال با افزودن تلوریت مانع از رشد باسیل دیفتری می‌شوند تا بقیه باکتری‌های گلو بتوانند رشد کنند.
• محیط کشت افتراقی: در این محیط باکتری‌ها می‌توانند رشد متفاوتی از هم داشته باشند. مانند مکانکی آگار که در آن کلونی تخمیر لاکتوز به رنگ قرمز و کلونی آن‌ها که تخمیر لاکتوز ندارد آبی است.
• محیط کشت کامل: این محیط دارای مواد مغذی کامل برای رشد میکروارگانیسم‌ها و سلول‌ها است. در واقع این محیط ضد میکروب است.
• محیط کشت ترابری: نمونه‌های بالینی آماده را با این محیط کشت منتقل می‌کنند.

حال که به طور اجمالی با محیط کشت آشنا شدید به سراغ محلول آزمایشگاهی می‌رویم.

محلول آزمایشگاهی چیست؟

در تمام آزمایشگاه‌ها از یک محلول استاندارد برای آزمایش استفاده می‌کنند که به محلول آزمایشگاهی شناخته می‌شود. این محلول دارای استانداردهای لازم برای انجام آزمایشات است و نتیجه حاصل از این آزمایش قابل استناد بوده و در واقع محیط کشت تضمین کننده نتیجه آزمایش است. این محلول‌ها دارای یک سری پارامترهای مشخصی هستند که شناسه آن‌ها در همه دنیا است.

انواع محلول آزمایشگاهی

عموما محلول آزمایشگاهی به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

• محلول بیوشیمی: این محلول به تشخیص بسیاری از بیماری‌ها کمک کرده است. از این محلول برای تشخیص و اندازه گیری الکترولیت‌ها، هورمون‌ها، متابولیت‌ها، آنزیم‌ها و... استفاده می‌کنند. از جمله آزمایش‌های انجام شده با این محلول می‌توان مواردی مانند: اندازه گیری پتاسیم، فسفر، سدیم، کلر و به طور کل آزمایش‌های مرتبط با الکترولیت، آزمایش‌های کبدی، تجزیه کامل ادرار و دیگر آزمایشات بیماری‌های کلیوی و... را نام برد.
• محلول استاندار یا کالیبراتور: به بررسی مقدار موجود در آزمایش پرداخته و آن را با مرجع استاندارد مقایسه می‌کند. در واقع این محیط یک ماده استاندارد پایه است که به کمک آن می‌توان یک یا چند ماده را در نمونه بیمار اندازه گیری یا مقایسه کرد.
• محلول های آزمایشگاهی هماتولوژی (Hematology Solutions): در واقع این نوع محلول یک نوع محلول برای رعایت شدن استانداردهای آزمایش متناسب با نوع آزمایش، کارکنان و موارد دیگر است. موارد مانند: محلول شستشو، پاک کننده پروب و موارد دیگر در این دسته قرار می‌گیرند.

کلام اخر

همان طور که در ابتدای مطلب ذکر شد دو بخش مهم و پرکاربرد در آزمایشگاه‌ها، محیط کشت و محلول‌های آزمایشگاهی هستند که به بررسی و کاربرد هر یک پرداختیم. همان طور  اشاره شد محیط کشت و محلول آزمایشگاهی خود به دسته‌های مختلفی مانند: براساس کارکرد،‌‌ شکل فیزیکی و موارد دیگر تقسیم می‌شوند. برای خرید انواع محیط کشت و محلول آزمایشگاهی می‌توانید به فروشگاه مواد شیمیایی و لوازم آزمایشگاهی مراجعه کنید.