«برجام» و «واکسن» بهانه‌های تشدید فشار بر روحانی

حسن روحانی بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش رویه سکوت را در پیش گرفته و تاکنون هیچ سخنی نگفته است و هر خبری که درباره اقدامات دوره او می‌رسد یا تحلیل است یا از زبان نزدیکان او بیان می‌شود. مشخصا تازه‌ترین بحث، خرید واکسن در دولت روحانی است. با روی‌کارآمدن دولت سیدابراهیم رئیسی و متعاقبش ورود انبوه واکسن کرونا به کشور شائبه آن به وجود آمد که تغییر دولت عامل اصلی این موضوع بوده، اما با شروع واردات گفته شد این حجم از واکسن در دوره دولت قبل خریداری شده است.

به گزارش شرق؛ این سخن قدری در فضای رقابت‌های سیاسی گفته می‌شد تا آنکه خود اصولگرایان و مشخصا خبرگزاری «فارس» اذعان کرد خرید واکسن در دولت روحانی انجام شده است. این خبرگزاری نوشت: «اواسط پاییز ۹۹ که زمزمه‌های صدور مجوز واکسن‌ها قوت گرفت، ایران هم مذاکرات جدی خود را برای خرید واکسن آغاز کرد.

تا پیش از آن، اغلب واکسن‌ها در مرحله کارآزمایی بالینی بودند و تولیدکنندگان می‌گفتند کسانی را در اولویت خرید قرار می‌دهند که اولا کشورشان در مرحله کارآزمایی بالینی واکسن شرکت کرده باشد و ثانیا چند میلیون دُز واکسن (تأییدنشده) را پیش‌خرید کرده و هزینه آن را پرداخت کنند. اما سیاست ایران این بود که از تبدیل‌شدن به موش آزمایشگاهی واکسن‌ساز‌ها خودداری کند. واکسن‌ها فقط پس از ارائه سند فنی معتبر
(CTD: Common Technical Document) و تأیید آن توسط ایران می‌توانستند وارد کشور شوند... ایران در دی‌ماه ۱۶.۸ میلیون دُز واکسن از کواکس خرید و علی‌رغم همه مشکلات تحریم و سختی‌های جابه‌جایی پول، مبلغ آن را هم واریز کرد.

کواکس متعهد شده بود که ۴.۲ میلیون دُز از این واکسن را تا آخر فوریه (۱۰ اسفند) به ایران برساند. طبق سند ملی واکسیناسیون، ایران تا پایان ۱۳۹۹ به ۲.۶ میلیون دُز واکسن احتیاج داشت و با این حساب، فاز اول واکسیناسیون، بدون هیچ مشکلی انجام می‌شد. با این حال، ایران به این واکسن‌ها بسنده نکرد.

به فاصله یک ماه از خرید کواکس، ایران در ۱۶ بهمن خبر از خرید دو میلیون دُز واکسن اسپوتنیک پنج روسیه را داد. قرار بود این واکسن‌ها هم تا پیش از نوروز وارد کشور شود. در ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ قرارداد دیگری نیز با روسیه بسته شد؛ واردات ۶۰ میلیون دُز واکسن با وعده تحویل از خرداد تا آذر. خرید بعدی ایران از هند و در اسفند‌ماه بود. یک شرکت خصوصی که به‌نوعی نماینده «بهارات» در ایران محسوب می‌شد، قرارداد خرید دو میلیون دُز واکسن را امضا کرد و بلافاصله مبلغ ۵۰۰ هزار دُز آن را نیز پرداخت کرد.

بهارات قرار بود در بهار به ایران برسد. چین یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان واکسن بود که بخش عمده‌ای از نیاز دنیا را تأمین می‌کرد.

مذاکرات با چین هم از آذرماه جریان داشت و در نهایت در بهار به قرارداد خرید ۳۰ میلیون دُز واکسن ختم شد؛
۱۰ میلیون دُز در بهار ۱۴۰۰ و مابقی تا پایان پاییز. به این ترتیب، ایران تا قبل از ارائه مجوز تولید واکسن داخلی (۲۴ خرداد ۱۴۰۰)، قرارداد خرید حداقل ۱۱۰ میلیون دُز واکسن را بسته بود که قرار بود به‌تدریج تا پایان پاییز (پایان سال ۲۰۲۱ میلادی) وارد کشور شود. این در حالی بود که طبق سند ملی واکسیناسیون، ایران تا پایان پاییز ۶۵ میلیون دُز و تا پایان سال به ۱۲۰ میلیون دُز واکسن احتیاج داشت».

حالا محمدرضا خاتمی هم در گفت‌وگویی کلاب‌هاوسی گفته است: «از جهانگیری مستقیما شنیدم که تمام واکسن‌ها در دولت سابق پیش‌خرید شدند؛ به‌جز پنج میلیون دُز واکسن که دوستان (دولت جدید) آن را از کارخانه‌ای در امارات به جای ۹ دلار، ۱۴ دلار خریده‌اند».

اثبات این موضوع و البته ادامه مذاکرات و تأکید اصولگرایان بر به‌نتیجه‌رسیدن برجام در حالی است که گویا هنوز مسئله محاکمه روحانی بحث اول طیف‌هایی از اصولگرایان است؛ مشخصا محمدحسن آصفری، نماینده اراک در توییتی نوشت: «با رسیدن انبوه واکسن از سایر کشور‌ها مشخص شد ما تحریم پرزیدنت روحانی و تیم اقتصادی‌اش بودیم، نه آمریکا. قوه قضائیه زودتر دست‌به‌کار شود تا مرغ از قفس نپریده».

پیش‌تر هم جواد نیک‌بین، نماینده کاشمر گفته بود: «صبر مردم در حال لبریزشدن است، رئیس قوه قضائیه پرونده‌های بزرگی را در کشور بررسی کرده و شجاعانه به اتمام رساندند، نیاز است پرونده تخلفاتی که در همین مجلس و کمیسیون اصل ۹۰ مورد بررسی قرار گرفته و به قوه قضائیه ارسال شده است، بررسی شود. یا فیلم گاندو دروغ است یا راست، چنانچه دروغ است می‌طلبد از پخش آن جلوگیری شود و اگر واقعیت دارد محاکمه روحانی باید شروع شود».

این سخنان و مشخصا موضع آصفری درباره محاکمه روحانی نشان می‌دهد درخواست‌کنندگان محاکمه یا از آنچه در عالم سیاست رخ داده است، بی‌خبرند و حتی گزارش خبرگزاری اصولگرای «فارس» را هم نخوانده‌اند تا بدانند که بیشتر واکسن‌های کنونی در دوره روحانی خریداری شده یا آنکه با بهره‌گیری از واکسن‌های واردشده سعی می‌کنند در فضایی سیاست‌زده به قوه قضائیه فشار وارد کنند تا روحانی محاکمه شود یا دست‌کم اگر محاکمه نشد، گناه ناکرده بر دوش او قرار گیرد. محمدرضا خاتمی درباره محاکمه روحانی هم در همان گفت‌وگوی کلاب‌هاوسی گفته است: «چه اشکالی دارد، در یک محاکمه علنی دادگاه برگزار شود و آقای روحانی بتواند حرف‌هایش را بزند. این، اتفاق خوبی است؛ اگر همه کسانی که مانند آقای روحانی در مسئولیت بوده‌اند در دادگاه حضور یابند».

علاوه بر واکسن، از موضوعات دیگری که مبنای درخواست اصولگرایان برای محاکمه روحانی قرار دارد، بحث برجام است؛ مسئله‌ای که حالا در دولت سید‌ابراهیم رئیسی حتی با شدت بیشتر از دولت قبل در حال پیگیری است.

برای مثال همین چند وقت پیش بود که کمیسیون اصل ۹۰ مجلس گفت ۵۰۰ هزار نفر از دانشجویان، طلاب و اقشار مختلف مردم با امضای نامه‌ای از حسن روحانی به این کمیسیون شکایت کرده‌اند که یکی از بند‌های آن شکایت این بود: «فریب ملت در خصوص لغو قطعی تمام تحریم‌ها و انعقاد قرارداد خسارت‌بار برجام و نابودی صنعت هسته‌ای کشور و همچنین عدم انجام وعده‌های اقتصادی انتخاباتی».

این در حالی است که اتفاقا در مقطع کنونی اصولگرایانی که برجام را سند خیانت ملی می‌دانستند، مدافع آن شده‌اند. برای مثال به یاد داریم روزگاری تعدادی از نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری پشت تریبون مجلس دهم برجام را به آتش می‌کشیدند و مجتبی ذوالنوری در آن قضیه نقش اصلی را داشت. او حتی گفته بود مجلس آمادگی خروج از NPT را دارد و در بهمن ۹۷ هم محوریت جمع‌آوری امضا برای استیضاح حسن روحانی با تأکید بر ناکارآمدی برجام را بر عهده داشت. حالا او در گفت‌وگویی با خبرگزاری «میزان» گفته است: «دولت جدید مدعی ادامه برجام است... برجام فی‌نفسه تا زمانی که موافقت‌نامه هست مشکلی ندارد و مشکل نگاه به برجام است و امروز طرف‌های غربی تلاش می‌کنند که به برجام برگردند البته ما موافقیم که آمریکایی‌ها به برجام برگردند». یا مثلا جواد کریمی‌قدوسی هم دچار همین چرخش نگاه شده است.

او در سال ۹۵ در گفتگو با خبرگزاری «فارس» گفته بود: «تلاش مقامات آمریکایی بر این بود که باید توافقی صورت بگیرد تا باعث افزایش ضریب امنیت رژیم صهیونیستی شود و اظهار نگرانی آن‌ها نیز بیشتر روی قدرت هسته‌ای جمهوری اسلامی بود. امروز که صحبت از تغییر و تحول در اجرای برجام از سوی حزب حاکم در آمریکا (جمهوی‌خواهان) مطرح می‌شود، رژیم صهیونیستی مشت بسته خود را باز کرده و حامی سرسخت برجام شده است».

او حالا در گفتگو با «ایلنا» می‌گوید: «اکنون متن مذاکره متن برجام است، همانی که در برجام آمده نه یک پاراگراف کمتر یا بیشتر؛ این متن مذاکره است. اما آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در چند دوره مذاکره که از فروردین تاکنون این‌ها رفتند و آمدند، ماورای متن برجام از ایران مطالبه موضوعاتی کردند که خط قرمز‌های جمهوری اسلامی آنجاست».

با بررسی تغییر مواضع اصولگرایان می‌توان دریافت که موضوع برجام یا حتی واکسن برای به‌محاکمه‌کشاندن روحانی جز سیاسی‌کاری برای تخریب رقیب نیست و گویی آن‌ها هنوز در ایام انتخابات به سر می‌برند؛ چه آنکه فرای این سیاست‌کاری‌ها دولت کنونی هم همان دغدغه‌هایی را پیگیری می‌کند که در دولت قبل هم وجود داشت.