خطر سقوط کابل برای تهران

با نزدیک‌تر شدن گروه طالبان به تصرف کابل نگرانی‌های کشور‌های همسایه در مورد اینده روابطشان با افغانستان در شرایط فعلی، گسترش یافته است. برخی از کاربران افغانستانی در شبکه‌های اجتماعی نوشته اند که دولتی‌ها شهر‌ها را به طالبان تقدیم می‌کنند. برای طالبان تصرف شهر‌های اصلی و مهم افغانستان در یک چشم بهم زدن رخ داد و حالا دیگر دولت اشرف غنی از رسمیت افتاده است.

مشروح گفتگوی محسن روحی صفت کارشناس مسائل افغانستان با خبرآنلاین را می‌خوانید:

سقوط کابل به نظر می‌رسد که در پیش باشد و حتی برخی می‌گویند شمارش معکوس شروع شده و می‌تواند کمتر از یک روز کل شهر به تصرف طالبان در بیاید. این اتفاق برای ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین همسایگان کشور افغانستان چه عواقبی دارد؟

کل موضوع و اصل آن مربوط به مردم افغانستان است که تصمیم بگیرند چه حاکمیتی داشته باشند. برای ما به عنوان همسایه البته این تصمیم یک سری پیامد‌هایی دارد که می‌تواند ما را نگران کند. موضوع اینکه چه دولتی در آنجا باشد و حاکمیتی به دست طالبان بیفتد می‌تواند باعث ناامنی بیشتر و درگیری و جنگ داخلی شود. این امر تاثیر مهاجرتی به ایران دارد، چون باعث می‌شود گروه‌های بزرگی از مردم افغانستان راهی ایران شوند. این می‌تواند هم اقتصاد و هم امنیت ایران را تحت تاثیر خود قرار دهد و عواقب اجتماعی داشته باشد. ما در ایران سعی می‌کردیم که جلو فروپاشی حاکمیت در افغانستان را بگیریم و دو طرف را ترغیب کنیم که با استفاده از روش مسالمت آمیز این مشکلات حل شود؛ لذا کنفرانس تهران هم برگزار شد.

سرنوشت این کنفرانس که آن همه سر و صدا کرد و البته مخالفانی هم داشت چه خواهد شد؟

این اولین بار بود که دو طرف در مورد مشکلاتشان و موضوعات اساسی به طور صریح و رو در رو صحبت کرده اند. امید‌هایی وجود دارد که برای دفعه دوم هم ایران بتواند این گروه‌ها را بر سر یک میز بنشاند تا به مشکلات اخیر بپردازند. در جا‌های دیگری که این گفتگو‌ها برگزار شدند، در واقع راجع به بسیاری از مسائل حرف زده نشد و بیشتر بر سر مسائل حاشیه‌ای و شیوه کار و دستورالعمل اجرایی مذاکرات بوده و نه در مورد یافتن یک راه.

ما هم نیرو‌های مرزی را تقویت کرده ایم که مانع حوادث غیر مترقبه شود. اما در هر صورت از نظر اقتصادی هم عواقب زیادی دارد. ما یکی از مهم‌ترین صادرات هایمان به افغانستان و حدود سه میلیارد دلار بوده است که حتما تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در مرز‌های شرقی هم سرمایه گذاری‌هایی می‌کردیم که می‌تواند سرمایه گذاران را تهدید کند و عواقبش برای ما گران تمام شود.

ما تبادلات زیادی با این کشور داریم و مرز طولانی هم داریم در چنین شرایطی طالبان وعده داده که با تهران کار می‌کند. اما تحلیلگران می‌گویند نمی‌شود روی وعده‌ای که این گروه می‌دهد حساب کرد. در چنین شرایطی برای ما چه اتفاقی خواهد افتاد؟

همان ارتباطاتی که ما با دولت کابل به صورت مستحکم داشته ایم را سعی خواهیم کرد که ادامه بدهیم. اما اینکه چه دولتی در افغانستان سر کار بیاید چیزی است که مردم این کشور باید برایش تصمیم بگیرند. ما فقط می‌توانیم توصیه داشته باشیم. ساختار افغانستان چند قومی و چند فرهنگی است و اگر همه اقوام در دولت حضور نداشته باشند ناامنی و ناپایداری یقه دولت‌ها را خواهد گرفت و مشکلات و درگیری‌ها شروع می‌شود. اگر همه اقوام به نسبت جمعیتی که دارند در دولت سهم داشته باشند، شرایط می‌تواند برای مردم افغانستان بهتر شود و دولت هم از وضعیت بهتری برخوردار شود.

سیاست ما این بوده که هر کسی در افغانستان حکومت می‌کرده ارتباطاتی داشته ایم. حتی وقتی افغانستان تحت اشغال ارتش سرخ شوروی در آمد یکی از معدود سفارت خانه‌هایی که در کابل تعطیل نشد سفارت ایران بود.

ما در مرز‌های خود طالبان را داریم و به نظر می‌رسد که گروه‌های دیگری مانند داعش و... در لباس افراد طالبان با آن‌ها همراه شده باشند. در این وضعیت آیا امنیت مرز‌های ما تامین می‌شود؟

این نگرانی و مشکلات وجود دارد. هم گروه‌های مخالف و هم داعش ممکن است در لباس طالبان وارد کشور شوند و مشکل ساز باشند. همانطور که خودتان هم گفتید حساب کردن روی قول گروهی مانند طالبان نمی‌تواند سیاست‌های دقیق کشور را تعیین کند.

چین پا جلو گذاشته تا اگر طالبان به حکومت رسید آن‌ها را به رسمیت بشناسد. در دهه نود هم اقدامات چراغ خاموشی از این دست وجود داشته. با توجه به این سوابق و اینکه طالبان هم دست دوستی به سمت پکن دراز کرده، ایا می‌توان انتظار داشت که طالبان با متحدان چین هم از ارتباط خوبی برخوردار شود؟

من فکر نمی‌کنم که چین به دنبال تایید طالبان باشد. آن‌ها هم مثل ما هستند. اگر طالبان سر کار باشد ا آن‌ها کار می‌کنند. چون همسایه هستند. دو کشور همسایه نمی‌توانند از هم دور باشند. حتی وقتی ما با عراق می‌جنگیدیم سفارت‌ها در دو کشور فعال بودند. چین هم چنین وضعیتی دارد که می‌گوید اگر این‌ها در کابل به قدرت رسیدند ما مثل دیگر حکومت‌ها رفتار خواهیم کرد و آن‌ها را به رسمیت می‌شناسیم. اما خارج از این موضوع روابطی وجود ندارد.

مساله دیگر مهاجران هستند. احتمالا پناه جویان زیادی راهی ایران خواهند شد. در کشور هم فشار‌هایی وجود دارد که مرز‌ها باز شوند و مهاجرپذیری اسان‌تر صورت بگیرد. اما به نظر می‌رسد تهران به خاطر شرایط اقتصادی خودش به ویژه به دلیل بیماری کرونا در وضعیتی نیست که بتواند میزان زیادی مهاجر تازه را وارد کشور کند. برخلاف ایران بر روی کشور‌های دیگر مثل ترکیه فشار‌های زیادی برای پذیرش پناهجویان افغان نیست. ایا ایران می‌تواند این ماجرا را هندل کند؟

ما حتما نیازمند کمک‌های سازمان‌های بین المللی هستیم که در این زمینه فعالیت می‌کنند. برخی کشور‌ها سهمیه‌هایی در نظر گرفته اند. اما الان ایران چهار میلیون نفر را دارد. ما در حال جاضر در آن شرایط هستیم و روزانه چند هزارنفر وارد مرز‌های ما می‌شوند؛ بنابراین دیگر آن موضوع که بخواهیم سهمیه محدودی اتخاذ کنیم معنایی ندارد.