کودک آزاری مادر مشهدی؛ چه مجازاتی در انتظار مادر کودک آزار است؟

فرارو- مدتی است که کودکان صدرنشین اخبار حوادث در ایران شده اند قشر بی دفاعی که قربانی جنایات بزرگ می‌شوند و این زنگ خطری است برای مسئولانی که خود را حامی حقوق کودکان می‌دانند.

 

ماجرای ستایش، آتنا، بنیتا، اهورا، کودکان ماهشهری که توسط نامادری و پدر شکنجه می‌شدند، نگار دختر ۱۷ ساله معلولی که توسط پدر مورد شدیدترین شکنجه‌ها قرار می‌گرفت، ندا دختر افغان که مورد تجاوز قرار گرفت و متاسفانه جان باخت، تجاوز به بهاره و دانش آموزانی در یکی از مدارس غیر انتفاعی تهران، تجاوز و شکنجه دو نوجوان شوشتری، تجاوز به کوکان کار در پاتوق ها، کلیپ آزار دو کودک گل فروش در کرمان و قتل رومینای ۱۳ ساله توسط پدر حاکی از آن است که وضعیت حقوق کودکان بسیار بغرنج است البته این‌ها از معدود مواردی هستند که رسانه‌ای شدند در بسیاری از موارد کودک آزاری‌ها حتی پیگیری هم نمی‌شوند، چون در خیلی از موارد کودک آزاری توسط والدین صورت می‌گیرد و عملا کسی نیست که بخواهد گزارش دهد.

اما یک نمونه عجیب کودک آزاری در چند روز گذشته اتفاق افتاد که بسیار عجیب و در نوع خود جدید بود آزار و شکنجه بنیامین کودک خردسال مشهدی توسط مادرش که از مردم می‌خواست پول به حساب او واریز کنند تا بنیامین را کتک نزند نوع جدیدی از کودک آزاری که توام با اخاذی بود. انتشار فیلم‌های کودک آزاری این مادر سنگدل، شوکی دوباره بود به جامعه‌ای که هنوز از التهاب قتل رومینا بیرون نیامده است.

 

---

 

فیلم این کودک آزاری که در اینستاگرام به اشتراک گذاشته شده بود، با واکنش پلیس فتا مواجه شد. گزارش‌های پی در پی مردم سبب شد، مادر کودک آزار در استان خراسان رضوی شناسایی و دستگیر شود. در این مطلب می‌خواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم که آیا کودک آزاری توسط والدین قابل پیگیری است؟ قبل از بررسی این موضوع لازم است تعریفی از کودک و انواع کودک آزاری ارائه دهیم.

از نظر ماده ۱ کنوانسیون حقوق کودک، کودک به کلیه افراد زیر ۱۸ سال اطلاق می‌شود به موجب ماده ۱ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان کلیه اشخاصی که به سن ۱۸ سال تمام هجری شمسی نرسیده‌اند از‌ حمایت‌های قانونی مذکور در این قانون بهره‌مند می‌شوند بنابراین در این قانون هم فارغ از اختلاف نظر‌هایی که در خصوص تعریف کودک در فقه و سایر قوانین وجود داشته افراد زیر ۱۸ سال را کودک محسوب کرده است.

کودک آزاری عبارت است از هر گونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک شود؛ بنابراین کود ک آزاری عبارت است از تهد ید یا آسیب سلامت جسم و روان، رفاه و سلامت کود ک به د ست والد ین یا افراد‌ی که نسبت به او مسئول هستند.

۱ ـ کودک آزاری جسمی
مواردی، چون کتک زدن، ضربه زدن، داغ کردن، سوزاندن با قاشق داغ، شکستن استخوان، زخمی کردن، کشیدن گوش و موی سر، سیلی زدن، نیشگون گرفتن، پرتاب کردن، شلاق زدن، استفاده از آتش سیگار، گاز گرفتن، گذاشتن فلفل در دهان کودک، کوبیدن سر به دیوار، ایجاد سیاهی و کبودی در بدن کودک و هر شیوه دیگر از ایجاد آسیب جسمانی، از مصادیق بارز کودک آزاری جسمی می‌باشد.

۲ـ کودک آزاری روانی و عاطفی
مواردی، چون تحقیر کردن، مسخره کردن، سرزنش، طرد نمودن، محرومیت عاطفی، برخورد خشونت آمیز، آزار‌های کلامی، کنترل شدید و نامعقول، دست انداختن، ترساندن، انتظارات نامناسب، اعمال خشونت علیه همسر در برابر چشمان کودک، ناسزا گفتن و کلیه اقداماتی که کارکرد‌های روانشناختی رفتار و رشد کودک را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد از مصادیق کودک آزاری روانی و عاطفی به حساب می‌آید.

۳ـ کودک آزاری جنسی
تماس جنسی با کودک و یا هر گونه تعامل جنسی بین کودک و بزرگسال را کودک آزاری جنسی می‌گویند. تعامل ممکن است دامنه وسیعی از رابطه جنسی تا نمایش آلت تناسلی فرد بزرگسال به کودک، اجبار کودک به نشان دادن آلت تناسلی خود به فرد بزرگسال، وادار ساختن کودک به روسپیگری، استفاده از کودک در حوزه هرزه نگاری اینترنتی (پورنوگرافی) و … را شامل بشود.

۴ـ کودک آزاری آموزشی
آسیب‌ها و آزار‌هایی که از طریق نظام آموزشی و عموماً توسط معلمان، شیوه‌های تدریس، محتوای کتاب‌ها و … در دانش آموز ایجاد می‌شود در این حوزه قرار می‌گیرد. البته عموماً آزار آموزشی با آزار جسمی (مثل تنبیه بدنی) یا آزار روانی (مثلاً تحقیر دانش آموز) همراه است، اما در مجموع نادیده گرفتن تفاوت‌های فردی دانش آموزان، ایجاد رقابت‌های ناسالم و شدید بین آن ها، ایجاد فشار‌های روانی و … از مصادیق بد رفتاری آموزشی تلقی می‌شود.

۵ـ کودک آزاری اقتصادی
عموماً آزار اقتصادی در معنای سوء استفاده و بهره برداری از کودک در جهت کسب درآمد و عدم تخصیص آن درآمد به خود کودک استعمال می‌گردد. واداشتن کودک به کار‌های خارج از خانه، کار اجباری، تکدی گری، الزام به انجام کار درآمد زا در محیط خانه و … از مصادیق این نوع بد رفتاری محسوب می‌شود.

۶ـ کودک آزاری ناشی از غفلت
بر خلاف ۵ مورد قبل این نوع کودک آزاری به صورت غیر عمدی و در اثر غفلت و مسامحه اتفاق می‌افتد، به این معنا که عدم توجه کافی و لازم والدین نسبت به تامین نیاز‌های اولیه جسمی و روانی کودک و در حقیقت رابطه کم و جزئی والدین و سرپرستان با کودک، کودک آزاری ناشی از غفلت نامیده می‌شود. غفلت از تامین نیاز‌های اولیه جسمی و روانی کودک همچون تغذیه، پوشاک، نظافت، ابراز عشق و علاقه، عدم تربیت مناسب و… تحت عنوان کودک آزاری ناشی از غفلت قابل بحث است.

 

---

تا پیش از سال ۱۳۸۱ کودک آزاری از جرایم خصوصی شناخته می‌شد و فقط پدر که، ولی کودک است، حق داشت در صورت رخ دادن کودک آزاری شکایت کند و از آن جایی که درصد بالایی از کودک آزاری‌ها توسط والدین صورت می‌گرفت، چون خلاء قانونی وجود داشت والدین کودک آزار کاملا در امنیت قرار داشتند و عملا کسی نمی‌توانست موارد کودک آزاری توسط والدین را پیگیری کند. اما در سال ۸۱ طرحی ۱۲ ماده‌ای به پیشنهاد انجمن حمایت از حقوق کودکان به مجلس ارائه شد و با پیگیری کمیسیون بهداشت مجلس تصویب شد که بر اساس آن کودک آزاری از مصادیق جرایم عمومی قرار گرفت و اعلام جرم علیه مرتکبین کودک آزاری ممکن شد و این تولد رسمی کودک در قوانین ما بود.

براساس این قانون کودک آزاری از جرایم عمومی محسوب می‌شود و نیاز به شاکی خصوصی ندارد، یعنی هرکس می‌تواند به محض دیدن مورد کودک آزاری آن را گزارش دهد و دادستان هم به عنوان مدعی‌العموم باید موضوع را پیگیری کند و دقیقا به همین دلیل مادر کودک آزار مشهدی با گزارش مردمی دستگیر شد. به موجب ماده ۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.

همچنین هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به ۳ ماه و ۱ روز تا ۶ ماه حبس و یا تا ۱۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌گردد. همان طور که ملاحظه نمودید این مجازات‌ها در قبال تاثیری که این رفتار‌ها در سلامت و روح و روان کودک باقی می‌گذارد بسیار ناچیز است و نیاز است که قانون گذار در این خصوص به بازنگری جدی بپردازد.

به موجب ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، نگهداری اطفال، حق و تکلیف ابوین یعنی پدر و مادر است، اما قانون گذار در مواردی با پیش‌بینی شرایطی، حق حضانت را از والدین سلب می‌کند، زیرا اساسا مصلحت طفل و حفظ امنیت روحی و روانی او، بر حق حضانت والدین مقدم است.

به موجب ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت وی است صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می‌تواند به تقاضای خویشاوندان طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای دادستان هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ نماید.

موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:

۱- اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار توسط هر یک از والدین (لازم به ذکر است که منظور از اعتیاد «اعتیاد زیان‌آور» است نه هر اعتیادی)، البته تشخیص زیان‌آور بودن یا نبودن اعتیاد تنها با مقام قضایی رسیدگی کننده به دعوای سلب حضانت است.

۲- اشتهار هر یک از والدین به فساد اخلاقی و فحشا

۳- ابتلای هر یک از والدین به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی

۴- سوء استفاده هر یک از والدین از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی‌گری و قاچاق (به موجب ماده ۳ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف از قبیل قاچاق، ممنوع و مرتکب، حسب مورد علاوه بر جبران خسارات وارده به ۶ ماه تا ۱ سال زندان و یا به جزای نقدی از ۱۰ میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد.)

۵- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف توسط هر یک از والدین