سه هدف نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه

کمتر از 12 ساعت تا برگزاری نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه باقی مانده بود که سفیر روسیه در آنکارا با شلیک چند گلوله از سوی ضاربی که مامور سابق پلیس ترکیه معرفی شده و آزادسازی حلب را هشدار می‌داد، به قتل رسید. اگرچه این نشست در موعد مقرر با ادای احترام به آندری گنادیوویچ کارلوف برگزار شد، اما شبح ترور زمانی که آزادسازی حلب زمینه‌ها را برای خروج سوریه از بحران فراهم کرده است، بر این نشست سایه افکند.

به گزارش دنیای اقتصاد، در همین ارتباط، محمدجواد ظریف، مولود چاووش اوغلو و سرگئی لاوروف وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه در این نشست آخرین وضعیت حلب پس از آزادسازی را با سه هدف؛ اول، پیگیری فرآیند سیاسی برای حل‌وفصل بحران سوریه، دوم، آتش‌بس پایدار و سوم ، مبارزه با تروریسم را به‌خصوص با توجه به نقش مهم ترکیه در همسایگی با سوریه مورد بررسی قرار دادند. همزمان وزرای دفاع سه کشور نیز در نشستی مکمل وضعیت میدانی و محورهای دفاعی-امنیتی را موردنظر قرار دادند.

وزیر امور خارجه ایران روز سه‌شنبه پیش از آغاز مذاکرات با سرگئی لاوروف همتای روس خود در مسکو نسبت به سفیر روسیه که در ترکیه ترور شد، ادای احترام کرد. پس از این اقدام مذاکرات وزیر خارجه ایران و هیات همراه با حضور مهدی سنایی سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه با وزیر امور خارجه این کشور و هیات روسی آغاز شد. براساس برنامه اعلام شده در این مذاکرات محورهای مختلفی از جمله مسائل منطقه‌ای، تحولات سوریه، تلاش بیشتر برای حل سیاسی بحران این کشور، ضرورت تعامل کارآمدتر در برابر پدیده تروریسم و همچنین تقویت همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های مختلف مطرح و بررسی شد.

ظریف در آغاز مذاکرات ضمن ابراز تسلیت جمهوری اسلامی به ملت، دولت و خانواده سفیر جان باخته، اعلام کرد که ایران این ترور را قویا محکوم می‌کند و این واقعه نشانه چهره زشت تروریسم است. او تاکید کرد: «ایران و روسیه در رأس مبارزه با تروریسم قرار دارند که خرسندیم این رویکرد سودمند است و امیدواریم بتوانیم مسیر را برای آتش‌بس پایدار در سوریه هموار کنیم.» وزیر خارجه ایران همچنین گفت که تهران، مسکو و آنکارا طی 5 روز گذشته، با موفقیت غیرنظامیان را از شرق حلب خارج کرده و شرایط خروج شبه‌نظامیان را تسهیل کرده‌اند.

وزیر امور خارجه ترکیه نیز در بدو ورود به مسکو با اشاره به ترور آندری کارلوف اعلام کرد، روسیه و ملت این کشور اهداف این حملات را به خوبی می‌دانند. مولود چاووش اوغلو با بیان اینکه این حمله مسلحانه تنها علیه آندری کارلوف، سفیر روسیه در آنکارا نبود، بلکه روابط دو کشور را هدف گرفته بود؛ روابطی که عادی‌سازی شده است، گفت: «ما این بازی را بر هم خواهیم زد.» همزمان یک عضو حزب عدالت و توسعه ترکیه اعلام کرد که ترور سفیر روسیه در ترکیه احتمالا با هدف ضربه زدن به تلاش‌های مربوط به حل‌وفصل بحران سوریه در آستانه مذاکرات ایران، روسیه و ترکیه بوده است. از سوی دیگر، نشست سه‌جانبه با حضور وزیران خارجه ایران، روسیه و ترکیه با محور افزایش همگرایی‌های منطقه‌ای عصر دیروز در مسکو انجام شد.

براساس برنامه تنظیم شده، نشست سه‌جانبه وزیران امورخارجه سه کشور ساعت 13 و 30 دقیقه به وقت محلی و مذاکرات سردار سرتیپ پاسدار حسین دهقان وزیر دفاع ایران با همتایان روس و ترک خود نیز همزمان برگزار شد. سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه در ابتدای اجلاس سه‌جانبه ضمن تشکر از تمام کشورهای جهان برای محکوم کردن اقدام تروریستی که منجر به کشته شدن سفیر روسیه در آنکارا شد، گفت: «در نشست سه‌جانبه به دنبال آن هستیم که به حل بحران سوریه و کاهش درد و رنج مردم این کشور و تسهیل ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه و ایجاد آتش‌بس کمک کنیم.»

این نشست عصبانیت بسیاری از دولت‌های مخالف سوریه به‌خصوص کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس را بر انگیخته است. این کشورها که ده‌ها میلیارد دلار در جنگ سوریه سرمایه‌گذاری کرده و برای خود نقش کلیدی در ماجرا قائل هستند، از اینکه در این نشست جایگاهی برایشان در نظر گرفته نشده، به شدت خشمگین هستند. کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس معتقدند ترکیه با حضور در این نشست عملا از پشت به آنها خنجر زده و با روسیه و ایران متحد شده است. برخی ناظران با نسبت دادن ترور سفیر روسیه در ترکیه به حامیان عرب تروریست‌ها، معتقدند این کشورها با انجام این عملیات می‌خواهند بگویند که در مرکز آنکارا حضور دارند و این حادثه صرفا حامل پیامی برای روسیه نیست، بلکه برای خود دولت ترکیه نیز حاوی پیام است.

همزمان عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان در صفحه توییتر خود با اشاره به برخی ارگان‌های نظامی ایران مدعی شد که نظام حاکم سوریه گروهک‌های تروریستی و شبه‌نظامیان فرقه‌ای را وارد کشور سوریه کرد و راه‌حل‌های سیاسی و قطعنامه‌های بین‌المللی را رد کرده است. نشست سه‌جانبه یک روز بعد از تصویب قطعنامه 2328 سازمان ملل درخصوص حلب برگزار شد. شورای امنیت روز دوشنبه به اتفاق آرا اعزام ناظران این سازمان به حلب را تصویب کرد. روسیه پیش‌تر اعلام کرده بود قطعنامه پیشنهادی فرانسه برای اعزام ناظران سازمان ملل به حلب برای نظارت بر خروج تروریست‌ها از این شهر را وتو خواهد کرد، اما روز دوشنبه به این قطعنامه رای مثبت داد.

ورود عناصر اطلاعاتی به حلب
همزمان دبیر شورای عالی امنیت ملی در واکنش به قطعنامه 2328 گفت تصویب این قطعنامه زمینه‌سازی برای ورود عناصر اطلاعاتی و نظامی کشورهای حامی تروریسم در قالب نیروهای ناظر به حلب است. به گزارش خبرگزاری تسنیم، علی شمخانی روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگاران، آزاد‌سازی حلب از کنترل گروه‌های تروریستی را دستاورد بزرگ نظامی برای ارتش سوریه و جبهه مقاومت عنوان کرد و با اشاره به تلاش‌های گسترده کشورهای حامی تروریسم در چند ماه گذشته برای به شکست کشاندن ارتش سوریه در این عرصه ابراز کرد: «تصویب قطعنامه 2328 شورای امنیت سازمان ملل متحد که دوشنبه شب انجام شد، اقدامی در ادامه فعالیت‌های مخرب گذشته و زمینه‌سازی برای ورود عناصر اطلاعاتی و نظامی کشورهای حامی تروریسم در قالب نیروهای ناظر به حلب است.»

شمخانی افزود: «در این قطعنامه هیچ‌گونه نقشی برای دولت قانونی سوریه دیده نشده و به جای اولویت دادن به موضوع امدادرسانی به مردم تحت محاصره تروریست‌ها در سوریه تنها مساله چگونگی خروج امن مسلحان از حلب مورد توجه قرار گرفته است.» او ادامه داد: «ما یک قرارگاه مشترک در سوریه داریم که یک کار مستشاری را ایران با همکاری روس‌ها برای کمک به ارتش سوریه و نیروی مقاومت انجام می‌دهد.» شمخانی اضافه کرد: «کار مشترکی نیز با عراق، روسیه و سوریه برای طراحی مبارزه با تروریسم در بعد نظامی داریم.»

بیانیه مشترک ایران، روسیه و ترکیه درخصوص بحران سوریه
وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری ترکیه در تاریخ 30 آذر 1395 در مسکو نشست سه‌جانبه‌ای داشته و درخصوص موارد زیر توافق کردند:

1- ایران، روسیه و ترکیه بر حمایت کامل خود از حاکمیت، استقلال، یکپارچگی و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه به‌عنوان یک دولت چند نژادی، چند مذهبی، غیرفرقه‌ای و دموکراتیک تاکید می‌کنند. 2- ایران، روسیه و ترکیه متقاعدند که منازعه سوریه راه‌حل نظامی ندارد. آنها بر نقش سازمان ملل متحد در تلاش‌ها برای حل این بحران طبق قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل صحه می‌گذارند. وزرای خارجه همچنین تصمیمات گروه بین‌المللی حمایت از سوریه را مورد توجه قرار می‌دهند. 3- ایران، روسیه و ترکیه تلاش‌های مشترک در حلب شرقی را که موجبات تخلیه داوطلبانه غیرنظامیان و هزیمت سازمان یافته معارضه مسلح را فراهم کرد، مورد استقبال قرار می‌دهند.

وزرای امور خارجه همچنین از تخلیه نسبی غیرنظامیان از فوعه، کفریا، زبدانی و مضایا استقبال می‌کنند. آنها متعهد می‌شوند تضمین کنند که این فرآیند بدون وقفه و به نحوی ایمن تکمیل شود. وزرای امور خارجه از نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و سازمان جهانی بهداشت در کمک به اجرای این تخلیه تشکر می‌کنند. 4- وزرای امور خارجه بر اهمیت گسترش و تعمیم آتش‌بس، دسترسی بدون مانع بشردوستانه و جابه‌جایی آزاد غیرنظامیان در سراسر کشور سوریه توافق دارند.5- ایران، روسیه و ترکیه آمادگی خود را برای تسهیل و ایفای نقش به‌عنوان ضامنین موافقت‌نامه‌ای که با مذاکره بین دولت سوریه و معارضه در آینده حاصل خواهد شد، ابراز می‌کنند. آنها از دیگر کشورهایی که بر وضعیت میدانی نفوذ دارند، دعوت می‌کنند تا همین کار را بکنند. 6- آنها قویا اعتقاد دارند که این موافقت‌نامه برای ایجاد فضای لازم به منظور از سرگیری فرآیند سیاسی طبق قطعنامه 2254 شورای امنیت اساسی خواهد بود.7- وزرای امور خارجه پیشنهاد رئیس‌جمهوری قزاقستان را برای میزبانی چنین نشستی مورد توجه قرار می‌دهند. 8- ایران، روسیه و ترکیه بر عزم خود برای مبارزه مشترک با داعش و النصره و تفکیک میان آنها و گروه‌های معارضه مسلح تاکید می‌کنند.