تلاش مرکل برای تاثیرگذاری بر روابط تهران و مسکو

پس از ناکامی سارکوزی و رایس، تلاش ها برای تغییر موضع روسیه و همراه کردن آن با غرب پیش از عزیمت پوتین به تهران همچنان ادامه دارد. از این روی ماموریت آخرین تلاش برای همسو کردن مسکو با غرب به برلین سپرده شده است. گو اینکه بیشتر به «ماموریت غیر ممکن» شبیه است.

اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر روز سه شنبه 24 مهر 1386 (16 اکتبر 2007) در حالی در تهران برگزار می شود که سایه سنگین حضور ولادمیر پوتین رییس جمهوری روسیه برای نخستین بار در تهران همه چیز را به حاشیه رانده است.

سرانجام پس از سه و نيم دهه که از سفر رئيس جمهوری شوروی می گذرد، یک مقام بلند پایه دیگر روسی درسه شنبه از تهران بازديد می کند. این در حالی است که طی این مدت، اكبر هاشمي رفسنجاني رییس مجلس شورای اسلامی در سال 1368 و سيد محمد خاتمي رییس جمهوری اسلامی ایران در سال 1379 به مسکو رفته و توافقاتی ده ساله برای همکاری های جامع دو کشور امضا کردند. 

عبور از وقفه
به وجود آمدن این وقفه 35 ساله، سبب شده است اهمیت این سفر دو چندان شود و آن را از یک بازدید سیاسی معمولی فراتر ببرد.

حوادث گوناگون طی سال های اخیر که نگرانی های روسیه را در پی داشت ازجمله اشغال عراق که منجر به حضور پرنگ تر آمریکا در منطقه شد، حوادث اوکراین، گرجستان و قرقیزستان و بویژه سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپا، به نوعی قرابت و نزدیکی پنهانی میان ایران و روسیه به وجود آورد که وضع را به بهترین شکل ممکن به نفع تهران دگرگون کرده است و اکنون می تواند ، بر روی قدرت بزرگ چون روسیه حسابی ویژه در مقابل دشمن اصلی اش آمریکا کند.

گواینکه این حساب تا آنجا اعتبار دارد که به منافع روسیه در عرصه جهانی خدشه ای وارد نشود کما اینکه سابق بر این مسکو با دادن رای مثبت به دو قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه فعالیت های هسته ای ایران به عینه این موضوع را نشان داد.

پيش از اين، مسكو انجام ديدارهای تا بدین سطح را در تهران ، به وجود قراردادها و توافقاتي ميلياردي يا امضاي موافقتنامه نهايي بر سر رژيم حقوقي درياي خزر مشروط كرده بود، با وجود آنکه نمی توان این را نادیده گرفت که پوتین برای امضای توافق نامه نهایی رژیم حقوقی دریای خزر قدم به تهران می گذارد اما به نظر می رسد در شرایط فعلی این تنها اولویت نمی تواند باشد.

در واقع روسیه و پوتین امروز با ایران، نه بر اساس اشتراکات ایدئولوژیک بلکه به دلیل منافع عيني و نيز وحدت در مخاطرات به نوعی به همسویی رسیده اند که پوتين ايران را شريك روسيه دانسته و تهران را مكان یک ملاقات تاریخی قرار داده است. 

حاشیه های مهم دریای خزر
بی تردید دلیل اصلی سفر، رییس جمهور روسیه شركت در دومین اجلاس سران کشورهای ساحل دریای خزر و امضاي بیانیه نهايي سران خواهد بود. با این حال در کنار آن نیز میان او وهمتایش محمود احمدی نژاد، ملاقاتی در جهت گسترش روابط دوجانبه صورت خواهد گرفت.

البته پوتین تهران را به تداوم مذاکره و دیپلماسی در موضوع پرونده هسته ای ترغیب خواهد کرد و هشداری نیز خواهد داد که محدودیت های مسکو در عرصه های دیپلماتیک بین المللی در این موضوع تا کجاست.

طی هفته های جاری مطمئناً تهران مقاومت های روسیه را در برابر خواست کشورهای درگیر در پرونده هسته ای ایران را به خوبی رصد کرده است. 

رایزنی برای انتقاد
در هفته گذشته کاخ کرملین روزهای پر رفت و آمدی را پشت سر گذاشت.

نخست نیکلا سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه که اکنون پرچم دار جریان اعمال فشار خارج از چارچوب سازمان ملل علیه ایران ، آنهم با نیت متوقف کردن فعالیت های هسته ای تهران، است؛ برای اولین بار از زمان به قدرت رسیدنش در این کشور به روسیه سفر کرد.

سارکوزی در این سفر انتظار داشت که رفتار صمیمانه تری را از سوی همتای روسی اش شاهد باشد. با این حال نه تنها اینگونه نشد بلکه با انتقاد های تندی نیز ازجانب مسکو به جهت تلاش برای اقدامات یک جانبه علیه ایران روبرو شد.

آن‌چه از اظهارات پوتين پس از ديدار با ساركوزي قابل برداشت بود ثابت‌قدمي وي در مواضع‌اش پيرامون موضوع هسته‌اي ايران بود.

روسيه طي ماه‌هاي اخير با استقبال از ابتكار تهران براي همكاري با آژانس خواستار صبر بيش‌تر جامعة جهاني تا ماه سپتامبر (دي ماه) شده، تا با روشن شدن ماهيت فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران نسبت به آن موضع‌گيري لازم اتخاذ شود.

این درحالی است که در مقابل فرانسه،امریکا وبریتانیا پس از آنکه با مخالفت روسیه ، چین و تا حدودی آلمان نتوانستنند اجماع قاطعی را در گروه 5+1 برای تصویب سومین قطعنامه سازمان ملل علیه ایران شکل بدهند راه جدیدی را پیش گرفته وبه دنبال اعمال تحریم های خارج از چارچوب سازمان ملل رفتند. گو اینکه در این را نیز بار دیگر به سد روسیه بر خورده اند.

سفر بسيار حايز اهميت ولاديمير پوتين به تهران كه ممكن است به نزديك‌تر شدن مواضع تهران – مسكو منجر شود،سبب شد تا پس از سارکوزی مقامات کاخ سفید نیز به صرافت بیفتند كه يكباره چمدان‌هاي خود را به قصد سفر به مسكو ببندند.

از این روی کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه به همراه رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا جمعه به مسکو رفتند تا در خلال پرداختن به موضوعات دیگر منطقه ای از جمله سپر دفاع موشکی ، آخرین شانس خود در مورد دستیابی به پیشرفت هایی بر سر اختلاف نظرهایشان با روسیه در زمینه های مختلف از جمله پرونده هسته ای ایران را نیز امتحان کنند. در واقع این آخرین فرصت دیپماتیک ییش از سفر پوتین به ایران محسوب می شد تا غرب به رهبری آمریکا نگرانی های خود را در مورد مسئله ایران به روسیه ابلاغ کند.

اما لحن نه چندان خوشایند رئیس جمهور روسیه در ملاقات با رایس و گیتس و اشاره او به سایر اختلاف نظرهای مسکو و واشنگتن نشان داد که ولادیمیر پوتین هیچ علاقه ای به لحاظ کردن این نگرانی ها در دیدار آتی خود از تهران ندارد.

در ادامه تلاش ها برای همسو کردن مسکو با غرب بر سر پرونده هستهای ایران ولاديمير پوتين فردا وارد آلمان می شود و در شهر ويسبادن در غرب اين کشور با آنگلا مرکل ديدار و مذاکره خواهد کرد.

آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، روز شنبه، سيزدهم اکتبر، گفت در ديدار با ولاديمير پوتين، رييس جمهوری روسيه، درباره مساله برنامه هسته ای ايران و «ضرورت» تشديد تحريم اين کشور، گفت و گو خواهد کرد.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، مرکل گفت درمذاکرات خود با پوتين«مشکلات بين المللی که تنها با همکاری يکديگر می توان آنها را حل کرد»، را مطرح خواهد کرد.

روسيه طی هفته های اخير با حمايت از توافق ايران و آژانس بين المللی انرژی اتمی مخالفت خود را با تشديد تحريم های ايران اعلام کرده است.

ايران و آژانس بين ‌المللی انرژی اتمی در مرداد ماه سال جاری توافق کردند تا براساس يک جدول زمانی، اين کشور به «سوال های باقی مانده» درباره برنامه هسته‌ ای خود پاسخ دهد و تا ماه نوامبر اسناد و مدارک درخواستی را در اختيار آژانس بين المللی انرژی اتمی قرار دهد.