دستاوردهای توافق ژنو چه بود؟

فرارو- حمید بعیدی‌نژاد از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان و رئیس هیأت کارشناسی ایران در مذاکرات هسته‌ای در نوشتاری در صفحه اینستاگرام خود به تفصیل به دستاوردهای توافق ژنو پرداخته است.

بعیدی‌نژاد دستاوردهای توافق ژنو را به سه بخش دستاوردها و آثار سیاسی، دستاوردهای لغو تحریم‌ها، و آثار و دستاوردهای هسته‌ای تقسیم کرده است و در ذیل هر بخش نیز مواردی را به‌عنوان مصادیق ذکر کرده است که شرح آن به تفصیل در ادامه می‌آید:

الف: آثار سیاسی:
١- تثبیت موقعیت بین‌المللی و منطقه‌ای کشور، به‌طوری که روزنامه نیویورک‌تایمز در همان روز حصول این تفاهم، آن را زلزله در خاورمیانه لقب داد.

٢- شکست سیاست صهیونیست‌ها برای دستیابی به آرزوی خیالی خود برای بسیج جهانی علیه ایران و بر عکس تحقق انزوای اسراییل که حصول این تفاهم را اشتباه تاریخی قرن لقب داد. از آن زمان شکاف اسراییل از آمریکا و اروپا نه‌تنها جبران نشده است، بلکه تشدید یافته است.

٣- شکست پروژه ایران‌هراسی و بهبود محیط سیاسی و روابط خارجی ایران.

٤- تثبیت موقعیت منطقه‌ای ایران که موجبات نگرانی هرچه بیشتر کشورهای دارای سیاست‌های افراطی در منطقه را باعث شد.

٥- آمادگی غرب برای شناسایی نقش استراتژیک ایران در منطقه به‌ویژه با تحولات مهم در سوریه، لبنان، عراق، یمن و افغانستان. درحالی‌که نقش ایران همواره در منطقه بی‌بدیل بوده است، اما به‌خاطر روابط خصمانه، غرب حاضر نبود نقش ایران را به رسمیت بشناسد. با وجود روابط خصمانه به جای شناسایی نقش استراتژیک ایران، آنها ایران را برهم‌زننده ثبات و امنیت منطقه معرفی می‌کردند. تفاوت بین این دو جایگاه یعنی معرفی‌کننده به‌عنوان برهم‌زننده ثبات و امنیت منطقه‌ای و جایگاه همکار تثبیت و ثبات امنیت منطقه بسیار کلیدی است و این همان چیزی است که قدرت‌های توسعه‌طلب منطقه را به نگرانی و تکاپوی زیاد واداشته است. غرب برای اولین‌بار قدرت ایران را که همواره برهم‌زننده ثبات معرفی کرده به رسمیت می‌شناسد و این یعنی تعریف رسمی جایگاه منطقه‌ای و جهانی ایران که آثار سیاسی مهمی برای کشورمان دارد.

٦- امیدواری جنبش‌های عدالتخواهی و مقاومت در منطقه که با شناسایی قدرت منطقه‌ای و جهانی ایران، آنها که تحت شدیدترین فشارها قرار دارند، قطعا در موقعیت بهتری قرار خواهند گرفت. ایران مقتدر، امید مقاومت در منطقه و موجب عزای صهیونیست‌هاست.

٧- آزاد شدن بخشی از ظرفیت سیاسی و بین‌المللی کشور که به ایفای نقش موثرتری در صحنه بین‌المللی به‌ویژه تأثیرگذاری جدی در کنفرانس‌های بین‌المللی انجامیده است، ازجمله ریاست موثر در جنبش عدم تعهد و پیمان شانگهای.

ب: آثار و دستاوردهای هسته‌ای:
در کل منهای پذیرش تعلیق موقت تولید مواد غنی شده ٢٠‌درصد که درحال حاضر به علت آن‌که تا سال‌ها ایران به سوخت ٢٠‌درصد دسترسی دارد، نیازی هم به تولید مواد غنی شده ٢٠‌درصد ندارد، تفاهم ژنو هیچ‌گونه محدودیتی بر برنامه هسته‌ای و تأسیسات هسته‌ای کشور تحمیل نمی‌کند.

مهم‌ترین دستاوردهای هسته‌ای عبارتند از:
٨- تثبیت اجرای حق غنی‌سازی کشور که مهم‌ترین هدف مقاومت ملت و دولت ایران در برابر فشارها و تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان بود. اگر همین انجام غنی‌سازی توسط ایران را کشورهای مذاکره‌کننده با ایران در ١٠‌سال پیش پذیرفته بودند، ایران حاضر بود بدون گرفتن هیچ امتیاز دیگری با آنها به توافق برسد و این فشارها و تحریم‌ها نیز علیه ایران وضع نمی‌شد.
واقعا جای تعجب دارد، حالا که تفاهم ژنو برای اولین‌بار انجام غنی‌سازی را برای ایران پذیرفته است، عده‌ای قصد کوچک‌شمردن آن را دارند و یا بدتر آن‌که در صورتی که ایران در روز روشن دارد غنی‌سازی را ادامه می‌دهد عده‌ای در این‌که غرب غنی‌سازی ایران را پذیرفته باشند، تشکیک می‌کنند. چقدر مولانا زیبا فرمود که: «آفتاب آمد دلیل آفتاب، چون دلیلت آمد از وی رو متاب». اگر همین یک موضوع را بزرگترین دستاورد تفاهم ژنو بدانیم، گزافه‌ نگفته‌ایم.

 ٩- تثبیت ادامه کار استخراج اورانیوم طبیعی از معادن کشور

١٠- ادامه کار و تثبیت تأسیسات تغلیظ اورانیوم برای تولید کنسانتره اورانیوم معروف به کیک زرد.

١١- اطمینان از انتقال مواد کنسانتره اورانیوم و کیک زرد به تأسیسات اصفهان برای ادامه فرآیند هسته‌ای.

١٢- تثبیت فعالیت تأسیسات عظیم هسته‌ای اصفهان ازجمله تبدیل کیک زرد به مواد غنی شده

١٣- ادامه و تثبیت تمامی فعالیت‌های فرآیند تولید سوخت هسته‌ای در تأسیسات اصفهان که به معنای حفظ دستاوردهای دانشمندان بزرگ هسته‌ای کشورمان می‌باشد که درود بر شرف و غیرت آنها باد.

١٤- تثبیت راه‌اندازی تأسیسات تولید اکسید اورانیوم در کشور برای اولین بار پس از حصول تفاهم ژنو که قدم مهم دیگری برای تکمیل فرآیند سوخت هسته‌ای می‌باشد.

١٥- تثبیت ادامه غنی‌سازی در تأسیسات نطنز که حتی یک روز پس از اجرای تفاهم ژنو کار غنی‌سازی در آن متوقف و یا موقتا هم تعطیل نشد.

١٦- ادامه کار و تثبیت برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی به نحو کامل براساس برنامه ایران.

١٧- ادامه برنامه غنی‌سازی در تأسیسات هسته‌ای فردو.

١٨- تثبیت ادامه ساخت و تکمیل رآکتور اراک

١٩- تثبیت و ادامه کار تأسیسات تولید ماشین‌های سانتریفیوژ بدون وقفه.

٢٠- تولید سانتریفیوژ پیشرفته جدید

پ: دستاوردهای لغو تحریم‌ها
٢١- معکوس کردن فرآیند وضع تحریم‌ها که به موضوعی روزمره در کشورهای اروپایی و آمریکایی تبدیل شده بود. فقط در کنگره آمریکا سه لایحه در دستورکار قرار داشت که در اولی صادرات نفت ایران را به نصف تقلیل می‌داد و کشورهای وارد‌کننده نفت ایران را برای کاهش تحت فشار قرار می‌داد، هدف لایحه دوم کاهش صادرات نفت ایران به صفر بود و سوم لایحه ممنوعیت کل واردات کالا به ایران بود که total embargo act نامیده می‌شد. فقط این لایحه سوم را ١٧ سناتور امضا کرده بودند.

بنابراین تعهد غرب به عدم وضع تحریم‌های جدید واجد یک تعهد عینی و مهم بود که بعد از یک دوره طولانی که هر روز اقتصاد کشور با تحریم‌های روزانه مواجه بود، به تثبیت اوضاع روزمره اقتصادی کشور کمک کرد. اما وضع تحریم‌ها علیه شرکت‌ها و افراد جدید داستان دیگری دارد.

اولا این موارد محدود بودند و ثانیا مورد اختلاف دو طرف بود. ما با وضع آنها مخالف بودیم، آنها آن را در اجرای مقررات موجود تحریم می‌دانستند. اما اهمیت تعهد به عدم وضع تحریم براساس تفاهم ژنو ناظر به آن قسمت اساسی اول بود که دولت اوباما هم مکررا با تهدید به وتو در برابر تلاش‌های کنگره وفاداری خود را به تعهد آمریکا نشان داد.

٢٢- تعهد آمریکا و غرب به برداشتن فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه واردکنندگان نفت ایران برای آن‌که بتوانند سقف خرید فعلی نفت خود از ایران یعنی مجموع یک‌میلیون بشکه در روز را حفظ کنند. پیش از این با فشارهای وارد آمده مشتریان نفت ایران یکی پس از دیگری از خرید نفت ایران انصراف داده بودند و صادرات نفت ایران از ٢ و نیم‌میلیون بشکه نفت در روز به یک‌میلیون بشکه و آن هم فقط عمدتا به ٥ کشور تبدیل شده بود. کس دیگری در دنیا حق نداشت از ایران نفت بخرد.
درحالی‌که آمریکا از این ٥ کشور خریدار نفت ایران تعهد گرفته بود که به صورت تصاعدی خرید نفت را در هر دوره ٢٠‌درصد کم کنند، تفاهم ژنو به این مسیر پایان داد و حجم صادرات نفت ایران به این کشورها در سطح همان یک‌میلیون بشکه در روز تثبیت شد.

٢٣- امکان وضع بیمه نفت و اجاره تانکرهای نفت برای نقل و انتقال صادرات نفت ایران که محدودیت آزار دهنده‌ای را از سر راه صادرات نفت ایران برداشت.

٢٤- حذف ممنوعیت و آزاد شدن صادرات مواد پتروشیمی که باعث رشد قابل‌توجه صادرات این مواد ازجمله به بازارهای اروپایی شد.

٢٥- امکان بازگشت تدریجی درآمدهای حاصله از فروش و صادرات نفت. این امر منتج به آزاد شدن حدود ١٠‌میلیارد دلار از درآمدهای مسدود شده کشور در کشورهای خریدار نفت ایران شد.

٢٦- امکان ورود کل این مبالغ یا هر مقدار که بانک مرکزی از این مبالغ به صلاح بداند به صورت اسکناس و ارز به کشور که خود سهم مهمی در تثبیت سیاست‌های ارزی دولت ایفا کرد.

٢٧- حذف ممنوعیت خرید طلا و فلزات گرانبها که باعث شده است ازجمله ایران بتواند در دوره پس از تفاهم ژنو میزان قابل‌توجهی طلا از طریق بازارهای رسمی بین‌المللی خریداری کند و پشتوانه ذخایر طلای کشور را تثبیت نماید.

٢٨- حذف ممنوعیت‌های ورود قطعات آماده خودرو به ایران، که منجر به رشد و احیای صنعت خودرو شد. آمارهای وزارت صنایع کاملا گویای رشد بسیار زیاد تولید خودرو در کشور در مقایسه با رکود کامل صنعت خودرو در کشور قبل از تفاهم ژنو می‌باشد.

٢٩- صدور گواهی پروازی برای هواپیماهای کشوری براساس تعهد غربی‌ها در تفاهم ژنو.
خوشبختانه این اقدام در شرایطی که به علت استنکاف سازمان بین‌المللی هواپیمایی (ایکائو) در تأیید ایمنی پروازی هواپیماهای ایران، آنها را از انجام پروازهای خارجی منع می‌کرد، خون جدیدی به هواپیمایی کشور وارد کرد.

٣٠- اجازه انتقال اسناد و مدارک مربوط به ایمنی هواپیماهای بوئینگ و ایرباس و نقشه‌های خاص هواپیمایی که برای تأیید ایمنی قطعات و پروازهای هواپیماهای ایران از اهمیت خاصی برخوردار هستند.

٣١- پذیرش تعداد زیادی از موتورهای هواپیماهای بوئینگ و ایرباس زمینگیر شده در ایران برای تعمیرات اساسی در کارخانه‌های تعمیرات رسمی آنها در اروپا که واقعا برای صنعت هوایی کشور راهگشا بود و تعداد قابل‌توجهی از این هواپیماها توانستند به ناوگان هوایی کشور بپیوندند.

٣٢- ایجاد یک کانال خرید کالاهای اساسی و دارو در ژاپن و سوییس به نحوی که هر میزان ایران مایل به خرید کالاهای اساسی و دارو باشد بتواند بدون آن‌که حتی پول نقدی بابت خرید آنها پرداخت کند، با انتقال پول‌های مسدود شده در حساب‌های خارجی خود به خرید این کالاهای اساسی و دارو مبادرت کند.

٣٣- فعال شدن حساب‌های بانک‌های غیرتحریمی ایرانی در اروپا که پیش از این همگی مسدود و غیرفعال شده بودند، برای امکان انتقال وجه بین بانک‌ها و موسسات ایرانی و خارجی.

٣٤- امکان انتقال پول از حساب‌های بانک مرکزی به بانک‌های غیرتحریمی ایرانی که برای اولین‌بار امکان جابه‌جایی پول را برای بانک مرکزی به‌عنوان نهادی تحت تحریم فراهم می‌ساخت.