فرارو- دکتر شعبان شهیدی مودب*؛ قرار است دور جدیدی گفت و گو های هسته ای بین ایران و 1+5 روز چهارشنبه در ژنو از سر گرفته شود. این ملاقات متعاقب اجلاس ژنو2 صورت می گیرد که پس از سه روز پر کار بدون دست یابی به نتیجه نهایی پایان گرفت.
به قرار اطلاع آنچه که موجب شد توافق در اجلاس قبلی صورت نگیرد، طرح شروط جدید از سوی وزیر خارجه فرانسه بوده است. آقای لوران فابیوس که با شنیدن خبر عزیمت جان کری از تلاویو به ژنو، سراسیمه عازم این شهر شد از بدو ورود با مصاحبه ها و اتخاذ مواضعی متفاوت با دیگر همتایانش، تخم یاس را در فضای خوشبینانه مذاکرات پراکند و با رفتاری غیر منتظره، مذاکرات را به بن بست کشاند. در این خصوص دو پرسش مطرح است؛ اول این که چرا وزیر خارجه فرانسه دست به چنین اقدامی زد و دوم آنکه موضع فرانسه در گفت و گوهای چهارشنبه چگونه خواهد بود؟
در خصوص پرسش نخست باید متذکر شد که آقای فابیوس از زمان استقرار در وزارت خارجه فرانسه موضعی سرد و سرسختانه ای نسبت به ایران اتخاذ کرده است. موضع سختگیرانه وی موجب شد تا تلاش های اهالی فرهنگ فرانسه برای سفر به ایران با ممانعت وزارت خارجه آن کشور مواجه شود و با کمال تعجب وقتی که به سفارت انگلیس در تهران حمله شد به دستور آقای فابیوس شماری از کارکنان سفارت فرانسه در تهران و خانواده آن ها ایران را ترک کردند به گونه ای که سفیر جدید فرانسه در ایران بدون کادر لازم و عملا تنها به فعالیت پرداخت و به رغم تلاش های سفرای ایران و فرانسه در پاریس و تهران، روابط دو کشور عاری از رونق گردید.
با وجود پیگیری های سفیر ایران در پاریس، آقای فابیوس تا پیش از مراسم تحلیف آقای دکتر روحانی، حتی حاضر به یک ملاقات جدی کاری با وی نشد. پس از تشکیل دولت آقای روحانی و ملاقات وی با فرانسوا اولاند و نیز در ملاقات دکتر ظریف با وزیر خارجه فرانسه در نیویورک و پاریس، گام های محدودی در جهت توسعه روابط برداشته شد و چنین به نظر رسید که یخ روابط پاریس – تهران به سوی ذوب شدن پیش می رود. البته صاحبان صنایع و بازرگانان فرانسوی و علاقمندان به فرهنگ و ادب ایران برای رساندن صدای اعتراض خود به کاخ الیزه سه سمینار در پاریس تشکیل دادند و سیاست وزیر خارجه فرانسه را به نقد کشیدند و خواستار تجدید نظر وی در رابطه با ایران شدند به خصوص که در تابستان گذشته شایعاتی در محافل رسانه ای و دیپلماتیک و صنعتی و بازرگانی قوت گرفت مبنی بر این که قرار است شرکت های آمریکایی در ایران جای شرکت های فرانسوی را بگیرند که انتشار این شایعات نیز موجب نگرانی بیشتر صاحبان صنایع و تجار فرانسوی شد.
آنگونه که روزنامه لوموند در فردای عدم حصول توافق در گفت و گو های ژنو نوشته است، تلقی آقای فابیوس این بوده که دو هیات ایرانی و آمریکایی در پشت درهای بسته به توافقاتی رسیده اند که فرانسه از آن بی اطلاع بود و با چنین اقدامی عملا پاریس را دور زده اند. اگر این قرائت روزنامه لوموند را بپذیریم تغییر موضع فرانسه در مذاکرات در واقع از نوعی دلخوری سرچشمه گرفته است.
البته توافق تهران – واشنگتن بدون اطلاع هیات فرانسوی در ژنو بعید به نظر می رسد زیرا رییس جمهور ایران از زمان پذیرش مسئولیت، همواره گفته است که تهران علاقمند است با اروپا و به ویژه با فرانسه روابط خود را گسترش دهد ضمن اینکه چهارچوب و هدف نهایی مذاکرات ژنو برای هیات ایرانی از پیش ترسیم شده و شخص وزیر خارجه ایران نیز آشکار و پنهان نگفته است که قصد دارد پاریس را دور بزند و با توافق یکجانبه با واشنگتن مسئله هسته ای را حل کند. عملا نیز چنین خواسته ای امکانپذیر نیست زیرا طرف های مذاکره با ایران همان کشورهای عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (به جز آلمان) می باشند.
البته دلایل دیگری در ورای مذاکرات ژنو وجود دارد که به روابط پاریس واشنگتن بر می گردد؛ عدم همراهی اوباما با فرانسوا اولاند در حمله به سوریه و تنها گذاشتن پاریس در بحران سوریه یکی از آن دلایل است. دلیل دوم، فاش شدن شنود مکالمات فرانسوی ها از سوی سرویس های جاسوسی آمریکاست که در فرانسه فضای غافلگیرانه ای ایجاد کرده است که چگونه دولت آمریکا در پایتخت یکی از متحدان استراتژیک خود مکالمات میلیون ها شهروند فرانسوی از جمله مقامات بلند پایه این کشور را شنود کرده است. دو دلیل دیگر را که در یادداشت دوشنبه قبل با عنوان
"فرانسه، اسرائیل و مذاکرات ژنو" ذکر کردیم لحاظ منافع رژیم صهیونیستی و شماری از شیوخ ثروتمند منطقه خلیج فارس توسط فرانسه می باشد که مختصرا به آن ها اشاره شد.
اگر خبر امروز مبنی بر سفارش 50فروند هواپیمای ایرباس مدل super jumbo A380 توسط کشور امارات عربی متحده به مبلغ 20میلیارد دلار و سفارش 5 فروند هواپیمای ایرباس مدل ای 330 توسط قطر به مبلغ 1.1 میلیارد دلار را که در نمایشگاه هوایی دبی صورت گرفته است لحاظ کنیم می توان به موضع اخیر پاریس در مذاکرات ژنو بهتر پی برد.
همچنین اظهارات عصر یکشنبه فرانسوا اولاند در فرودگاه تلاویو و مصاحبه مطبوعاتی او همراه با نتانیاهو گویای آن است که رییس جمهور فرانسه با مواضع سرسختانه ای که در مقابل ایران اتخاذ کرده در واقع به دنبال آن است که برای فرانسه و اتحادیه اروپا در مذاکرات صلح خاورمیانه جای پای تازه ای باز کند. برخلاف نیکلا سارکوزی که در دیدار از رام الله فقط به دیدار با محمود عباس بسنده کرد، آقای اولاند قرار است تاج گلی بر سر مزار یاسر عرفات نیز بگذارد.
اکنون با اینکه اتحادیه اروپا سالانه 300 میلیون یورو به تشکیلات خودگردان فلسطین کمک می کند، این اتحادیه هیچ نقشی در بحران فلسطین ایفا نمی کند. فرانسه زیر حکومت سوسیالیست ها در نظر دارد همانند فرانسه زمان فرانسوا میتران که در سال 1982 از تلاویو دیدار کرد، نقش جدیدی ایفا نماید. مشکل دیگر رییس جمهور فرانسه این است که در زمانی موضع سرسختانه در مذاکرات ژنو اتخاذ کرده که محبوبیت وی در پایین ترین حد قرار دارد؛ از سال 1958 تاکنون هیچ رییس جمهوری در دوره اول ریاست جمهوری خود تا به این حد تنزل محبوبیت نداشته است.
پاسخ به پرسش دوم که در ابتدای این یادداشت مطرح شد قدری دشوار به نظر می رسد. اگر از سوی واشنگتن و تهران، در مذاکرات ژنو به فرانسه بهای لازم داده شود و پنج قدرت بزرگ طرف مذاکره با ایران موضع همسان و موافق اتخاذ نمایند، فرانسه این بار رای دیگران را وتو نمی کند. با این حال اگر چهار شرطی را که آقای اولاند عصر یکشنبه در تلاویو اعلام کرد حرف آخر فرانسوی ها باشد، حصول توافق در گفت و گو های ژنو3 چندان محتمل به نظر نمی رسد.
وقتی از حقوق هسته ای ملت ایران سخن می رود باید گفت که حفظ دستاوردهای هسته ای، استقلال در تصمیم گیری برای ادامه یا توقف فعالیت ها و عدم پذیرش شرایط تحمیلی از سوی دیگران لااقل سه بند از حقوق حقه ملت ایران است. با این حال وقتی مذاکره در دستور کار است، داد و ستد، از اصول مذاکره دو جانبه یا چند جانبه است. مهم این است که در مقابل هر "دادی" چه "ستدی" صورت می گیرد و اگر در نظر گیریم که تیم ایران در ژنو3 همانند مذاکرات دیگر پس از به قدرت رسیدن آقای دکتر روحانی، هم استقلال عمل داشته، هم دارای کفایت دیپلماتیک است و هم در مرکز از پشتیبانی تمام عیار برخوردار است، باید اطمینان داشت که تیم ایران تا امتیازات لازم را نگیرد تن به اعطای امتیاز نخواهد داد ضمن اینکه اگر قرار است اعتماد سازی شود، این امر دو جانبه است.
به هر حال به هر علت یا با هر هدفی که دولت سوسیالیست فرانسه وارد مذاکره ژنو شده باشد، پاریس و تهران نمی توانند دستاوردهای رابطه بلند مدت دو کشور را نادیده انگارند و سهمی را که دو کشور کهن ایران و فرانسه در تعالی فرهنگ جهانی داشته اند انکار نمایند. به رغم موضع گیری های غیر دوستانه آقای لوران فابیوس، ملت ایران فراموش نمی کند که کشور فرانسه لااقل در دو قرن گذشته همانند استعمار روس و انگلیس، در ذهن ملت ایران اثر منفی از خود به جای نگذارده و تهران خوب می داند که مردم فرانسه در گرماگرم انقلاب پذیرای حضرت امام خمینی (ره) بوده اند و پاریس نیز نباید فراموش کند که در هر برنامه ریزی دراز مدت منطقه ای خود در حوزه خلیج فارس و منطقه شامات قدیم، با یک ایران قدرتمند طرف است که تلاش در ایجاد ثبات در منطقه دارد.
نکته پایانی این که وقتی وزیر خارجه ما با قاطعیت از منافع ملت ایران دفاع می کند و وزارت خارجه سخنگوی رسمی نظام است، ضرورتی ندارد که افرادی با احساس مسئولیتی که می کنند تنور هشدار و انذار را داغ کنند و به سردی بیشتر روابط ایران و فرانسه دامن زنند. در این زمینه، رسانه های عمومی که رسالت تنویر افکار عمومی و شفاف سازی عملکرد مسئولان را دارند حسابشان جداست.
* تحلیلگر مسائل بین المللی، سفیر پیشین ایران در اندونزی و معاون اسبق امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 
