پروژه «مونوريل» كه قرار بود چند سال قبل در تهران اجرايي شود به دليل كارشناسي نبودن در اين شهر متوقف شد اما مسئولان دولتي براي اينكه نشان دهند در انجام هر كاري حتي كارهاي كارشناسي نشده‌اي چون «مونوريل» ،يد طولايي دارند پروژه شكست خورده «مونوريل» تهران را به قم منتقل كردند تا بيش از گذشته بر اين موضوع صحه بگذارند كه در دو دولت اخير كارهاي كارشناسي نشده زيادي با هزينه‌هاي گزاف قابليت به سرانجام نرسيدن را دارند.
به طوري‌كه مشاهدات عيني خبرنگار تهران امروز نشان مي‌دهد تمامي عمليات اجرايي مونوريل قم متوقف شده و از مدتي پيش تا كنون اين پروژه هيچ پيشرفتي نداشته است. البته اين ركود اجرايي در عمليات احداث مونوريل قم، در حالي است كه 5ماه پيش محمود احمدي‌نژاد طي دستوري موكد، خواهان عبور مونوريل از بالاي صحن مطهر حضرت معصومه (س) شده و از وزارت كشور و معاونت برنامه‌ريزي هم خواسته بود كه اولا: هرگونه كمك به شهرداري قم منوط به همكاري با اجراي مونوريل شود و ثانيا: تمام اعتبارات به حساب سازمان قطار شهري قم واريز شود. ولي ظاهرا بازوهاي فني و اجرايي دولت براي ايجاد مونوريل، توانايي كار كردن با دستور رئيس‌جمهور را هم ندارند.
ادعاهايي كه همچنان باقي است
در حالي كه تمامي مردم قم شاهد متوقف شدن عمليات اجرايي ايجاد مونوريل در اين شهر هستند با اين همه دبير شوراي عالي ترافيك مدعي شده كه از مونوريل قم در مردادماه سال آينده بهره‌برداري مي‌شود.
ادعايي كه همچنان واكنش جامعه مدرسين حوزه علميه، برخي اعضاي شوراي شهر و كارشناسان مسائل شهري را برانگيخته است. به طوري‌كه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و تعدادي از اعضاي شوراي اسلامي اين شهر بار ديگر مخالفت خود را با عبور مونوريل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) اعلام كرده‌اند. البته اين اولين بار نيست كه مراجع و علما نسبت به برخي نظرات دولت جبهه گيري مي‌كنند.
نخستين بار تقابل دولت و مراجع در سال 85 و بر سر حضور زنان در ورزشگاه‌ها به وجود آمد كه در آن زمان احمدی‌نژاد برخی نظرات درباره زنان را «تعصب متعلق به اسلام»ندانست. بعد‌تر در زمان امتحانات دانشگاه‌ها كه خبر طرح تفكيك جنسیتی در دانشگاه‌ها اعلام شد، مراجع رسما از این طرح دفاع کرده و آن را گامی در جهت اسلامی شدن دانشگاه‌ها دانستند اما همان زمان محمود احمدي‌نژاد در نامه‌اي به وزارت علوم در خصوص كلاس‌هاي تك‌جنسيتي نوشت كه «فورا بايد از اين اقدامات سطحي و غير عالمانه جلوگيري شود».
اين سخنان رئيس‌جمهور درست زماني بيان شد كه اين طرح دربدنه دولت بيان شده بود و زماني كه مراجع و روحانيون از طرح تفكيك جنسيتي دفاع كرده بودند رئيس دولت آن را غير عالمانه و سطحي خوانده بود.
بنابراين بحث ايجاد مونوريل و عبور آن از مقابل حرم حضرت معصومه(س) اولين تقابل دولت با مراجع و علما نيست. بنابراين زماني كه آیت الله علی اکبر مسعودی خمینی درباره عبور منوریل از مقابل حرم حضرت معصومه (س) صراحتا اعلام مي‌كند که مونوریل باید در مقابل حرم حضرت معصومه (س) از زیر سطح عبور کند و اگر قرار باشد از مقابل حرم حضرت معصومه(س) عبور کند ساخته نشود بهتر است.
اما رئيس ستاد حملونقل و مديريت مصرف سوخت كشور در اين باره مي‌گويد:«پروژه مونوريل قم به دور از جنجال‌سازي و با حمايت دولت و مسئولان استان و شهرمقدس قم فعاليت خود را ادامه خواهد داد» و دبير شوراي عالي ترافيك نيز از بهره‌برداري اين طرح در مرداد سال آينده خبر مي‌دهد. اما عجيب‌ترين اظهارنظر نسبت به موضع‌گيري مراجع در اين خصوص، اظهارنظر علي اصغر نعمتي مدير پروژه مونوريل قم است كه وي مخالفت‌ها در خصوص احداث مونوريل قم را غير كارشناسي خوانده و گفته است: برخی مخالفت‌هایی که در این زمینه صورت می‌گیرد «کارشناسانه» نیست. ا
اگر چه مسئولان مونوريل قم مي‌خواهند با اعمال اصلاحات در معماري تاسيسات قطارهوايي و همخوان كردن اين سازه با معماري اسلامي، رضايت جامعه مدرسين حوزه علميه قم و توليت حرم حضرت معصومه(س) را به دست بياورند اما تا كنون در‌اين‌باره از هيچ كدام از مراجع نظرخواهي نشده است و پيمانكار مربوطه با پشتگرمي نسبت به حمايت دولت از اين كار در حال ايجاد فاز يك و دو مونوريل در دو طرف حرم حضرت معصومه(س) است.
روز 22 ارديبهشت سال جاري دستور موكد رئيس‌جمهور مبني بر عبور مونوريل از بالاي صحن حضرت معصومه (س) صادر شد و در اين دستور از وزارت كشور و معاونت برنامه‌ريزي خواسته شده بود كه هرگونه كمك به شهرداري قم منوط به همكاري با اجراي مونوريل بود و تمام اعتبارات نيز در اين خصوص به حساب سازمان قطار شهري قم واريز مي‌شد.
با اين حساب شهرداري قم در قبال «عمل انجام شده» قرار گرفته و «مجبور» به «موافقت» با اين طرح شد، چرا كه در غير اين صورت از هر گونه كمك دولتي به شهرداري محروم مي‌شد. محمدرضا باقرپناهي عضور شوراي اسلامي شهر قم نيز با اعلام مخالفت اكثر اعضاي شوراي شهر قم با اجراي اين طرح، مي‌گويد: از همان ابتداي طرح احداث مونوريل در قم كارشناسان شوراي شهر قم با اين تصميم مخالفت كرده و آن را در راستاي اهداف غيرعمراني و ترافيكي اين شهر عنوان كردند.
وي افزود: مسلم است كه پروژه مونوريل پروژه ای از پیش مطالعه شده نبود و گویا بنا به میل شخصی رئیس جمهور خط B قطار شهری قم که حاصل مطالعات طرح جامع حملونقل و ترافیک و مصوب شورای عالی ترافیک کشور است حذف شده و به جای آن پروژه مونوريل اجرا شد که طبیعی است چون اين طرح مطالعه نشده قطعا با مشكلاتي مواجه خواهد شد. حجت الاسلام نورموسوي، رئيس دفتر آيت‌الله محمد جواد فاضل لنكراني نيز با اشاره به سكوت آيت‌الله فاضل لنكراني درخصوص مونوريل قم مي‌گويد: تمام مخالفت‌ها درخصوص مونوريل از سوي مراجع، حوزه علميه قم،جامعه مدرسين و آيات عظام تا كنون با بي‌توجهي مسئولان دولتي روبه‌رو بوده و ترتيب اثري درخصوص مخالفت‌ها صورت نمي‌گيرد چون تاثيري ندارد. با اين حساب سخن گفتن درخصوص مونوريل قم فايده‌اي نخواهد داشت. وي در عين حال تاكيد مي‌كند:به نظر مي‌رسد مونوريل مشكلي را از قم حل نمي‌كند و قرار بود اين پروژه در تهران اجرا شود كه مورد پذيرش قرار نگرفت و آن را به قم حواله دادند.
ادامه مخالفت‌ها
در حالي كه پروژه احداث مونوريل قم به دستور رئيس‌جمهور و بي‌توجهي به مخالفت‌ها در حال اجرايي شدن بود، برخی علماي قم، تولیت آستانه مقدسه حرم حضرت معصومه (س) و برخي از اعضای شورای اسلامی‌شهر عبور مونوریل قم از مقابل حرم را آسیبی به فضای معنوی آن دانسته و خواستار تغییر مسیر آن یا عبور از زیر سطح شده بودند، حتی از متولیان آستانه خواسته شده بود که نظر خود را در این زمینه اعلام کنند تا تصمیم نهایی اتخاذ شود و در نهايت در جلسه‌اي كه با حضور رویانیان، ریئیس ستاد حملونقل و سوخت کشور، استاندار، نماینده وزارت کشور و اعضای شورای قطار شهری که رییس شورای شهر و شهردار قم هم در آن حضور داشتند، نهایتا جمع‌بندی این شد که مونوریل قم در مقابل حرم مطهر حضرت معصومه(س) از زیر سطح خیابان امام موسی‌صدر عبور کند.
اما کارشناسان این فرازونشیب‌ها را ناشی از این موضوع می‌دانند که طرح مونوریل قم کارشناسی نیست. همچنین برخی کارشناسان و اعضای شورای شهر قم معتقدند در حالی عملیات اجرایی این پروژه در قم آغاز شد که هنوز مطالعات امکان سنجی و هزینه و فایده آن انجام نشده بود. این در حالی است که براساس مطالعات طرح جامع حمل ونقل قم که از پنج سال پیش آغاز و در نهایت در جلسه شورای عالی ترافیک به تصویب رسیده بود، وجود دو خط A و B مترو برای قم پیش‌بینی شد، اما در هشتاد‌و‌یکمین جلسه این شورا بنا به پیشنهاد شهردار قم و برخی از مسئولان این استان، مونوریل جایگزین خط Bقطار شهری قم شد.
اجراي تجملات در قم
شهروندان قمي نيز نظر مساعدي نسبت به ساخت مونوريل در اين شهر ندارند و انجام آن را كاري تجملي در شهر مذهبي قم مي‌دانند. عدم اطلاع رساني دقيق مسئولان مونوريل قم در اين خصوص و بي‌اطلاعي شهروندان از چگونگي انجام كار در اين شهر از مسائلي است كه اعتراضات گسترده شهروندان قمي را به دنبال داشته است. ستار مرندي يكي از شهروندان قمي در گفت‌وگو با خبرنگار تهران امروز درخصوص اجراي پروژه مونوريل مي‌گويد: مدت‌ها از شروع به كار مونوريل قم مي‌گذرد اما در مسير رودخانه كه گفته مي‌شود مهم‌ترين قسمت اجراي كار است پيشرفتي مشاهده نمي‌شود و معلوم نيست چرا پروژه‌اي كه گفته مي‌شود براي نخستين بار در كشور در حال اجراست عمليات اجرايي آن به صورت نصفه و نيمه در حال انجام است.
محمد پازوكي نيز از اطلاع رساني ناقص مسئولان روابط عمومي مونوريل قم گلايه مي‌كند و مي‌گويد:من نمي‌دانم مسئولان بخصوص روابط عمومي مونوريل قم چه كاري انجام مي‌دهند و چرا بعد از گذشت چندين ماه از شروع به كار اين پروژه هنوز شهروندان قمي از اين پروژه اطلاع كاملي ندارند و معلوم نيست در كارگاه‌هاي مونوريل چه مي‌گذرد؟ وي مي‌گويد:«ما نمي‌دانيم كه آيا مونوريل براي قم اينقدر ضرورت دارد كه اينگونه اختلافات آنها رسانه‌اي شود؟ اما در مورد عمليات اجرايي، ميزان پيشرفت، بودجه و اعتباراتي كه در اين راه خرج مي‌شود هيچ اطلاع رساني دقيقي نمي‌شود و مشخص نيست كه چه مقدار هزينه در اين كار صرف شده؟» محمدرضا باقرپناهي، عضو شوراي اسلامي شهر قم با انتقاد از اجرايي شدن خط مونوريل مي‌گويد: بهتر بود به جای مونوریل، خط ریلی مورد پیشنهاد طرح جامع حملونقل و ترافیک قم که به‌صورت زیرزمینی(مترو) است، اجرا می‌شد چون خطوط ریلی پیشنهادی طرحي جامع است كه دقیقا متناسب با نیاز مردم طراحی شده و از محل‌هایی عبور می‌کند که تراکم جمعیت وجود دارد اين در حالي است كه با اجرای مونوریل حق مردم قم به‌طور جدی تضییع شده است.
درهمين حال مهندس امیرخسرو خودکار،عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم با بيان اينكه مونوريل اعتبارات زيادي را صرف خواهد كرد، گفت: اعتبارات باید به گونه‌ای در اجرای پروژه‌ها هزینه شود که بیشترین کارآیی را برای مردم استان به همراه داشته باشد که در این راستا اگر هزینه سنگین ساخت مونوريل در بخش تعریض و توسعه برخی خیابان‌ها مصرف می‌شد خدمت بهتری به زائرین و مردم استان را در پی داشت. اين استاد دانشگاه با اشاره به بيانات آیت الله جوادی آملی در دیدار با مهندسان شهرسازی سازمان نظام مهندسی کشور به ضرورت توجه به عقل و علم در اجرای پروژه‌ها تاکید کردند اظهار داشت: متاسفانه در پروژه مونوريل بیشتر شاهد سماجت هستیم تا تفکر.
مونوريل در رودخانه جاري مي‌شود
مونوريل قم از ميان رودخانه قم مي‌گذرد و بسياري از مردم اين شهر نيز معتقدند مسير انتخاب شده کاربرد زيادي ندارد و مسافران کمي انتظار اين مونوريل را خواهند کشيد. علاوه براين کارشناسان ترافيک بارها نسبت به احداث مونوريل انتقاد کرده‌اند و مونوريل را بيشتر يک وسيله مناسب براي گردشگري دانسته‌اند تا فرصتي براي حمل ونقل عمومي. چنانكه مونوريل تهران هم به‌رغم همه هزينه‌هاي صورت گرفته بي‌نتيجه ماند. احداث مونوريل در مسير رودخانه قم كه چند سال گذشته شاهد وقوع سيل در آن بوديم باعث شده تا نظر كارشناسان به اين تصميم چندان مساعد نباشد اما سيدعلي طباطبايي، مشاور مطبوعاتي پيمانكار مونوريل قم مي‌گويد: وقوع حادثه‌اي مثل سيل در مسير مونوريل كاملا پيش‌بيني شده و ستون‌ها به شكلي طراحي شده كه كمترين اصطكاك را با آب دارد و مقاومت بتن هم بالاست، ضمن اينكه اگر قرار باشد سيلي در اين محل اتفاق بيفتد قبل از رسيدن به مونوريل قطعا كل حرم را آب گرفته و تخريب خواهد كرد.
وي درخصوص بروز زلزله نيز مي‌گويد: پايه‌هاي مونوريل در مقابل زلزله‌اي به بزرگي 5/ 8 ريشتر مقاوم است. باقرپناهي در اين خصوص معتقد است: افرادي كه به این کار گماشته شده‌اند بدون استدلال توجیه گر این کار بی‌مطالعه و غیرکارشناسی هستند، ولی تا کنون به‌رغم اینکه بارها از آنها خواسته شده که مطالعات خود را براي بررسی به شورا ارائه کنند اما تا كنون حتی یک برگ هم در اين خصوص ارائه نکرده‌اند و فقط از طریق رسانه‌ها کارهای ژورنالیستی می‌کنندکه به‌نظر می‌رسد اين اقدام آنها كاملا اغواگرانه و سیاسی است و سیاسی بودن این پروژه را نیز نشان می‌دهد.
وي در عين حال تصريح كرد: چه توجیه اقتصادی و فنی وجود دارد که برای شهری مثل شهر قم از دوسیستم ریلی که هر کدام پشتیبانی‌های متفاوتی دارند استفاده شود یا درحالی که کمیته ارتقاي کیفی سیما و منظر شهری قم احداث مونوریل در رودخانه قم را مغایر با منویات مقام معظم رهبری در رابطه با حفظ هویت شهری و نمادهای دینی قم می‌داند، این پروژه همچنان به کار خود ادامه دهد.
اما مهم‌ترين مخالفت‌ها در زمينه احداث مونوريل قم عبور آن از مقابل حرم و ديده نشدن نماي حرم است اما ظاهرا مسئولان مونوريل قم فكري اساسي براي اين موضوع كرده اند! به گفته طباطبايي مونوريل در هر 4 دقيقه فقط 30 ثانيه از نماي حرم را مختل مي‌كند و فقط از فاصله 50 متري با عبور مونوريل جلو حرم گرفته خواهد شدو اين موضوع هم مشكلي براي صحن ايجاد نمي‌كند! به‌گفته مسئولان مونوريل قم، مونوريل تنها مانعي نيست كه در مقابل نماي حرم قرار مي‌گيرد چرا كه اگر از بخش‌هاي مختلف به حرم نگاه كنيد موانع متعددي در مقابل آن وجود دارد. ظاهرا با همين استدلال است كه رئيس‌جمهور دستور اكيد بر ساخت مونوريل داده است.
به‌گفته طباطبايي اگر مونوريل از مقابل حرم حضرت معصومه(س) عبور نكند عملا يكي از كاركردهايش را كه آوردن زائران از پارك سوار شمالي تا حرم حضرت معصومه(س) است را از دست مي‌دهد. اين درحالي است كه تا قبل از احداث مونوريل خيل عظيم زائران حضرت‌معصومه(س) بدون اينكه مونوريلي در كار باشد خود را براي زيارت به حرم مي‌رساندند و مشكلي هم در اين زمينه نداشتند.
از سوي ديگر اكثر مسافراني كه به شهر قم سفر مي‌كنند براي حداكثر 4 تا 8 ساعت در اين شهر مي‌مانند و بعد از زيارت حرم حضرت معصومه(س) اين شهر را ترك مي‌كنند. با اين مدت زمان كوتاه ماندن مسافر در شهر قم عملا كارايي مونوريل كه جابه‌جايي مسافران است توجيه اقتصادي نخواهد داشت و اين حجم مسافر فرصت سوار شدن به مونوريل و استفاده از امكانات آن را نخواهند داشت. اما باقر پناهي با اشاره به عبور مونوريل از بالاي صحن امام جواد (ع) مي‌گويد: آنچه موجب شد که عبور مونوريل از بالای صحن امام جواد(ع) متوقف شود مخالفت صریح حضرت آیت‌الله مسعودی تولیت محترم سابق حرم مطهر حضرت معصومه(س) بود و از ناحیه تولیت محترم فعلی حرم مطهر نیز تاکنون موافقتی اعلام نشده، لذا اجرای این پروژه از جلوی حرم مطهر متوقف شده. ولی به نظر می‌رسد مجریان قصد دارند به هر شکل مونوريل را از بالای صحن امام جواد (ع) عبور دهند که در واقع این عبور، عبور از حریم درجه یک میراثی حرم مطهر است در این صورت این استنباط حاصل می‌شود که تفکری که اصرار بر اجرای این پروژه دارد قائل به لزوم رعایت این حريم‌ها و حفظ هویت و نمادهای دینی نیست که این خود جای تأمل است.
مسير مونوريل عوض مي‌شود
در حالي كه مراحل نصب پايه‌هاي مونوريل در قم مدتي آغاز شده است و براساس طرح ابتدايي قرار بود كل مسير به‌صورت هوايي اجرا شود اما عابديني پور، شهردار قم اعلام كرد با نظر علما و مسئولان قم و براي عدم تعارض با حريم معنوي حرم حضرت معصومه(س)، مونوريل قم در برابر حرم مطهر ازتونلي در زير زمين عبور خواهد كرد تا تغيير ديگري در مسير پرفراز و نشيب مونوريل در قم صورت بپذيرد. به گفته مشاور مطبوعاتي پيمانكار مونوريل قم مرحله اول و دوم مونوريل قم در دو طرف حرم پيشرفت‌هايي داشته و ايستگاه‌ها نيز تا چند ماه آينده در اين دو مسير نصب خواهند شد اما در قسمت مربوط به حرم هنوز هيچ كاري انجام نشده است. مهندس خودكار نيز با اشاره به اين موضوع مي‌گويد: این امر نشان‌دهنده آن است که از ابتدا در این زمینه برنامه خاصی وجود نداشته و پروژه به صورت مرحله به مرحله در حال مطالعه است که این مسئله باعث به‌وجود آمدن چالش‌هایی شده و هر روز شاهد یک تصمیم جدید هستیم. پروژه مونوريل قم در حالي در دست احداث است كه همچنان انتقادات زيادي از سوي برخي اعضاي شوراي شهر قم بر آن وارد مي‌شود. علاوه بر اين شهروندان قمي كه سال‌هاست در انتظار انجام پروژه‌هايي مانند طرح حرم تا جمكران(بزرگراه پيامبر‌اعظم(ص)) هستند، با ديده ترديد به اين طرح مي‌نگرند. آنها معتقدند با توجه به گره‌هاي ترافيكي كه شهر قم با آنها دست به گريبان است، احداث مونوريل در اين مسير كمكي به حل مشكلات مردم اين شهر نخواهد كرد. به گفته باقرپناهي منطقی است اعتباراتی که صرف پروژه مونوريل شده و در نهايت باعث مخدوش شدن هويت شهري قم و هدر رفت بيت‌المال مي‌شود اگر صرف پروژه‌هاي مهم ديگر مثل خط A قطار شهري يا پروژه حرم تا جمكران مي‌شد، منطقي‌تر بود. گفتني است تا زمان تهيه اين گزارش و برخلاف هزينه‌هاي گزافي كه در خصوص مونوريل صرف شده است و ادعاهايي كه در اين باره مطرح شده، ادامه پروژه مونوريل قم متوقف شده و ظاهرا هيچ اميدي براي به سرانجام رسيدن اين پروژه در آينده‌اي نزديك وجود ندارد اما مسئولان مونوريل قم كه ظاهرا در ادامه كار مستاصل مانده‌اند نيز حاضر به استفاده از تجربيات كارشناسان مديريت شهري تهران در اين خصوص نيستند. اين درحالي است كه مهندس تشكري هاشمي معاون حمل ونقل و ترافيك شهرداري تهران چندي قبل و در گفت و گو با روزنامه تهران امروز، عنوان كرده بود كه شهرداري تهران حاضر است توان فني و اجرايي خود را در باره ساخت پروژه‌هايي همچون مونوريل در اختيار مسئولان اين پروژه قرار دهد تا آنها مشكلي در خصوص ادامه اين طرح نداشته باشند.