آلمان آماده دریافت ۳۵ فروند جنگنده نسل پنجم F-۳۵ است، اما نگرانی‌های امنیتی پیرامون یک قابلیت پنهان در این جنگنده‌ها افزایش یافته است. برخی از مقامات نظامی و تحلیلگران امنیتی هشدار داده‌اند که این جنگنده‌ها ممکن است دارای یک سیستم کنترل از راه دور باشند که به ایالات متحده اجازه می‌دهد عملکرد آنها را در صورت لزوم محدود یا حتی متوقف کند.
این قابلیت که به «کلید کُشنده» معروف است، می‌تواند در سناریو‌های خاصی، از جمله تغییر سیاست‌های آمریکا، به ابزاری برای اعمال فشار تبدیل شود.
اما این تنها یک تئوری توطئه نیست. تاریخ نشان می‌دهد که ایالات متحده در طول دهه‌های گذشته، از فناوری‌های مشابه برای کنترل تسلیحاتی که به کشور‌های دیگر فروخته استفاده کرده است. از جنگنده‌ها گرفته تا سامانه‌های موشکی، بسیاری از تجهیزات نظامی مدرن دارای مکانیزم‌هایی هستند که کنترل نهایی آنها همچنان در اختیار سازنده باقی می‌ماند.
آیا آمریکا در گذشته نیز چنین قابلیتی را در تسلیحات صادرشده قرار داده است؟
در تاریخ معاملات تسلیحاتی آمریکا، بار‌ها نگرانی‌هایی در مورد کنترل از راه دور و وابستگی کشور‌های خریدار به واشنگتن مطرح شده است. برخی از این موارد، مانند محدودیت‌های اعمال‌شده بر تجهیزات نظامی در کشور‌های خاورمیانه و ناتو، نشان می‌دهد که ایالات متحده همیشه در تلاش بوده تا سطحی از کنترل بر سلاح‌های پیشرفته‌ای که صادر می‌کند، حفظ کند.
در سال ۱۹۸۳، پاکستان اولین ناوگان جنگنده‌های F-۱۶ خود را از آمریکا دریافت کرد. اما بعدها، پس از انجام آزمایش‌های هسته‌ای پاکستان در سال ۱۹۹۸، آمریکا تصمیم گرفت ارسال قطعات یدکی این جنگنده‌ها را متوقف کند و حتی محدودیت‌هایی بر عملکرد برخی از آنها اعمال کرد. گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از سیستم‌های ناوبری و هدف‌گیری این جنگنده‌ها بدون دریافت مجوز از آمریکا قادر به انجام عملیات نبودند.
سامانه دفاع موشکی پاتریوت Patriot یکی از پرطرفدارترین سیستم‌های دفاعی آمریکا در جهان است، اما در مواقع حساس، نگرانی‌هایی در مورد کنترل آن از سوی واشنگتن وجود داشته است. در سال ۲۰۱۹، ترکیه و عربستان سعودی با نگرانی از اینکه آیا سامانه‌های پاتریوتی که خریداری کرده‌اند در مواقع بحرانی علیه تهدیدات منطقه‌ای قابل استفاده خواهند بود یا خیر، تلاش کردند به سیستم‌های مستقل‌تر دست پیدا کنند. شایعاتی وجود داشت که آمریکا می‌تواند از راه دور این سامانه‌ها را غیرفعال کند یا به‌روزرسانی‌های مهم را متوقف کند.
در جریان فروش پهپاد‌های MQ-۹ Reaper به امارات متحده عربی، برخی گزارش‌ها نشان می‌داد که این پهپاد‌ها بدون تأیید آمریکا امکان انجام برخی از مأموریت‌های حساس را نخواهند داشت. برخی تحلیلگران ادعا می‌کنند که این نوع پهپاد‌ها دارای پروتکل‌هایی هستند که در صورت تلاش برای استفاده بدون مجوز، ممکن است به‌طور خودکار غیرفعال شوند.
در دهه ۱۹۹۰، تایوان چندین ناوچه از نوع Oliver Hazard Perry را از آمریکا دریافت کرد. بعدها مشخص شد که برخی از این ناوچه‌ها برای بهره‌برداری کامل نیازمند کد‌های رمزگذاری‌شده‌ای بودند که فقط در اختیار نیروی دریایی ایالات متحده قرار داشت. این امر به معنای آن بود که تایوان بدون تأیید آمریکا قادر به استفاده از تمامی قابلیت‌های این کشتی‌های جنگی نبود.
آیا «کلید کُشنده» kill switch واقعاً در جنگنده‌های F-۳۵ وجود دارد؟
بررسی‌ها و پژوهش‌های امنیتی نشان می‌دهد که F-۳۵ پیچیده‌ترین هواپیمای جنگی مدرن است که تاکنون ساخته شده است. این جنگنده به‌شدت به نرم‌افزار و ارتباطات پیشرفته متکی است و به‌طور مداوم از طریق شبکه‌های رمزگذاری‌شده به پایگاه‌های فرماندهی آمریکایی متصل می‌شود.
سیستم ALIS (Autonomic Logistics Information System) که در جنگنده‌های F-۳۵ تعبیه شده است، نوعی شبکه هوشمند مدیریت و کنترل ناوگان است که امکان به‌روزرسانی، بررسی عملکرد و حتی محدودسازی برخی از قابلیت‌های جنگنده را برای شرکت لاکهید مارتین و نیروی هوایی آمریکا فراهم می‌کند.
این سیستم به آمریکا این توانایی را می‌دهد که به‌صورت از راه دور، برخی از عملکرد‌های جنگنده را محدود کند. برای مثال، اگر یک کشور خریدار مانند آلمان تصمیم بگیرد که از این جنگنده‌ها بدون هماهنگی با آمریکا در مأموریتی خاص استفاده کند، تئوری‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد واشنگتن می‌تواند برخی از قابلیت‌های آن را غیرفعال کند.
چرا این موضوع برای اروپا اهمیت دارد؟
با توجه به تحولات ژئوپلیتیکی اخیر، کشور‌های اروپایی به‌ویژه آلمان در حال تقویت توان دفاعی خود هستند. خرید F-۳۵ بخشی از راهبرد جدید آلمان برای جایگزینی ناوگان قدیمی خود با جنگنده‌های نسل پنجم است. اما این نگرانی که ممکن است آمریکا در شرایط خاص، این جنگنده‌ها را غیرفعال کند یا کنترل آنها را در دست داشته باشد، باعث شده است که برخی از سیاستمداران آلمانی و مقامات نظامی به فکر راهکار‌های جایگزین باشند.
تحلیلگران دفاعی بر این باورند که اروپا باید به‌دنبال توسعه صنایع دفاعی مستقل خود باشد تا از وابستگی بیش از حد به آمریکا جلوگیری کند. در حال حاضر، پروژه جنگنده نسل بعدی اروپا، یعنی FCAS (Future Combat Air System) که توسط فرانسه، آلمان و اسپانیا در حال توسعه است، یکی از گزینه‌های احتمالی برای کاهش این وابستگی محسوب می‌شود.
اگرچه هنوز به‌طور رسمی تأیید نشده که F-۳۵ دارای قابلیت «کلید کُشنده» است، اما سابقه کنترل از راه دور تجهیزات نظامی آمریکا و وابستگی نرم‌افزاری این جنگنده به مراکز فرماندهی ایالات متحده، احتمال این مسئله را افزایش می‌دهد. برای آلمان و دیگر کشور‌های اروپایی، این مسئله نه‌تنها یک چالش فنی بلکه یک موضوع راهبردی و امنیتی است که می‌تواند آینده دفاعی آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
منبع: یک پزشک