خبرهای اولیه و پیگیری‌های فعالان میراث فرهنگی نشان می‌دهد در مصوبه جدید شورای‌عالی معماری و شهرسازی، خط تخریبی که ۹۵ خانه تاریخی به‌واسطه آن از بین می‌رفتند، حذف شده است و دیگر خبری از ساخت صحن و میدانگاه نیست و ساختوسازهای قبلی فقط در محل تخریب‌های پیشین انجام می‌شود.
به گزارش هم میهن، دو سال بعد از مصوبه کمیسیون ماده ۵ درباره طرح توسعه شاهچراغ یا همان «۵۷ هکتاری»، مصوبه تازه شورای‌عالی معماری و شهرسازی دوباره طرح را به میان کشید، اما این‌بار با حذف خط تخریبی که ۹۵ خانه تاریخی را نشانه گرفته بود. مصوبه اواسط دی‌ماه تصویب شد و هنوز جزئیاتی از آن مطرح نشده، اما پیگیری فعالان میراث فرهنگی نشان می‌دهد فعلاً تخریب بافت تاریخی از سر این محدوده کم شده است؛ هنوز باید تا ابلاغ مصوبه صبر کرد اما خبرهای اولیه و پیگیری‌های فعالان میراث فرهنگی نشان می‌دهد در مصوبه جدید شورای‌عالی معماری و شهرسازی، خط تخریبی که ۹۵ خانه تاریخی به‌واسطه آن از بین می‌رفتند، حذف شده است و دیگر خبری از ساخت صحن و میدانگاه نیست و ساختوسازهای قبلی فقط در محل تخریب‌های پیشین انجام می‌شود.
نخستین دور تخریب بافت تاریخی در شیراز در دهه ۶۰ آغاز شد که در آن ده‌ها خانه تاریخی برای احداث خیابان شهید دستغیب تخریب شدند. دور دوم به دهه ۷۰ شمسی رسید؛ زمانی که هفت هکتار از بافت تاریخی این شهر در جنوب حرم شاهچراغ تخریب شد. در نیمه دوم دهه ۷۰ هم با عنوان طرح «بین‌الحرمین» حدود هفت هکتار دیگر از بافت تاریخی جنوب حرم شاهچراغ تخریب شد و ضربه‌ای جدی به بافت تاریخی این شهر وارد کرد.
مدتی بعد و در سال ۱۳۸۹ پای طرح توسعه حرم شاهچراغ (ع) یا همان طرح ۵۷ هکتاری به میان آمد که در سال ۱۳۹۶ در شورای‌عالی معماری و شهرسازی به تصویب رسید اما با طرح تفصیلی شیراز مغایرت داشت؛ چون پژوهشگاه میراث فرهنگی وقت، خطی را برای تخریب ۹۵ خانه تاریخی پیشنهاده داده بود که به گفته رئیس وقت این پژوهشگاه، برای تخریب نبود، بلکه برای مرمت در نظر گرفته شده بود.
کمیسیون ماده ۵ در ۲۵ اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱، طرح «تفصیلی بافت پیرامون حرم شاهچراغ (ع)» را با امضای استاندار فارس، شهردار شیراز، مدیرکل راه و شهرسازی فارس، رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس و رئیس شورای اسلامی شهر شیراز، مصوب کرد.
همان زمان محمدرضا رضازاده، استاندار پیشین فارس، مشاور تولیت حرم شاهچراغ (ع) و عضو وقت هیئت‌امنای آستان‌های مقدس شیراز گفته بود: «۵۷ هکتار وسعت منطقه‌ای است محدود به خیابان‌هایی که حرم مطهر در آن واقع شده است و هرگز به‌معنای توسعه دادن صحن و شبستان و رواق در این وسعت نیست، بلکه در این محدوده ضوابط طراحی باید با محوریت حرم مطهر تعریف شود. مثلاً معماری اسلامی در نمای ساختمان‌ها رعایت شود یا ایجاد محدودیت در ارتفاع ساختمان‌ها به‌نحوی‌که گنبد حرم را تحت‌الشعاع قرار ندهند.
در فاصله میان دو حرم حضرت شاهچراغ (ع) و سیدعلاء‌الدین (ع) محدوده‌ای حدود ۲۰ هزار مترمربع که بیش از نیمی از آن نیز امروز فضای باز است، با هندسه‌ای که کمترین تداخل با ساختمان‌های واجد ارزش داشته باشد، به‌عنوان میدان پیاده‌راه شهری، نه صحن میان دو حرم پیش‌بینی شده است و براساس مصوبه کمیسیون ماده ۵، معدود آثار تاریخی ثبت‌شده یا واجد ارزش واقع در این محدوده نیز تماماً باید حفظ و مرمت شود. لیکن با کاربری فرهنگی مناسب با دو حرم مطهر مورد بهره‌برداری قرار گیرد.»
حالا فعالان میراث فرهنگی می‌گویند باید منتظر نتیجه مصوبه جدید و نحوه اجرای آن در شیراز ماند. شاهرخ کلانتری، پژوهشگر و دانش‌آموخته مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی و دبیر پویش «نجات بافت تاریخی شیراز» بوده است که در سال‌های اخیر جلوگیری از تخریب بافت تاریخی شیراز را پیگیری می‌کرد؛ او می‌گوید در استعلام‌های شفاهی از کارشناسان وزارت راه و شهرسازی، شنیده شده است که طرح ۵۷ هکتاری تصویب شده اما جای نگرانی نیست، چون هیچ تخریب جدیدی این طرح به همراه ندارد: «در این طرح، صحن و میدانگاه به‌کلی حذف شده و تاکید طرح روی این است که زندگی به بافت برگردد. پیگیری‌ها از برخی کارشناسان به این نتیجه رسید که طرح جدیدی تصویب نشده است و همان نقشه سال ۱۴۰۱ است که در کمیسیون ماده ۵ مصوب و روی همان اصلاحاتی انجام شده است؛ یعنی خط موسوم به خط پژوهشگاه که طبق آن ۹۵ خانه تاریخی، تخریب می‌شد، حذف شده است. طبق همان طرح اجازه ساخت‌وساز جدید فقط در تخریب‌های قبلی و در زمین‌های صاف شده انجام می‌شود. دو ماه هم به مشاور زمان داده شده که اصلاحات شورای‌عالی را در طرح جدید اعمال کند. متن مصوبه تا زمانی که امضاهای آن گرفته نشود، ابلاغ نمی‌شود.»
او توضیح می‌دهد، وقتی بافت تاریخی ۳۶۰ هکتار است، چرا باید طرحی مجزا روی آن گذاشته می‌شود: «یک طرح ۵۷ هکتاری در سال ۸۹ آمد که تخریب زیادی داشت و تا سال ۹۶ هم ادامه داشت اما متوقف شد. در سال ۹۴ هم طرح ۵۷ هکتاری جدید به‌نام طرح تفصیلی مصوب و ابلاغ شد اما به نتیجه نرسید. این طرح سعی کرده‌بود جلوی تخریب‌ها را بگیرد؛ چون پلاک‌های تاریخی شناسایی شده بود، مجوز تخریب و توسعه حرم فقط در بخش‌های تخریب شده پیش‌بینی شده بود اما در سال ۱۴۰۱ با اعمال نظر در کمیسیون ماده ۵ روبه‌رو شد و خط تخریبی از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی روی آن افتاد. انتقاد ما هم به این خط بود. مسئله این است که خود میراث در آن دوره خطایی کرد و سه‌سال تلاش شد که این خط برداشته شود، این دستاورد میراث فرهنگی نیست، دستاورد پویش و رسانه‌ها بود که از آن جلوگیری کنند. با فشار رسانه‌ای هم بافت ثبت، هم تفویض اختیار به استان لغو و هم الان این طرح تصویب شد.»
کلانتری ابهام این مصوبه را در نحوه اجرای آن می‌داند: «در مصوبه جدید، تاکید بر حفظ بافت است اما اینکه در شیراز چطور اقدام شود، جای سوال دارد؛ چون در بسیاری از مواقع آن‌ها طبق مصوبه پیش نمی‌روند. دو ماه پیش که هنوز مصوبه نداشتند در دو ناحیه اقدام به گودبرداری کردند؛ یکی در شمال حرم برای بیمارستان و یکی در شرق حرم برای صحن محمدی که کاری غیرقانونی بود. اقدام به مصوبه و ادامه ندادن تخریب‌ها بستگی به مسئولان شیراز و حرم دارد. آن‌ها بسیاری از بناها را در همین محدوده ۵۷ هکتاری تملک کردند و بدون ساکن است و در تملک ادارات دولتی است؛ به همین دلیل نیاز به پایش مداوم است و کار هنوز تمام نشده است. الان ابهام در متن مصوبه و نقشه جدید است. تا زمانی که متن مصوبه بیرون نیاید، نمی‌توان آن را تحلیل کرد و بعد از مدت دو ماه نقشه جدید آن را بررسی کرد.
اصرار تولیت حرم و مسئولان شیراز گسترش آن است، الان با فشارهایی که از طرف رسانه‌ها آمده، باعث شده که طرح بین‌الحرمین لغو شود و ایجاد میدانگاه بین دو حرم لغو شود. فعلاً مجوز برای ساخت یک صحن جدید در محل تخریب‌های قبلی است. همین الان هم حرم شاهچراغ (ع) در زمان‌هایی مانند نوروز و روزهای دیگر از جمعیت پر نمی‌شود و درواقع آن‌ها نیازی کاذب به وجود می‌آورند که نیاز به توسعه دارند. درصورتی‌که نیازی به آن نیست؛ چون شیراز حجم زیادی از گردشگر مذهبی ندارد.»