فرارو- کریستوفر اف. شوتزه روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل اروپا در روزنامه نیویورک تایمز.
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، فروپاشی ائتلاف حاکم در آلمان اتفاقی کم‌نظیر و مهم است، چراکه آلمان همواره به ثبات سیاسی و طول عمر دولت‌هایش مشهور بوده است. در طی ۷۵ سال از تشکیل دولت مدرن آلمان، تنها دوبار چنین اتفاقی رخ داده است. اما انحلال ائتلاف سه‌حزبی به رهبری صدراعظم اولاف شولتز در شامگاه چهارشنبه، پایانی بود که بسیاری آن را پیش‌بینی می‌کردند و برخی حتی از آن استقبال کردند؛ پایانی که همچون فروپاشی یک ازدواج پس از سال‌ها تنش، ضروری و اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید.
براساس نتایج یک نظرسنجی ملی، شمار زیادی از شهروندان آلمانی خواهان پایان یافتن «ائتلاف چراغ راهنمایی» بودند؛ ائتلافی که به خاطر رنگ احزاب تشکیل‌دهنده‌اش به این نام خوانده می‌شود: رنگ قرمز برای حزب سوسیال دموکرات، زرد برای حزب دموکرات آزاد حامی تجارت و سبز برای حزب سبزها. نتایج این نظرسنجی همچنین نشان داد که تنها ۱۴ درصد از مردم همچنان به این ائتلاف اعتماد دارند.
فشار‌ها بر صداعظم اولاف شولتز برای پایان دادن به کار دولت روز به روز بیشتر می‌شود و به نظر می‌رسد اعلامیه شامگاه چهارشنبه، مسیری برای برگزاری انتخابات زودهنگام در ماه مارس فراهم کرده باشد؛ انتخاباتی که در برهه‌ای حساس برای آلمان چه در صحنه داخلی و چه در عرصه بین‌المللی برگزار خواهد شد.
آلمان چطور به این نقطه رسید؟
در شامگاه چهارشنبه، صدراعظم اولاف شولتز با برکنار کردن کریستین لیندنر وزیر دارایی و رهبر حزب دموکرات آزاد به دلیل اختلافات عمیق بر سر بودجه ۲۰۲۵ و سیاست‌های اقتصادی، پایان قطعی این ائتلاف را رقم زد. در آغاز، این ائتلاف با موفقیت عمل می‌کرد و از حمایت و پشتیبانی گسترده مردم بهره‌مند بود. با این حال، رأی دادگاه قانون اساسی آلمان در اواخر سال ۲۰۲۳ که دولت را از باز تخصیص بودجه‌های باقی‌مانده از دوران همه‌گیری منع می‌کرد، همچون زنگ خطری بود که سرآغاز اختلافات جدی در این اتحاد شد و سرانجام به فروپاشی آن انجامید.
در حالی که دو حزب اصلی ائتلاف بر تخصیص بودجه‌های دولتی برای تقویت اقتصاد و تحقق اهداف خود تأکید داشتند، حزب دموکرات آزاد بر اصل «صفر سیاه» پافشاری می‌کرد؛ اصلی که به عنوان بخشی از قانون اساسی آلمان، سقف بدهی دولت را تعیین کرده و استقراض را، مگر در شرایط اضطراری، محدود می‌سازد. اختلاف نظر در این زمینه و پایبندی شدید دموکرات‌های آزاد به سیاست‌های مالی محافظه‌کارانه، موجب شد تنش‌ها در درون ائتلاف روز به روز افزایش یابد.
با وخیم‌تر شدن وضعیت اقتصادی و کاهش محبوبیت دولت در نظرسنجی‌ها، شکاف‌های درون ائتلاف عمیق‌تر شد. اختلافات پی‌درپی و گاه علنی که به رسانه‌ها کشیده می‌شد، انسجام ائتلاف را بیش از پیش خدشه‌دار کرده و محبوبیت آن را به شدت کاهش داد.
اما آینده این دولت چه خواهد شد؟
فروپاشی ائتلاف لزوماً به معنای پایان فوری دولت نیست. اولاف شولتز به عنوان صدراعظم همچنان تا پایان سال زمام امور را در قالب یک دولت اقلیت در دست خواهد داشت. او اعلام کرده است که در تاریخ ۱۵ ژانویه از پارلمان درخواست رأی اعتماد خواهد کرد. با این حال، احتمال آن زیاد است که در این رأی‌گیری شکست بخورد، چرا که بدون حمایت حزب دموکرات آزاد دیگر از اکثریت پارلمانی برخوردار نیست. در صورت عدم کسب رأی اعتماد، اولاف شولتز از رئیس‌جمهور درخواست خواهد کرد که پارلمان را منحل کند و زمان جدیدی برای انتخابات تعیین شود. این انتخابات باید ظرف ۶۰ روز برگزار شود و تا آن زمان، اولاف شولتز به عنوان صدراعظم موقت وظایف خود را ادامه خواهد داد.
با توجه به زمانی که احزاب برای آماده‌سازی کارزار انتخاباتی نیاز دارند، احتمالاً انتخابات در پایان ۶۰ روز، یعنی ۹ مارس برگزار خواهد شد؛ تاریخی که همچنان شش ماه زودتر از موعد مقرر انتخابات سال آینده در ۲۶ سپتامبر است. اکنون حزب سوسیال دموکرات و سبزها به فعالیت خود ادامه می‌دهند، اما برای تصویب لوایح، باید به‌صورت موردی از حمایت احزاب مخالف بهره بگیرند.
در مسائل کلیدی نظیر حمایت از اوکراین، تقویت توان نظامی و مبارزه با مهاجرت غیرقانونی، دولت و احزاب مخالف دیدگاه‌های مشترکی دارند. بنابراین، انتظار نمی‌رود در این حوزه‌ها شاهد تغییرات چشمگیری در سیاست‌های آلمان باشیم. هفته آینده، بودجه سال آینده برای بررسی نهایی آماده خواهد شد؛ هرچند احتمال تصویب آن ضعیف است. با این حال، بر خلاف آمریکا که انسداد بودجه می‌تواند به تعطیلی دولت منجر شود، در آلمان، فعالیت‌های مالی دولت بدون وقفه ادامه خواهد یافت و هیچ کارمند دولتی بدون حقوق نخواهد ماند.
چالش‌ها و مخاطرات
فروپاشی ائتلاف حاکم می‌تواند آغازگر دوره‌ای از بی‌ثباتی سیاسی در آلمان باشد. این نخستین ائتلاف سه‌حزبی از دهه ۱۹۶۰ تاکنون، نشان‌دهنده تحولات اساسی در عرصه سیاسی آلمان است. پس از سال‌ها ثبات نسبی تحت رهبری آنگلا مرکل، این ائتلاف که از سال ۲۰۲۱ به قدرت رسید، سرعت این تحولات را افزایش داد.
هنوز مشخص نیست که آیا پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا می‌تواند به تقویت حزب راست‌گرای افراطی آلترناتیو برای آلمان منجر شود یا خیر. در انتخابات ایالتی مهم ماه سپتامبر، احزاب افراطی در هر دو جناح چپ و راست به نتایج چشمگیری دست یافتند، اما احزاب اصلی همچنان از ائتلاف با آنها اجتناب می‌کنند.
نتایج این انتخابات می‌تواند نویدبخش مذاکرات پیچیده و دشواری برای تشکیل ائتلاف در برلین پس از انتخابات ملی باشد. هرچند در سطح ملی، جناح‌های افراطی به اندازه ایالت‌های شرقی محبوب نیستند. در این میان، احزاب مخالف خواهان برگزاری هرچه سریع‌تر انتخابات شده‌اند و معتقدند که هرگونه تأخیر، حتی تا ماه مارس، آلمان را در شرایطی حساس و بدون جهت‌گیری روشن باقی می‌گذارد؛ شرایطی که با بازگشت ترامپ به قدرت، رکود اقتصادی و تداوم جنگ در اوکراین پیچیده‌تر نیز خواهد شد.
با این حال، بعید است که صدراعظم اولاف شولتز در پی برگزاری سریع انتخابات باشد، چرا که امیدوار است شرایط به نفع حزب سوسیال دموکرات او تغییر کند. نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهند که حمایت مردمی از این حزب به ۱۶ درصد کاهش یافته و بعید است که بتواند به جایگاه ۲۶ درصدی خود در انتخابات فدرال ۲۰۲۱ نزدیک شود. با این حال، صدراعظم شولتز تأکید کرده که آلمان برای تعیین مسیر آینده خود نیازمند شفافیت بیشتری است.