لیمو، لیموترش، پرتقال و گریپ‌فروت یا به‌طورکلی مرکبات را جزء ابرغذاها (superfoods) شمرده‌اند، یعنی غذاهایی که علاوه بر خواص تغذیه‌ای فواید بهداشتی زیادی از لحاظ پیشگیری از بیماری‌ها هم دارند، اما آیا این ادعاها درست هستند؟ در اینجا برخی از خواص سلامت‌بخش نسبت داده شده به مرکبات را بررسی می کنیم:
به گزارش همشهری آنلاین، ادعا می‌شود که قرار دادن یک برش لیموترش در کنار تخت کودک می‌تواند به تداوم خواب او کمک کند و این اعتقاد ظاهراً ریشه‌ای قدیمی در برخی فرهنگ‌ها در استفاده از این میوه بر خلاصی از به اصطلاح انرژی‌های منفی دارد.
اما شواهد بالینی چندانی در حمایت از این ادعا وجود ندارد که بوی لیموترش به خوابیدن افراد کمک می‌کند. ممکن است رایحه مرکبات به آرام شدن افراد پیش از خواب کمک کند و شواهد بالینی محدودی هم در حمایت از فواید رایحه‌درمانی یا آروماتراپی در خواب وجود دارد. همچنین برخی از یافته‌های تحقیقاتی نشان می‌دهند که رایحه‌درمانی می‌تواند به تسکین اضطراب کمک کند.
از طرف دیگر تحقیقاتی درباره اسانس‌های مرکبات نشان داده است که این اسانس‌ها در واقع هوشیاری را بهبود می‌بخشند و خواب‌آلودگی را کاهش می‌دهند که از لحاظ نظری با کمک به خوابیدن تطابق ندارد.با اینکه رایحه لیموترش به احتمال زیاد آسیبی به کودک یا هرکس دیگری که می‌خواهد استراحت شبانه داشته باشد، نمی‌رساند.
اما والدین باید مراقب قرار دادن اسانس‌های روغنی (essential oils) چه با منشأ مرکبات و چه با منشاهای دیگر در دسترس کودکان باشند. این عصاره‌های گیاهی غلیظ را کودکان نباید بخورند و وارد کرن آنها به دستگاه‌های بخور سرد (مرطوب‌کننده هوا) هم باعث می‌شود که رایحه آنها تا مدت‌ها در اتاق بماند. قرارگیری بیش‌ازحد در معرض رایحه این انسان‌ها می‌تواند باعث تحریک ریه‌ها و تداخل با پاک شدن ترشحات مخاطی شود.
بو کردن لیموترش همچنین برای جلوگیری از تهوع ناشی از ماشین‌زدگی (بیماری حرکت) از گذشته‌ها توصیه می‌شده است. اسید سیتریک یک جزء اصلی لیموترش ممکن است «اثر آرام‌کننده‌ای» بر معده داشته باشد و همچنین این رایحه قوی می‌تواند حواس فرد از احساس تهوع در ماشین‌زدگی پرت کند. اما چنین اثری منحصر به لیموترش نیست و نعناع و دارچین هم می‌توانند تهوع ناشی از ماشین‌زدگی را تسکین دهند.
برخی از بررسی‌ّ‌ها نشان داده‌اند که مرکبات خطر برخی از انواع سرطان به خصوص سرطان‌های دهان، حلق، مری و نیز سرطان ریه، سرطان کلیه و سرطان مثانه را کاهش می‌دهند.
اما پژوهش‌ها همچنین رابطه‌ای میان خوردن مرکباتی مانند پرتقال و آب پرتقال و افزایش خطر سرطان پوستی ملانوم (منشأ گرفته از سلول‌های رنگ‌دانه‌دار پوست یا ملانوسیت‌ها) یافته‌اند. علت این افزایش خطر این سرطان پوستی واکنش میان برخی از اجزای عصاره مرکبات و پرتوهای ماورای بنفش نور خورشید است.
افرادی که مقدار بیش‌ازحدی عصاره مرکبات می‌نوشند و خودشان را به مقدار زیاد در معرض نور آفتاب قرار می‌دهند، در معرض افزایش خطر هر سه نوع سرطان پوستی سرطان سلول پایه‌ای، سرطان سلول فلسی و ملانوم قرار می‌دهند.
مرکبات ممکن است به کاهش وزن کمک کنند. یک بررسی اخیر نشان داد که نشان داد افرادی که قبل از هر وعده غذایی نصف گریپ‌فروت یا نصف فنجان آب گریپ‌فروت می نوشند نسبت به افرادی که یک لیوان آب قبل از غذا به عنوان بخشی از رژیم غذایی کم کالری می نوشند، وزن بیشتری کم می‌کنند. شرکت کنندگانی که گریپ‌فروت خوردند، همچنین افزایش «کلسترول خوب» (HDL)، کاهش اشتها و افزایش ویتامین C را تجربه کردند.
بله، به خصوص لیمو و لیموترش. افزایش مصرف مرکبات می‌تواند میزان سیترات در ادرار را افزایش دهد و این سیترات به کلسیم اضافی متصل و باعث دفع آن می‌شود. کلسیم اضافی در ادرار که یکی از شایع‌ترین علل ایجاد سنگ کلیه است. بنابراین مصرف مرکبات می‌تواند به پیشگیری سنگ کلیه یا عود مجدد آن کمک کند.
یک بررسی در سال ۲۰۱۱ در ژاپن نشان داد که مصرف مکرر مرکبات می‌تواند بروز بیماری‌های قلبی-عروقی از جمله سکته مغزی و انفارکتوس مغزی را کاهش دهد. فلاونوئیدهای موجود در مرکبات همچنین ممکن است به کاهش التهاب کمک کنند که خطر ابتلا به بیماری قلبی را در فرد افزایش می دهدهر کاری که برای کاهش التهاب انجام دهید، احتمالاً پیشرفت بیماری قلبی را کاهش می‌دهد.
اما توجه داشته باشید که شواهد موجود نشان می‌دهند که اثر گروه‌های غذایی از لحاظ پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی چندان زیاد نیست و این اثر در بهترین حالت حداقلی است.
البته افزودن مرکبات به رژیم غذایی ضرری ندارد و بهتر است به جای نوشیدن آب مرکبات میوه کامل آنها را بخورید، چرا که آب مرکبات گرچه حاوی ویتامین‌ها است، اما فیبر خوراکی ندارد و بنابراین به اندازه میوه کامل سودمند نیست.
از آنجایی که مرکبات بسیار اسیدی هستند، افراد مبتلا به گاستریت یا التهاب معده و زخم گوارشی بهتر است در خوردن آنها احتیاط کنند.مصرف بیش‌ازحد اسید سیتریک نیز می‌تواند باعث فرسایش دندان شود، بنابراین افرادی که مشکلات دندانی دارند، باید بخواهند هنگام خوردن مرکبات احتیاط بیشتری داشته باشند.
همچنین هنگام مصرف گریپ‌فروت و آب گریپ‌فروت را باید بیشتر مراقب باشید، زیرا گریپ‌فروت می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشند. به طور خاص، به افرادی که داروهای استاتینی کاهنده چربی خون مصرف می‌کنند یا مبتلایان به بیماری‌های مزمن که از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود از مصرف مرکبات، به‌ویژه گریپ‌فروت اجتناب کنند.
بالاخره اینکه مراقب باشید که در خوردن مرکبات زیاده‌روی نکنید. اگر پس از خوردن، چهارمین پرتقال در روز، دچار علائم گوارشی مانند اسهال یا نفخ می‌شوید، ممکن است بیش‌ازحد این میوه را خورده باشید.