به گفته اصغر خسروشاهی، واردات قطعات خودرو با تعرفه تولید باعث شده تا خودروسازان به جای تولید به سمت مونتاژکاری حرکت کنند که ادامه این مسیر تهدیدی برای صنعت خودرو کشور است.
به گزارش فارس، حدود ۶۰ سال از عمر صنعت خودرو کشور می‌گذرد و این در حالی است که در مقایسه با کشور‌های تولیدکننده خودرو در این صنعت پیشرفتی چندانی حاصل نکرده‌ایم. در دهه‌های اخیر صنعت خودروی کشور همواره شاهد نوسان مداوم میان توسعه تولیدات داخلی و مونتاژ خودرو‌های بین‌المللی بوده و یک مسیر مشخص را دنبال نکرده است.
در دهه ۷۰ سیاست افزایش داخلی‌سازی در دستور کار خودروسازان قرار گرفت، اما به دنبال آن و در دهه ۸۰ خودروسازی کشور به سمت مونتاژ خودرو‌های فرانسوی حرکت کرد و پس از آن نیز در نیمه دوم دهه ۸۰ خودروسازان بزرگ کشور به سمت داخلی‌سازی حرکت کردند و در اوایل دهه ۹۰ نتایج مثبتی حاصل شد.
اما در ادامه و اواسط دهه ۹۰ دو خودروساز بزرگ کشور قرارداد مونتاژی خودرو را با یک خودروساز فرانسوی منعقد کردند که این قرارداد‌ها به علت خروج آمریکا از برجام محقق نشد؛ لذا بعد از بروز تلاطمات در تولید خودرو کشور که در سال ۹۷ ایجاد شد خودروسازان داخلی مجدد به سمت داخلی‌سازی حرکت کردند و بازار خودروی کشور را از شرایط بحرانی پس از برجام خارج کردند.
اما در حال حاضر برخی از فعالان و کارشناسان حوزه خودرو معتقدند که برخی خودروسازان ما بخصوص خودروسازان بخش خصوصی به مونتاژکاری روی آورده‌اند و این موضوع آینده صنعت خودروی کشور را به مخاطره می‌اندازد.
اصغر خسروشاهی رئیس انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو کشور از جمله افرادی است که معتقد است برخی از خودروسازان کشور به نام تولید با تعرفه تولید قطعات خودرو وارد می‌کند در حالی که فقط ۵ درصد داخلی‌سازی دارند؛ بنابراین با توجه به مسائل مطرح شده گفت‌وگوی تفصیلی درباره وضعیت تولید خودروسازی و قطعه‌سازی کشور با وی انجام شده که در ادامه آمده است:
صنعت قطعه‌سازی کشور همواره با مشکلاتی از جمله کمبود نقدینگی، مطالبه از خودروسازان، تامین ارز واردات مواد اولیه و ... مواجه هست، در حال حاضر وضعیت قعطه‌سازان خودرو چگونه است و دچار چه مشکلاتی هستند؟
صنعت خودرو کشور چند سالی است که دچار چالش است و با مشکلات انبوهی مواجه است که بر روی هم انباشته است و متأسفانه کسی به داد این صنعت نمی‌رسد. این در حالی است که این صنعت یکی از صنایع مهم کشور است و ۶۰ سال پیش با زیرساخت‌های قوی در کشور ایجاد شد، اما این صنعت در حال حاضر رها شده و متأسفانه مشکلات باعث شده که این صنعت روز به روز تحلیل رود به طوری که بیم آن می‌رود در آینده به یک واردکننده تبدیل شویم.
منظورتان از واردات چیست؟ واردات خودرو یا واردات قطعات خودرو؟
منظور من واردات خودرو نیست، صنعت خودروی کشور به سمت مونتاژکاری رفته و روز به روز هم مونتاژکاری در صنعت خودرو در حال افزایش است. این در حالی است که وقتی ما در ایران ۶۰ سال پیش صنعت خودروی کشور را ایجاد کردیم و تولید خودروی پیکان بصورت مونتاژ آغاز شد بخشی از قطعات این خودرو در کشور تولید می‌شد. صنعت خودروی کشور در حال حرکت به سمت مونتاژکاری است و این در حالی است که مونتاژ ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده صنعتی برای کشور ندارد و فقط رانتی برای بعضی از شرکت‌های خودرویی که در ظاهر تولیدکننده هستند ایجاد شده و این شرکت‌ها با استفاده از این رانت از تعرفه‌های گمرکی معاف می‌شود. در واقع با تعرفه تولید قطعات خودروهایشان را وارد می‌کنند و مونتاژ می‌کنند.
کدام خودروسازان به سمت مونتاژکاری سوق یافته‌اند؟
در حال حاضر حدود ۱۰ تا ۱۵ شرکت خودرویی مونتاژکار در کشور وجود دارد ضمن اینکه ایران‌خودرو سایپا هم به سمت مونتاژکاری حرکت کرده‌اند. وقتی مشکلات صنعت خودرو حل نشود طبیعی است که حتی تولید‌کنندگان بزرگ خودروی کشور نیز به سمت مونتاژکاری سوق می‌یابند، زیرا منافع بنگاهی آنها ایجاب می‌کند که به این سمت حرکت کنند. واردات قطعات توسط مونتاژکاران با تعرفه تولید مونتاژکاران خودرو، به نام تولید قطعات مورد نیازشان را با تعرفه‌های تولیدی وارد کشور می‌کنند و بدون اینکه با مسئله قیمت‌گذاری دستوری مواجه باشند خودروی مونتاژی را با سود خوب عرضه می‌کنند بنابراین این شرایط موجب تشویق خودروسازان به سمت مونتاژکاری و تعطیلی تولید می‌شود.
تا سه سال پیش در نهایت سالانه ۱۰۰ هزار خودروی مونتاژی در کشور تولید می‌شد، اما با شرایط موجود، در سال جاری بیش از ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو به صورت مونتاژ در کشور تولید می‌شود یعنی حدود ۴۰ درصد تولید خودرو کشور به صورت مونتاژ تولید می‌شود که این موضوع حاصل سیاست‌های غلط در صنعت خودرو کشور است که آن را به سرعت به سمت مونتاژکاری سوق می‌دهد.
عوامل که باعث شده صنعت خودروی کشور از یک صنعت تولیدی به سمت مونتاژکاری برود، چیست؟
اگر واردات قطعات مونتاژکاران بر اساس تعرفه واردات خودرو باشد اشکالی ندارد ولی واردات قطعات مونتاژی با تعرفه تولید انجام می‌شود و این موضوع بسیار به ضرر صنعت خودروی کشور است. از یک طرف ارز واردات خودرو تامین نمی‌شود و واردات خودرو به کندی انجام می‌شود، اما از طرفی دیگر قطعات مونتاژی با تعرفه تولیدی وارد می‌شود. ما مخالف واردات خودرو نیستیم و می‌گوییم واردات خودرو باید آزاد باشد، اما باید بدانیم که برای توسعه صنعت خودرو و توسعه ساخت داخل باید بتوانیم کیفیت را اصلاح کنیم لذا باید برای سرمایه‌گذاران امتیاز قائل شویم و بین تولیدکننده‌ای که ۸۰ درصد ساخت داخل دارد با تولیدکننده‌ای که ۵ درصد ساخت داخل دارد تفاوت قائل شویم و تعرفه واردات قطعات هر دو به نام تولید یکی نباشد. زیرا با این شرایط دیگر هیچ سرمایه‌گذاری حاضر به سرمایه‌گذاری نخواهد بود و با این کار در واقع ما جلوی سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو را می‌گیریم و تکنولوژی موجود این صنعت در کشور را نابود می‌کنیم. در این شرایط همه به سمت واردات قطعات از شرکت‌های چینی سوق پیدا کرده‌اند و این فاجعه بزرگی است که گریبان صنعت خودرو را گرفته و دقیقا هم سیاست‌های غلط این صنعت را به این سمت برده است.
اثر سوء واردات قطعات خودرو و مونتاژکاری بر قطعه‌سازان چگونه بوده است؟
وقتی خودروساز به جای ساخت داخل مونتاژکار می‌شود اقدام به واردات قطعات می‌کند لذا دیگر نیاز به قطعات داخلی ندارد و لذا سفارش‌گذاری برای ساخت قطعات هم انجام نمی‌دهد و این موضوع رفته رفته موجب از بین رفتن قطعه‌سازان خودرو در کشور می‌شود.
از طرفی نقدینگی خودروساز نیز کاهش می‌یابد، زیرا خودروساز یا به عبارتی همان مونتاژکار باید برای واردات قطعات مورد نیاز، نقدینگی خود را صرف واردات قطعات از چین کند و به صورت نقد پول را به سازنده قطعات در چین پرداخت کند در حالی که همین خودروسازان در ایران بعد از ۱۲۰ روز و در مواردی بعد از ۱۸۰ روز پول قطعه خریداری شده از قطعه‌ساز را پرداخت می‌کنند؛ بنابراین با این اتفاقات روز به روز صنعت قطعه‌سازی کشور و صنعت خودروسازی کشور ضعیف می‌شود و در نهایت به تعطیلی کشانده می‌شود.
مونتاژکاری برای فرار از قیمت‌گذاری دستوری خودرو در حال حاضر هر دو شرکت دولتی بزرگ خودروساز طرف قرارداد چینی دارند و قطعات بعضی از مدل‌ها را وارد و مونتاژ می‌کنند. البته مجبور هستند این کار را انجام دهند، زیرا وقتی که به دلیل قیمت‌گذاری دستوری برای خودرو‌های تولید داخلی دچار زیان دهی می‌شوند طبیعی است که نسبت به واردات قطعات اقدام کنند و خودرو‌هایی را مونتاژ و عرضه کنند که مشمول قیمت‌گذاری دستوری نمی‌شود.
با این شرایط وضعیت قطعه‌سازان خودرو در کشور چگونه است؟
نسبت به سال گذشته تولید خودرو حدود ۱۳ درصد کاهش‌یافته است. به دلیل مشکلات نقدینگی و مشکلات تأمین ارز سفارش‌گذاری هم کمتر شده است. در این شرایط در آینده ممکن است باز هم شاهد کاهش تولید خودرو‌های ساخت داخل باشیم. اما در مقابل مونتاژکارانی که به راحتی ارز می‌گیرند و گشایش اعتبار می‌کنند.
پول خرید سفارشات را به صورت یکجا به چینی‌ها پرداخت می‌کنند؛ بنابراین اگر این روند اصلاح نشود تولید خودرو‌هایی که ساخت داخلی بیشتری دارند کاهش می‌یابد.
این شرایط باعث شده که قطعه‌ساز‌ها به سمت واردات بروند؟
نه اصلا این طور نیست مگر قطعات الکترونیکی و یا قطعاتی که در ایران ساخت داخل نشده باشد. در مجموع قطعاتی که در ایران توان تولید داشته باشد قطعه‌ساز‌ها وارد نمی‌کنند. در حال حاضر قطعه‌ساز‌ها به غیر از نیاز خودروسازان نیاز بازار را نیز تأمین می‌کنند البته شرکت‌های قطعه‌سازی که قطعاتشان در بازار مصرف ندارند با مشکلات بسیاری در زمینه نقدینگی مواجه هستند.
قطعه‌سازان همواره به دلیل تاخیر در پرداخت مطالب از سوی خودروسازان از خودروسازان طلب دارند در حال حاضر قطعه‌سازان چقدر از خودروسازان مطالبات معوق دارند؟
مطالبات معوق قطعه‌سازان از خودروسازان در حال حاضر حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است.
در چند سال اخیر با توجه به تأکیداتی که وزیر سمت پیشین نسبت به برقی‌سازی کردن خودرو‌ها داشت، اقداماتی برای واردات و همچنین ساخت خودرو برقی در کشور آغاز شده است و خودروسازان ما نیز ظاهرا در حال تولید خودرو برقی هستند، آیا قطعات مورد نیاز این خودرو‌ها توسط قطعه‌سازان داخلی امکان‌پذیر است و آیا قطعه‌سازان قطعات مورد نیاز این خودرو‌ها را تولید می‌کنند؟
همان‌طور که اشاره کردید، موضوع برقی‌سازی خودرو‌ها از زمان آقای علی‌آبادی در وزارت صمت مطرح و اقداماتی هم در راستای ساخت و واردات خودرو‌های برقی انجام شد. البته آینده صنعت خودرو در جهان به سمت برقی‌سازی خودرو‌ها در حال حرکت است، اما برای برقی‌سازی خودرو‌ها هنوز از زیرساخت‌های لازم در کشور برخوردار نیستیم و نمی‌توانیم به زودی به تولید انبوه خودرو برقی در کشور برسیم.
بنظرم اقداماتی که در دو سال گذشته در زمینه برقی‌سازی خودرو‌ها انجام شد بیشتر جنبه سیاسی – تبلیغاتی داشت تا جنبه صنعتی، مشکلات ما در زمینه برقی‌سازی خودرو‌ها بسیار فراوان است بنابراین باید در ابتدا زیرساخت‌های مورد نیاز این صنعت از جمله ایستگاه‌های شارژ و ... را فراهم کنیم و بعد به دنبال تولید و واردات این خودرو‌ها باشیم.
در مجموع برای برقی‌سازی خودرو‌ها مشکلات بسیار عدیده‌ای وجود دارد و برای ورود به این حوزه باید بسیار با مطالعه وارد شد. در حال حاضر برخی کشور‌های اروپایی هدف‌گذاری کرده‌اند در سال ۲۰۳۵ تمام خودروهایشان برقی شود، اما با وجود شرایطی که آنها در زمینه تولید این خودرو‌ها دارند برخی کشور‌ها از جمله ایتالیا اعلام کرده است که زیرساخت‌ها و آمادگی لازم را برای رسیدن به این هدف در سال ۲۰۳۵ ندارد و به زمان بیشتری برای دستیابی به این موضوع دارد.
با توجه به اینکه برخی خودروسازان داخلی در حال ساخت خودرو برقی هستند، آیا قطعات این خودرو‌ها را قطعه‌سازان داخلی تولید می‌کنند؟
خیر، هنوز در زمینه تولید قطعات مورد نیاز این خودرو‌ها با قطعه‌سازان داخلی صحبتی نشده است.
وضعیت صادرات قطعات خودرو چگونه است؟ بیشترین حجم صادرات غیرنفتی ما به کشور‌های همسایه است، اما از آنجا که خودرو‌های مورد استفاده کشور‌های همسایه بیشتر از برند‌های مطرح دنیا است آیا ما در زمینه صادرات قطعات خودرو توانسته‌ایم اقدامی انجام دهیم و آیا قطعه‌سازان ما به صادرات دارند؟
وضعیت صادرات ما خوب نیست؛ این موضوع دو علت دارد، اولین دلیل آن به مسئله تحریم‌ها علیه ایران بر‌می‌گردد. در شرایط تحریمی و محدودیت‌هایی که این موضوع برای ما ایجاد کرده است برای نقل و انتقال پول دچار مشکلات بسیاری هستیم و لذا این موضوع امکان مبادلات را برای ما محدود می‌کند. موضوع دیگر نیز تکنولوژی است که باز هم بی‌ارتباط با مسئله تحریم نیست.
به‌هر حال محدودیت‌هایی که این موضوع برای ما بوجود آورده است باعث شده در زمینه تولید قطعات نتوانیم از تکنولوژی‌های روز دنیا استفاده کنیم و لذا روز به روز در حال از دست دادن قدرت رقابت هستیم. زیرساخت‌های ما در قطعه‌سازی خودرو مربوط به بیش از ده سال پیش است و این به صنعت ما لطمه می‌زند به همین دلیل طی سال‌های گذشته در زمینه صادرات خیلی ضعیف عمل کرده‌ایم.
البته با توجه به اینکه درگذشته خودرو‌های تولیدی ما به عراق صادر می‌شد در حال حاضر بخشی از تولیدات قطعه‌سازان ما به این کشور صادر می‌شود همچنین قطعات خام ما مانند قطعات ریخته‌گری از طریق واسطه‌ها به اروپا صادر می‌شود، اما حجم آن قابل توجه نیست و بسیار کم است.
صنعت خودرو کشور دچار مشکلات بسیاری است، از یک طرف تولیدکننده از قیمت عرضه راضی نیست از طرفی مصرف‌کننده قیمت خودرو کارخانه‌ای را گران می‌داند و به خاطر اختلاف زیاد قیمت خودرو از کارخانه تا بازار بسیاری از مشتریان واقعی امکان خرید خودرو از بازار را ندارند، خودروسازان هم همواره مدعی‌اند که به علت قیمت‌گذاری دستوری مدام در حال زیان‌دهی هستند، با این شرایط خودروسازان تأکید دارند که در صورت آزادسازی قیمت‌ها بسیاری از مشکلات حل می‌شود و برخی کارشناسان اقتصادی نیز بر این عقیده هستند که باید قیمت‌گذاری دستوری خودرو برداشته شود، نظر شما در این رابطه چیست؟ برای رفع مشکلات صنعت خودرو چه باید کرد؟
بنظرم دولت باید چند تصمیم اساسی اتخاذ کند اول اینکه باید قیمت‌گذاری دستوری خودرو را بردارد. قیمت‌گذاری دستوری برای کالا‌های انحصاری انجام می‌شود در حالی که در حال حاضر ما تعداد زیادی خودروساز در کشور داریم.
طبیعی است اگر قیمت خودرو آزاد شود خودروساز‌ها به سوددهی می‌رسند و رانتی که برای دلالان و واسطه‌ها در نتیجه فاصله قیمت خودرو کارخانه و بازار ایجاد شده است به جیب خودروسازان می‌رود و در نتیجه آن می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند و تکنولوژی‌ها خود را به روزرسانی کنند و افزایش تولید دهند. هر چقدر مسئله آزادسازی قیمت خودرو به تأخیر بیفتد صدمه بیشتری به خودروساز وارد می‌شود.
اقدام دومی که دولت باید در زمینه خودرو انجام دهد این است قانون جدیدی برای صنعت خودرو تدوین کند که در این قانون نه تنها واردات خودرو آزاد باشد بلکه افرادی که در حوزه ساخت داخلی از جمله ساخت داخلی خودرو سرمایه‌گذاری و تولید می‌کنند مورد حمایت قرار گیرند. تعرفه واردات قطعات برای خودروسازان داخلی با مونتاژکاران یکی نباشد و نگذارند که مونتاژکاران از تعرفه تولید برای واردات استفاده کنند.
توقع تولید‌کنندگان و قطعه‌سازان از دولت جدید چیست؟
امیدوارم دولت چهاردهم نگاه ویژه به صنعت خودرو کشور داشته باشد، متأسفانه هیچ‌کدام از دولت‌ها در گذشته به صنعت خودرو نگاه ویژه نداشتند. در این کشور سالانه به یک و نیم میلیون دستگاه خودرو نیاز است بنابراین نمی‌توان و نمی‌شود که این بازار بزرگ را در اختیار واردات گذاشت و باید تولید داخلی داشته باشیم.
با توجه به زیرساخت‌هایی که در خصوص تولید خودرو در کشور وجود دارد با دولت روی اصلاح وضعیت خودروسازان تمرکز کند تا مشکلات این صنعت حل شود و دوباره به روز‌های اوج خود برگردد. باید مشکلات خودروسازان بخش خصوصی و دولتی شنیده شود و راهکار برای حل آن اندیشیده شود.
ما از وزارت صمت می‌خواهیم که درخصوص رفع مشکلات این صنعت با فعالان و تولید‌کنندگان این صنعت در بخش‌های مختلف از جمله قطعه‌سازی و خودروسازی جلسه برگزار کنند و با مشکلات آنها آشنا شوند و اقدام لازم را برای رفع مشکلات این صنعت انجام دهند و سریعا مشکلات مربوط به این صنعت اصلاح شود.