وزیر خارجه پیشین کشورمان گفت: فهم نادرست شرایط و تصمیم‌گیری بر اساس فهم اشتباه به بحران‌ها و ضایعات جبران ناپذیری منجر شده است.
به گزارش ایلنا، محمدجواد ظریف در بیست و دومین کنگره حزب مردم سالاری با تبریک اعیاد ماه شعبان گفت: اگر اجازه بدهید من با نگاه به حوزه تخصصی خودم شرایط را بررسی کنم، شاید یک نگرش دیگری از زمینه وضعیت کنونی جهان روند افزایش قدرت را در جهان کنونی تقدیم کنم.
وزیر خارجه دولت دوازدهم با بیان اینکه مشکل اساسی ما نه تنها در جمهوری اسلامی بلکه در میان همه زمام‌داران جهان، اشتباهات اداراکی است، اظهار داشت: فهم نادرست شرایط و تصمیم‌گیری بر اساس فهم اشتباه به بحران‌ها و ضایعات جبران ناپذیری منجر شده است.
وی یادآور شد: ما در جهانی زندگی می‌کردیم که چارچوب‌ها کم و بیش مشخص بود، وضعیت قدرت جهانی کم و بیش معلوم بود، گرایش‌ها و وفاداری‌ها مشخص بود و زمام‌داران می‌دانستند چگونه عمل کنند و بر اساس آن به صورت کم و بیش درستی تصمیم گیری کنند، البته در آن هم اشتباه تصمیم‌گیری بود، اما اشتباه تصمیم‌گیری کم بود چرا که جهان یک شکل دو قطبی داشت و معلوم بود شما چگونه می‌خواهید رفتار کنید، حتی در جنبش عدم تعهد که بر مبنای عدم تعهد بر دو قطبی بود بازهم شما در جنبش جناح شرقی داشتید و از آن طرف گروه غربی داشتید و تکلیف معلوم بود، اما یک جریانی اتفاق افتاد که اگر نخواهیم خیلی هم به خودمان تبریک بگوییم در آن جریان ایران پیشگام بود، من نمی‌گویم ایجاد آن جریان به خاطر ایران بود، اما ایجاد آن برای برهم زدن نظام دو قطبی بود، یعنی اتفاقی که انقلاب اسلامی را برجسته می‌کند اتفاقی بود که خارج از عتاب اصلی قدرت شکل گرفت، هیچ حزبی پیشگویی نداشت که وابسته به جناح غرب باشد یا شرق؛ مردم با رهبری فردی که به سیاست جدای از شرق و غرب معتقد بود، انقلاب کردند به همان دلیل هم شرق و غرب در برابر انقلاب ایستادند.
ظریف گفت: در مذاکرات برجام روز اول با وزرا در پشت سالن شورای امنیت ملل متحد گفتم ما قطعنامه شما را قبول نداریم، به وزیر خارجه فرانسه برخورد گفت تو آمدی پشت اتاق شورای امنیت می‌گویی شورای امنیت را قبول نداری؟ گفتم شما روی‌تان را زیاد کنید، باید به ما خسارت دهید، چرا؟ به خاطر اینکه ۸ سال با هواپیمای شما با موشک شما، با تانک شما و با سلاح شیمیایی آلمانی به ما حمله کردند.
شما یک خاطره از جامعه بین المللی بگویید که چنین وضعیتی داشته باشد چرا، چون ما علیه نظام مسلط بین المللی وارد شدیم و آن شروع فروپاشی نظام دوقطبی بود، وقتی امام نامه نوشت به گورباچف یک نگرش را نشان می‌دهد، در حالی که هیچ کشوری به اندازه روسیه سلاح نداشت، هیچ کشوری به اندازه روسیه توان تخریب جهانی نداشت، اما منطق جهان در حال تغییر بود.
این دیپلمات پیشین کشورمان گفت: برای پایان جنگ هم همین بود در اوج جنگ سرد ۵ عضو دائم شورای امنیت ملل متحد توافق کردند این جنگ به نفع ایران تمام نشود. می‌دانید اولین قطعنامه جنگ ایران و عراق قطعنامه ۴۷۹ بود و ۷ روز بعداز شروع جنگ صادر شد، چرا ۷ روز؟ چون معتقد بودند بعد از ۷ روز ما رفتنی هستیم و همه هم به آن رضایت داشتند.
شما صحبت‌های برژینسکی را نگاه کنید، می‌گوید این حکومت ظرف ۲ هفته رفتنی است، قطعنامه اولی را هم تصویب کردند حتی نخواستند عراق از خاک ایران خارج شود در صورتی که این یک کلیشه است در ملل متحد، نماینده وقت آمریکا در شورای امنیت در جلسه خصوصی در پاسخ به یک عضو غیر دائم که می‌گوید چرا پیشنهاد عقب‌نشینی را نمی‌آورید گفت منطقه اشغالی منطقه مورد اختلاف است، دوستانی که امیدوار هستند آمریکا، ایران را نجات دهد یادشان باشد که کجا بودند و کجا هستند. همین کشور وقتی که علیه ایران سلاح شیمیایی استفاده شد گفت سلاح شیمیایی یک روش کشتن آدم‌ها است.
ظریف ادامه داد:، اما دنیا عوض شده است، امروز آمریکا از پس یمنی‌ها بر نمی‌آید بزرگترین کشور دنیا است، امسال آمریکا ۷۸۰ میلیارد دلار هزینه نظامی کرده قدرت بعدی که چین باشد ۳۰۰ میلیارد هزینه کرده است، عربستان سعودی ۶۰ الی ۷۰ میلیارد هزینه کرده است، اما از پس یمنی‌ها بر نمی‌آید. اسرائیل تقریبا غزه را نابود کرده است و ضمنا اسرائیل حداقل ۲۰۰ بمب هسته‌ای دارد، اما امروز علی رغم این همه خسارت که به مردم وارد کرده است نتوانسته است افسانه شکست ناپذیری اسرائیل را محقق کند.
وزیر خارجه دولت دوازدهم بیان کرد: امروز نتواستند افسانه شکست ناپذیری رژیم صهیونیستی را در برابر یک گروه محقق کنند، این گروه چیست؟ می‌خواهم قدرت جمهوری اسلامی را بیان کنم، در سال ۱۹۷۸ شارون آمد تا رودخانه لیتانی را گرفت و دید کافی نیست و سال ۱۹۸۲ آمد تا بیروت را گرفت. خاطرتان هست فاجعه صبرا و شتیلا را و اخراج اعراب به تونس را یادتان هست؟ اما با پیام انقلاب اسلامی حزب‌الله و حماس تشکیل شد.
وی یادآور شد: ببینید هر زمان اسراییل با اعراب جنگید پیروز شد، البته با کمک‌های آمریکا. کمک آمریکا از ۱۹۶۷ صورت گرفت و تا قبل از آن کمک اروپایی‌ها بود. از ۱۹۶۸ کمک آمریکایی‌ها قطع نشد. اما همان آمریکایی که به اسرائیل در ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ کمک کرد در برابر دولت‌های عربی پیروز شود در سال ۲۰۰۰ در برابر مقاومت مردمی که در اثر پیام انقلاب اسلامی شکل گرفته بود مجبور شد از لبنان خارج شود بدون اینکه امتیازی بگیرد.
ظریف ادامه داد: سال ۲۰۰۵ مجبور شد از غزه خارج شود. می‌گفتند امید حاکمان اسرائیل این است که آب بیاید فلسطین را ببرد، در برابر چه؟ در برابر مقاومت مردم در برابر پیام مقاومت. آن وقت نتیجه‌اش این همه کشتار می‌کند، امروز اگر نگاه کنید که دل ما آتش می‌گیرد از این همه زن و کودک فلسطینی که شهید می‌شوند، اما می‌بینید محبوبیت حماس در بین مردم فلسطین از قبل از هفتم اکتبر بیشتر شده است و نتیجه و تصمیم نهایی را مردم فلسطین باید بگیرند.
وزیر خارجه سابق کشورمان گفت: این که کدام کار غلط است و درست به من ربطی ندارد، من می‌توانم تحلیل کنم افسانه شکست ناپذیری رژیم صهیونیستی تمام شد، می‌توانم تحلیل کنم افسانه مظلومیت اسرائیل تمام شد، اما آیا من حق دارم بگویم هزینه اش کافی بود یا نبود؟ خیر. این حق من نیست حق مردم فلسطین است. مردم با نظر سنجی‌های خودشان گفتند که این هزینه را قبول دارند چرا؟ برای اینکه شما در سلسله بندی اولویت امنیت ملی‌تان حیات و بقا اولویت دارد و فلسطین داشت نابود می‌شد.
وی ادامه داد: شما نقشه‌ای که نتانیاهو در شورای ملل متحد نشان داد ببینید فلسطینی در نقشه وجود ندارد، با روند عادی‌سازی که داشت پیدا می‌شد، اسراییل گفت ما با ۹۸ درصد جهان عرب مشکلی نداریم با ۲ درصد مشکل داریم که بروند مشکل خودشان حل کنند؛ لذا مبنای قدرت تغییر کرد.
این دیپلمات کشورمان گفت: زمان جنگ یک نظام دوقطبی داشتیم همه چیز مشخص بود و کمتر اشتباه می‌توانست اتفاق بیفتد گرچه صدام هم بر اساس اینکه من نیرو و قدرت دارم و ایران بهم ریخته و انقلابی است و ارتشش نابود است دست به حمله زد و دیدیم که اشتباه کرد، چه چیز را به حساب نیاورد؟
مردم را به حساب نیاورد و خودمان یادمان نرود با چه چیزی در جنگ جلوی این‌ها ایستادیم. یادمان نرود با چه چیزی در جنگ جلوی شکست را گرفتیم. با چه چیزی مانع شدیم تحریم‌ها کشور را از پا نیندازد. دولت این کار‌ها را نکرد، مردم این‌کار‌ها کردند. صدام این عامل را ندید که ما یک نظامی بودیم و انشاالله بمانیم که برخواسته از خواست مردم است.
وی یادآور شد: در سال ۲۰۰۲ وقتی که آمریکا ایران را محور شرارت اعلام کرد، ۷ فوریه شارون به آمریکا رفت گفت بیخود به عراق حمله نکنید به کشور دیگری حمله کنید. بغداد آدرس غلط است و آدرس درست تهران است، آمریکا چرا به بغداد حمله کرد؟ ۲ دلیل دارد نخست اینکه بغداد ۱۲ سال تحت تحریم‌های سازمان ملل متحد بود و اجماع امنیتی علیه عراق بود و دلیل دیگر اینکه ایران سرزمین وسیعی دارد و مردمی که حامی حاکمیت هستند و نمی‌توانیم بر مردم نفوذ کنیم. این سلاح نبود که مردم را حفظ کرد، این مردم بودند که سلاح را حفط کردند، سال ۲۰۰۸ بروید حرف‌های بولتن و دانشمندان هسته‌ای امریکا را نگاه کنید. فردو تازه لو رفته است.
می‌گویند فردو خطرناک است، چون داخل کوه است و نمی‌توانیم بزنیم، تحلیل می‌دهند این فردو را می‌توانیم بزنیم ۲ روش علمی هم ارائه می‌دهند، اما آخرش می‌گویند نزنیم؛ چراکه اگر بزنیم مردم ایران مصمم‌تر می‌کنیم در پیگیری سلاح، لذا این اتم نبود که ما را نجات داد، مردم بودند که اتم ما را نجات دادند. این واقعیت بعد از جنگ سرد بود. تئوری‌های جنگ سرد می‌گوید قدرت دو پایه دارد انگیزشی و مادی. قدرت با اجازه همه دوستان نه فقط موشک است نه GDP، پیام و انگیزش هم هست. همانی که در برنامه ۱۴۰۴ به آن الهام بخشی می‌گوییم.
ظریف ادامه داد: هزینه آمریکا برای تسخیر ذهن‌ها در بین نیرو‌های نظامی خود هزینه زیادی است تا سرباز او در کشوری که می‌رود بتواند با آن کشور سازگاری داشته باشد. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ آمریکا یک عملیات بزرگ نظامی انجام داده است. آمریکا همیشه یا در جنگ بوده یا در کودتا، چون فکر می‌کردند قدرت شان در همین مسائل است.
در سال ۲۰۰۴ کنگره آمریکا به یک گروه مسئولیت می‌دهد که بررسی کند چرا آمریکا با لشکرکشی به اهدافش نرسیده است؟ این گزارش می‌گوید سیاست استفاده از نیروی نظامی برای پیشبرد اهداف آمریکا ناموفق بوده است و بنابراین آمریکا از سال ۲۰۰۴ آمریکا از کنش ذهنی استفاده می‌کند نه با کنش حضور حتی روسیه و پوتین در دام امنیتی سازی آمریکا گرفتار شد.
وی خاطرنشان کرد: کنش آمریکا عوض شده و ما در جهان قطبی حضور نداریم. ما هنوز توقع رابطه قطبی در جهان داریم و انتظار داریم قطب جدید شکل بگیرد به اسم قطب مثلا شرق یا جهان چندقطبی شود و ما با چسبیدن به یک قطب از حمایت او استفاه کنیم، ولی الان دنیا یک شبکه است و برخی کنشگران اصلا کشور نیستند. ایلان ماسک تصمیم می‌گیرد غزه یا اوکراین اینترنت داشته باشد یا نه.
الان لایه‌های مختلف از قدرت شکل گرفته است از جمله لایه شبکه‌ای و مردم با مویابل خود دیگر مجبور نیستند فقط به گوگل متصل شوند. از من سوال می‌کنند چرا عربستان که نوکر آمریکاست، با روسیه و چین رابطه خوبی دارد؟ این سوال به این دلیل است که چارچوب تحلیل کهنه شده و برهمین اساس هم تصمیمات گرفته می‌شود که کشور نمی‌تواند به پیشرفت لازم برسد. عربستان و چین دنیا را شبکه‌ای می‌بینند و به همین دلیل چین به عربستان متحد آمریکا بیشتر از ایران متحد خود امتیاز می‌دهد. روسیه غیر از این رفتار می‌کند؟
چین و روسیه قصد رقابت ژئواستراتژیک با آمریکا ندارند هرچند آمریکا قصد دارد چین را به این بازی هل دهد همانطور که روسیه را در اوکراین به این بازی هل داد و موفق شد. پوتین به ما میگفت مراقب باشید در دام آمریکا نیفتید، ولی خودش افتاد.
وقتی بالن چین در آسمان آمریکا کشف شد، چین می‌گوید اشتباه شد و راهش را گم کرده است و نمی‌گوید کاخ سفید را کنفسیوس می‌کنم. چین وارد بازی ژئوپلتیک با آمریکا نمی‌شود بعد ما انتطار داریم برای ایران وارد بازی ژئوپلیتیک با آمریکا وارد شود و به قطعنامه‌های شورای امنیت برای ایرن رای منفی بدهد؟ ما درک درستی از شرایط دنیا و قدرت نداریم.
وزیر خارجه پیشین کشورمان افزود: حتی اگر می‌خواستیم بر مبنای تئوری‌های دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی عمل کنیم، باید بر قدرت معنوی و هویتی خود تکیه می‌کردیم، زیرا آنجا قدرت داشتیم. چرا در دهه ۵۰ و ۶۰ خودمان در آفریقا اسم بچه را خمینی می‌گذاشتند؟
چرا یادمان رفت که پیام ما بود که دنیا را جذب ما کرد. قدرت نظامی ما مهم است، اما نباید مزیت خود را فدای قدرتی کنیم که توان رقابت نداریم. موشک ایران مهم است. نگویید ظریف مخالف توان موشکی است. من به دلیل حمایت از توان موشکی ایران سه بار تحریم شده ام. مزیت نسبی ما پیام انقلاب و قدرت مردم بوده است و این بوده که حرفی برای زدن داشتیم.
وی با بیان اینکه اروپا و چین حوزه مزیت نسبی خود را مشخص کرده اند، گفت: بین سال ۸۲ تا ۸۴ که با اروپا همکاری داشتیم، آمریکا می‌خواست ما را با شورای امنیت ببرد، اما اروپا می‌خواست ایران را از شورای حکام خارج کند. اما زمانی که قطار بی ترمز هسته‌ای را راه انداختیم، اروپا کنار آمریکا قرار گرفت و ما را به شورای امنیت برد. فکر می‌کنید چین و روسیه کمتر از اروپا تحریم‌های آمریکا را رعایت می‌کند؟
اروپا و چین قصد درگیری با آمریکا ندارند. چین صد‌ها میلیارد دلار تجارت خارجی خود را فدای ۵۰ میلیارد تجارت با ایران نمی‌کند. نباید بگوییم روسیه آمادگی جان فشانی برای ایران را دارد اصلا نباید چنین انتظاری داشته باشیم. من معتقد به ارتباط با روسیه هستم، ولی با چشم باز. قرارداد ۲۵ ساله با چین را من امضا کردم، ولی باید با چشم باز این ارتباط را داشته باشیم.
ظریف افزود: مشکل ما قبل از قانون اساسی و بقیه موارد، شناخت است. مشکل بعدی این است که به اطراف خود با نگاه تهدید و نه فرصت نگاه می‌کنیم. مردم، مهاجرین، ایرانیان خارج کشور، همسایگان و همه را تهدید می‌بینیم. ایرانیان خارج کشور هر کدام می‌توانند سفیر برای انقلاب، فرهنگ و خلیج فارس باشند.
وی با بیان اینکه مشکل سوم ما مشکل آرزومندی است، گفت: دنیا براساس آرزوها نمی‌چرخد بلکه براساس واقعیت می‌چرخد. چرا مردم ما مهاجرت می‌کنند؟ درست است مشکل زیاد داریم، ولی چون آرزویشان این است که با یک مهاجرت همه چیز درست می‌شود در حالیکه یک مرد و همسرش در خارج ا کشور برای زندگی در آپارتمان ۶۰ متری با قرص باید شب و روز کار کنند، اما خیال می‌کنند اگر مهاجرت کنند به آن‌ها کاخ بیل گیتس می‌دهند.
از زمان صفویه دنبال آرزوی دولت هخامنشی بودیم، اما به دولت قاجار رسیدیم. این آرزوها را باید پایان بدهیم. خودمان انتخاب کردیم قهرمانان مان را نه از واقعیت بلکه آرزوها انتخاب کنیم. آرزو داریم یک شبه پولدار شویم. آرزو به شما برنامه نمی‌دهد.
ظریف تاکید کرد: آلمان دو جنگ جهانی را تحمیل کرد بخاطر آرزوی خودبزرگ بینی، اما بعد تصمیم گرفت به جای آلمان قوی، اروپای قوی را مطرح کند. وقتی می‌گفتیم منطقه قوی، آقای شریعتمداری میگفت این حواسش نیست ما می‌خواهیم ایران قوی باشد در حالیکه منطقه قوی با ایران قوی فرق نمی‌کند. ایران قوی است و هیچ کشوری در این منطقه به اندازه ایران سرمایه سیاسی و انسانی ندارد و همه به ما رشک می‌برند. ما این همه امکانات و سرمایه انسانی داریم. واقعیات را مبنا قرار دهیم.
وی با طرح این سوال که بدبختی‌های سال گذشته چرا ایجاد شد؟ گفت: یک گروه فکر می‌کرد با فشار به مردم، حجاب آن‌ها درست می‌شود. الان حجاب بهتر از سال گذشته است؟ یک گروه فکر می‌کرد با این بازی‌ها حکومت سرنگون می‌شود. هر دو گروه آرزو داشتند و به کسانی که گفتند واقعیات را ببینید، گفتند وسط باز و ماله کش. مردم بزرگترین عامل بازدارندگی هستند به شرط آنکه بر مبنای واقعیات عمل کنیم نه آرزوها.