تعیین مهریه در ظاهر به نظر کار ساده‌ای می آید؛ اما در واقعیت، این امر دارای پیچیدگی‌های خاصی است.
در فرآیند تعیین مهریه، خانواده دختر معمولا تعدادی سکه مشخص می‌کنند و خانواده پسر نیز با کمی چانه زدن، در نهایت به توافق می‌رسند. اما برخی از افراد ممکن است مهریه عروس را به شکل ملک تعیین کنند، که این ملک ممکن است یک منزل مسکونی یا باغ و زمین زراعی باشد.
در ادامه به 5 نکته مهم بنیاد وکلا در خصوص تعیین مهریه، قانون جدید تعیین مهریه و انواع مهریه‌ها پرداخته می‌شود.
تعیین ملک به عنوان مهریه، تشریفاتی دارد که با پرداخت سکه و وجه نقد، بسیار متفاوت است.
در سند ازدواج، پرداخت تعداد یا مبلغ مشخصی از سکه و وجه نقد بر ذمه زوج قرار می‌گیرد، زیرا این اموال معمولا به صورت نقدی یا ارزشی قابل پیش‌بینی هستند.
اما ملک به عنوان مهریه، یک مال غیرمنقول است و شرایط متفاوتی را برای خود به همراه دارد.
اگر افراد در زمان تعیین مهریه به این شرایط آگاه نباشند، ممکن است بعدها برای احقاق حق خود در مورد اموال ملکی، با مشکلاتی روبه‌رو شوند.
بنابراین، اطلاع کافی از مفاهیم و شرایط مرتبط با تعیین مهریه، امری بسیار حیاتی و ضروری است تا از بروز مشکلات و دردسرهای بعدی جلوگیری شود.
مهرالمسمی به مقدار معینی از مال اشاره دارد که زوجین در هنگام ازدواج و عقد قرارداد به عنوان مهریه تعیین می‌کنند. طبق قوانین مربوطه، زن حق دارد که تا مقدار ۱۱۰ سکه را به عنوان مهرالمسمی از شوهر خود درخواست کند.
این مقدار مهرالمسمی معمولا به‌عنوان ضمانت اجرایی برای تضمین اجرای قوانین مربوط به مالیات و پرداخت مالیات‌های مربوطه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در مواردی که مهرالمسمی مشخص نباشد یا جنبه‌ی مال بودن نداشته باشد، یا مالکیت مال یا دارایی که برای مهریه زن در نظر گرفته شده، به زن تعلق نداشته باشد، مفهوم مهرالمثل مطرح می‌شود.
همچنین، در صورتی که زوجین قبل از تراضی و تعیین مهریه، نزدیکی جنسی داشته باشند، ولی مهریه را مشخص نکرده باشند، مهرالمثل به زن تعلق می‌گیرد.
مهریه عندالمطالبه، مهریه‌ای است که در زمان ازدواج تعیین می‌شود و پس از برقراری عقد ازدواج، مرد موظف است آن را به زن پرداخت کند.
در صورتی که مرد دارای توانایی مالی باشد، موظف است مهریه عندالمطالبه را به صورت کامل و یک‌جا به زن بپردازد؛ اما اگر مرد قادر به پرداخت مهریه به صورت کامل نباشد، می‌تواند از درخواست اعسار از پرداخت مهریه استفاده کند.
در صورتی که دادگاه اعسار مرد را تأیید کند، می‌تواند اجازه دهد که مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود.
همچنین، در صورتی که مرد از توانایی مالی برای پرداخت مهریه به زن اجتناب کند، نحوه پرداخت باقی‌مانده مهریه (اگر وجود داشته باشد) توسط دادگاه مشخص خواهد شد.
در این شرایط، پرداخت مهریه به دارا بودن توانایی مالی مرد وابسته است.
اگر مرد توانایی مالی کافی برای پرداخت مهریه را داشته باشد، مجاز است که آن را پرداخت کند؛ اما اگر مرد از توانایی مالی برای پرداخت مهریه برخوردار نباشد، هیچ اجباری برای پرداخت مهریه وجود ندارد.
به عبارت دیگر، زن نمی‌تواند به خاطر عدم پرداخت مهریه، مرد را مجبور به پرداخت آن کند یا به او فشار بیاورد.
در این نوع مهریه، پرداخت آن مشروط به داشتن توانایی مالی مرد نیست و هر زمان که زن درخواست مهریه داشته باشد، مرد موظف است آن را به او پرداخت کند که به این معناست که زن می‌تواند هر زمان که خواست، مهریه را از مرد دریافت کند، بدون در نظر گرفتن این‌که مرد توانایی مالی دارد یا خیر.
در این نوع مهریه، پرداخت آن بر اساس شرایط مالی و اقتصادی مرد تعیین می‌شود. اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را نداشته باشد، زن نمی‌تواند او را تحت فشار قرار دهد تا مهریه را پرداخت کند.
در این حالت، مرد می‌تواند از درخواست اعسار از پرداخت مهریه استفاده کند و مهریه را به صورت قسطی یا با توافق دادگاه پرداخت کند.
در مهریه عندالمطالبه، ضمانت اجرایی برای پرداخت مهریه در نظر گرفته شده و زن می‌تواند به ازای عدم پرداخت مهریه توسط مرد، برای او حکم جلب بگیرد. اما در مهریه عندالاستطاعه، نیازی به ارائه حکم اعسار و تقسیط مهریه نیست، زیرا پرداخت آن بر اساس توانایی مالی مرد تعیین می‌شود و از قبیلی از ضمانت اجرایی صحبت نمی‌شود.
ماده 1082 قانون مدنی ایران تعیین می‌کند که به محض جاری شدن صیغه عقد بین زن و مرد، زن به عنوان مالک مهریه شناخته می‌شود و مرد موظف است در صورت درخواست مهریه توسط زن، آن را به طور کامل پرداخت کند.
این ماده بیان می‌کند که برای دریافت مهریه توسط زن، شرط تمکین یا عدم تمکین ملاک نخواهد بود و مرد موظف است طبق قوانین کشور مهریه را به زن پرداخت کند.
اصلاحاتی که برای این ماده ارائه شده است، به شرایط پرداخت مهریه تغییراتی اعمال کرده است.
بر اساس این اصلاحات، اگر مهریه زن به وجه رایج تعیین شده باشد، در زمان مطالبه مهریه، محاسبات بر اساس تغییرات شاخص سالانه پول توسط بانک مرکزی ایران صورت می‌گیرد.
به عبارت دیگر، مرد موظف است مهریه زن را به روز بپردازد و مبلغ مهریه به توافقات قبلی مربوط نخواهد بود.
علاوه بر این، طبق قانون جدید مهریه، در صورتی که مرد فوت کند، مهریه زن تا روز فوت همسرش به قیمت روز محاسبه می‌شود. این تغییرات اصلاحی نشان می‌دهد که تصمیمات قانون‌گذاری به منظور بهبود وضعیت زنان و تضمین حقوق آن‌ها اتخاذ شده است.