فراو- رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران خواست در تصمیم خود برای ممانعت از دسترسی به بازرسان ارشد سازمان ملل تجدید نظر کند و ادعا کرد که عدم این همکاری‌ها عواقب شدیدی به همراه خواهد داشت.
به گزارش فرارو، با گذشت چهار روز از اعلام تصمیم ایران در لغو مجوز فعالیت شماری از بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از آن دفاع کرده است.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گفت: «اقدام دولت جمهوری اسلامی ایران برای لغو مجوز برخی از بازرسان با ملیت این کشور‌ها درست بود. وقتی این کشور‌ها با مواضع سیاسی‌شان فضای همکاری بین ایران و آژانس را تخریب می‌کنند چنین شائبه‌ای درباره بازرسان مربوط به این سه کشور هم به وجود می‌آید که فضای همکاری را به سمت چالش ببرند.»
با این وجود، گروسی مدیرکل آژانس برای سومین بار طی هفته جاری، خواستار تجدیدنظر ایران در این تصمیم شده است. حال که ابراهیم رئیسی، برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در نیویورک حضور دارد، گروسی اعلام کرده مایل است با رئیس جمهور ایران دیدار کند.
ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز در بیانیه مشترکی از ایران خواسته اند هرچه سریعتر در تصمیم خود تجدیدنظر و به طور کامل با آژانس همکاری کند. رافائل گروسی، چهار روز پیش اعلام کرده بود که شماری از این کارشناسان تعلیق شده، از «مجرب‌ترین بازرسان آژانس هستند» و به گفته او با این تصمیم، «ایران حدود یک سوم از گروه بازرسان آژانس را نپذیرفته و در نتیجه توان این نهاد بین‌المللی را برای بازرسی موثر و تایید صلح آمیز بودن برنامه اتمی‌اش به شدت محدود شده است»
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران با دفاع از این تصمیم گفته بود «متأسفانه سه کشور اروپایی و آمریکا به‌رغم تعامل مثبت، سازنده و مستمر جمهوری اسلامی با آژانس، با زیاده‌خواهی و با هدف تخریب فضای همکاری ایران و آژانس، از فضای شورای حکام برای مقاصد سیاسی خود سوءاستفاده کردند. ایران پیش‌تر نسبت به عواقب این گونه سوءاستفاده‌های سیاسی از جمله تلاش برای سیاسی کردن فضای آژانس هشدار لازم را داده بود.»
با توجه به جدیدترین تحولات در روابط ایران و اژانس، پرسش‌هایی مطرح است، از جمله این که روابط ایران و آژانس به چه مسیری منتهی خواهد شد و آیا بحران در روابط ایران و آژانس قابل کنترل است؟ قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین ایران در یونان و مالزی و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
وی افزود: «طبیعتا تصمیم اروپا و آمریکا، مطلقا مبتنی بر تصمیم آژانس نخواهد بود و با رگه‌هایی سیاسی همراه می‌شود، اما اگر آژانس اعلام کند نظارتی بر برنامه هسته‌ای ایران ندارد و نمی‌تواند صلح آمیز بودن آن را تایید کند، باید منتظر تصمیم‌های جدی‌تر اروپایی‌ها و امریکا در شورای امنیت باشیم. این که چه زمانی این تصمیم‌ها علنی اعلام شود، بستگی دارد به این که این کشور‌ها به دنبال چه منافعی هستند. به نظر می‌رسد اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در عین حال که به دنبال حفظ تحریم‌ها هستند، علاقه‌ای به افزایش بحران‌های منطقه ندارند.»
سفیر پیشین ایران در مالزی و یونان گفت: «اگر ایران به دنبال راه حل و کاهش تحریم‌ها است، واکنش‌های سنگین به سخنان گروسی نمی‌تواند تاثیر مثبتی بگذارد و چه بسا منجر به تشدید تحریم‌ها شود. آمریکایی‌ها تمام تلاش خود را کردند که با هر روش ممکن، شهروندان خود را از کشور خارج کنند. البته به نظر می‌رسد هنوز هم زندانی‌های دیگری در ایران وجود دارند. در کنار این مسئله، ایالات متحده با موضوع انتخابات، بحران اوکراین و بازار نفت درگیر است. در حال حاضر ایالات متحده دغدغه‌هایی دیگر از جمله اتصال ارتباط اسرائیل و عربستان را نیز دنبال می‌کند و در نتیجه خواهان اجرای نوعی سیاست تنش زدایی با ایران است. بعید می‌دانم مواضع آمریکا در قبال ایران، ضعیف‌تر از مواضع اروپایی‌ها باشد، اما به دلیل شرایطی که گفتم، علاقه‌ای به تشدید بحران ندارد. باید ببینیم بیانیه‌های بایدن و دولت امریکا در قبال ایران به چه سمتی می‌رود.»
وی افزود: «واکنش اعلانی ایران با واکنش‌های اعمالی آن، در برخی شرایط خاص متفاوت است. درواقع آن چه ایران در بیانیه‌ها به شکل تند مطرح می‌کند، لزوما در عمل به همان تندی نیست. ایران ممکن است برای نرمش نشان دادن در مذاکرات و کنترل تنش، دست به اقداماتی بزند که مورد انتظار نباشد. در حال حاضر ایران به واسطه عمان و قطر با ایالات متحده در ارتباط است، ولی اگر روزی قرار باشد شاهد توافقی باشیم، باید در سطوح بالا بین ایران و آمریکا گفتکو رخ دهد.»
مدیرکل اسبق خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه کشور، گفت: «مسئله دلگیری کشور‌های اروپایی از ایران در حوزه جنگ اوکراین بر دو فرض استوار است. یکی حمایت ضمنی ایران از روسیه و دیگری، حمایت عملی و نظامی ایران از روسیه. در حوزه مسئله پهپاد‌ها بار‌ها شاهد تکذیبیه‌های ایران بوده ایم. اما برای شفاف سازی این موضوع، کار بسیار پیچیده خواهد بود. اصلا کار ساده‌ای نیست که ایران بتواند اثبات کند در خلال جنگ اوکراین همکاری پهپادی با روسیه نداشته. به جز ایران، طرف‌های دیگری هم وجود دارند که باید در این زمینه نظر بدهند. برای مثال موضع گیری روسیه درباره پهپاد‌ها حائز اهمیت است. همچنین طرفین اروپایی نیز باید رضایت داشته باشند. شاید بتوان گفت مسئله پهپاد‌ها تبدیل به یک وسیله برای اعمال فشار علیه ایران و ابزار تهدید برای سایر کشور‌هایی است که ممکن بوده و هست که در موضوع جنگ روسیه ورود کنند.»
وی افزود: «روسیه در ماجرای جنگ اوکراین به دنبال شرکایی بود که در زمین جنگ تنها نباشد، چینی‌ها وارد این زمین شدند، اما تا حدی از روسیه فاصله گرفتند. روس‌ها بسیار علاقه‌مند بودند که ایران را نیز در این وضعیت شریک کنند. همچنین فارغ از جنگ اوکراین وقتی روابط ایران و غرب بهبود پیدا کند، مسئله تحریم‌ها کاهش پیدا کرده و ایران با فراغ بال بیشتری اقدام به فروش نفت می‌کند؛ بنابراین اساساً به نفع روسیه نیست که ایران، مستقل شود. شاید یکی از دلایل گمراهی اروپایی‌ها نسبت به ایران همین باشد که تصور می‌کنند ایران قطعا با روسیه همکاری پهپادی دارد و برای تکذیب این موضوع و قانع کردن آنان نیز همانطور که اشاره کردم، کار سختی در پیش است.»
محبعلی تاکید کرد: «ایران بر سر یک دوراهی مهم ایستاده است. ایران می‌تواند دو انتخاب متضاد انجام دهد. از یک سو اگر قصد ایران این باشد که برنامه هسته‌ای را تا حدی ادامه دهد که حتی از حالت صلح آمیز خارج شود، طبیعیست که باید همکاری خود را با آژانس قطع کند یا کاهش دهد و از NPT هم خارج شود. از سوی دیگر تا زمانی که در NPT حضور دارد و بر اساس توافقی که با آژانس دارد، موظف است، آژانس را از برنامه هسته‌ای خود مطلع کند. این را می‌دانیم که تا کنون برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح امیز پیش رفته است. در ضمن هر کشوری بر اساس مصالح و منافع ملی خود حق دارد، از ورود برخی کارشناسان به کشور خودداری کند. ایران کاملا حق چانه زنی یا منع ورود کارشناسان را دارد، اما بسیار مهم است که توجه کنیم، درگیر شدن ایران و آژانس در شرایط فعلی بسیار خطرناک است، چرا که می‌تواند منجر به گزارش‌های منفی علیه ایران هم در شورای حکام و هم در شورای امنیت شود. هرچند بعید می‌دانم ایران نیز تمایلی به تشدید بحران داشته باشد، زیرا تشدید بحران با آژانس منجر به فشار‌های سیاسی، اجتماعی عمیق تری خواهد شد.»