معاون سازمان انرژی اتمی معتقد است «دانش هسته‌ای، علم فاخری است» و نباید آن را در هیچ شرایطی کنار گذاشت.
به گزارش ایسنا، رییس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای تاکید دارد کشورهای صنتعی و پیشرفته بدون عبور از مرزهای دانش هسته‌ای نمی‌توانستند به این جایگاه که امروز در آن قرار دارند، برسند.
او بر این باور است که باید نیروهای علمی بیشتر در سبد مدیریتی و تصمیم‌گیری کشور قرار گیرند.
معاون اسلامی معتقد است باید درها و فضا را بیشتر باز کنیم و دستاوردهایمان را به دنیا معرفی کنیم. در عین حال که باید نقاط مشترک ملی را بیش از پیش تقویت کنیم.
معاون سازمان انرژی اتمی تاکید دارد که برجام دیگر طراوات و کارآیی به ویژه برای آمریکا و اروپا ندارد؛ از این رو باید موضوع دیگری مثل منافع اقتصادی مشترک، موضوع مذاکره قرار گیرد.
او تصریح دارد که روزی ایران برای حق مسلم خود یعنی غنی‌سازی مذاکره می‌کرد و بعد برای رفع تحریم‌ها، اما معتقدم ما از همه این مباحث گذشتیم؛ دیگر کسی در دنیا نیست که توان هسته‌ای ایران را رد کند یا بگوید آن را می‌توان متوقف کرد و از سویی در تحریم‌ها، مردم آن سختی را که نباید تجربه می‌کردند از سر گذراندند. از این رو معتقدم «منافع اقتصادی مشترک» باید موضوع مذاکره قرار گیرد.
سید امیرحسین فقهی، رییس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای کشور ضمن حضور در ایسنا به سوالات ما درباره عملکرد و اقدامات این پژوهشگاه در دو سال اخیر پاسخ داد.
پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ایران وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران است در سال ۱۳۸۵ تأسیس شد. این پژوهشگاه برای انجام و پیشبرد تحقیق، توسعه و کاربرد علوم و فنون هسته‌ای در کشور فعالیت می‌کند. این پژوهشگاه شامل چندین پژوهشکده از جمله کاربرد پرتوها، چرخه سوخت هسته‌ای، پلاسما و گداخت هسته‌ای، راکتور و ایمنی هسته‌ای، فیزیک و شتابگرها، کشاورزی هسته‌ای، فتونیک و فناوری‌های کوانتومی است.
معاون سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه رسانه‌ها، صنعت هسته‌ای و تلاش‌های دانشمندان و زحمات صنعت گران را به جامعه نشان دادند به نحوی که امروز مردم ایران پذیرفتند که این صنعت باید حفظ شود گفت: هجمه رقیب و دشمن در این زمینه سنگین بود و رسانه‌ها در مقابل لشکر رسانه‌ای دشمن با امکانات بسیار ایستادند. معتقدم امروز یکی از مهم‌ترین علوم اقتدارآفرین، رسانه است.
وی ادامه داد: ما الان در حوزه هسته‌ای تقریبا به تمامی ابعاد و بخش‌های پژوهشی و صنعتی اشراف داریم. به خوبی می‌دانیم چه چیز در دست‌مان داریم و البته متخصصان هسته‌ای کشورهای پیشرفته هم این را به خوبی می‌دانند و به سیاستمداران‌شان هم آن را می‌گویند. وقت تبیین شعار «من فن‌آوری هستم» است، مقام معظم رهبری در نمایشگاه دستاوردهای هسته‌ای که اخیرا برپا شد و ایشان از آن بازدید کردند، با حس جالبی به برخی غرفه‌ها که می‌رسیدند، گفتند این دستاوردها را به مردم بگویید تا بدانند، چرا که اینها امید و افتخارآفرین است.
معاون سازمان انرژی اتمی در ادامه با بیان اینکه فن‌آوری کشور در هسته‌ای و دیگر بخش‌ها از این جهت که کسی در ساخت آن‌ها به ما کمک نکرده است به لحاظ توسعه و پیشرفت با هم برابری می‌کنند، گفت: پایه‌ریزی اصلی این علوم و صنایع مرتبط به آن‌ها در کشور انجام شده است.
نقش پژوهش بر مبنای توان داخلی در این رابطه مهم است و در صنعت هسته‌ای، پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در حوزه انرژی اتمی یک مجموعه مولد است که از علوم پایه شروع می‌کند و دانش و علم را به فن‌آوری و صنعت می‌رساند.
وی ادامه داد: قبلا برنامه‌ریزی دقیقی نشده بود تا وظیفه پژوهشگاه به خوبی انجام شود. متخصصان پژوهشگاه در مقاطعی از ماموریت دانشگاه‌ها تبعیت می‌کردند در حالی که وظیفه دانشگاه تربیت نیروی انسانی بوده است، اما پژوهشگاه صرفا نباید به دنبال تربیت نیرو یا تولید مقالات علمی باشد. از این رو تحول جدیدی که در دولت سیزدهم در این حوزه رخ داده، این بود که ماموریت راهبردی که بخش مهمی از آن شامل سند پژوهشی پژوهشگاه بود به طور مشخص تعیین و تبیین شد.
سند راهبردی سازمان انرژی اتمی در فروردین ۱۴۰۱ رونمایی شد و حالا همه فعالیت‌های سازمان بر اساس این سند انجام می‌شود، به عبارتی هیچ پروژه‌ای در پژوهشگاه تعریف نمی‌شود، مگر اینکه به یکی از موضوعات مندرج در سند راهبردی به طور مستقیم مربوط شود یا مورد تایید قرار گیرد.
اقدام ویژه دیگر پژوهشگاه استقرار یک نظام جامع ارزیابی و اثر بخشی عملکرد بوده است. یعنی وقتی یک پروژه و فعالیتی را تعریف می‌کنیم باید ببینیم که چه اثربخشی و نتیجه‌ای داشته است و اگر نتیجه مثبت باشد کار را ادامه می‌دهیم.
فقهی در رابطه با وضعیت هیات علمی پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای که شامل یکی از بزرگترین هیات علمی‌های کشور می‌شود، گفت: همچنین به جز اعضای هیات علمی، ۸۵۰ عضو غیر هیات علمی داریم. تفاوت اعضای غیر هیات علمی ما با اعضای هیات علمی ما این است که اینها همه فوق لیسانس و دکتر و متخصص در حوزه فن‌آوری هسته‌ای هستند. ما بعضا افرادی را در این جمع داریم که سطح دانش و تخصص‌شان از اعضای هیات علمی هم بالاتر است.
نظام ارزیابی اعضای هیات علمی بر اساس آیین‌نامه ارتقاء وزارت علوم بود و در پژوهشگاه و سازمان نظام ارزیابی مشخصی برای اعضای غیرهیات علمی نداشتیم از این رو، نظام ارزیابی را تعریف کردیم که بر مبنای اثربخشی افراد در ماموریت‌های محوله به آن‌هاست و در این چارچوب ممکن است یک عضو غیر هیات علمی رتبه‌ای بالاتر از عضو هیات علمی داشته باشد.
وی ادامه داد: از دیگر ویژگی‌های نظام ارزیابی ما در رابطه با اعضای هیات علمی و غیرعلمی این است که ما در پژوهشگاه نظارت سنگینی بر اعضای هیات علمی داریم در حالی که در دانشگاه‌ها این طور نیست و آن‌ها در رفت و آمد آزاد هستند، اما اعضای هیات علمی پژوهشگاه همان عملکردی را دارند که کارمندان سازمان و اعضای پژوهشگاه دارند.
در رابطه با حق الزحمه این افراد هم روند به این شکل است که به ازای پروژه‌هایی که انجام می‌دهند، حق التحقیق می‌گیرند. اگر یک عضو هیات علمی فعال داشته باشیم که هم در دانشگاه کاندید بهتر است و هم در پژوهشگاه، به لحاظ مالی و دسترسی به زیرساخت‌های باارزش تحقیقاتی پژوهشگاه قطعا پژوهشگاه را انتخاب خواهد کرد.
فقهی با بیان اینکه سازمان انرژی اتمی در حوزه آزمایشگاه‌های تحقیقاتی در منطقه غرب آسیا وضعیت استثنایی دارد، گفت: باید بگویم که کشورهای دیگر در حوزه تحقیقاتی و آزمایشگاهی اصلا با جمهوری اسلامی ایران برابری نمی‌کنند. کشورهایی مثل پاکستان بیشتر در حوزه نظامی قوی هستند. جالب اینجاست که با آن‌ها کسی کاری ندارد، اما سراغ ما آمدند که مطمئن شوند سلاح نداریم. البته ما با نظارت و بازرسی مشکلی نداریم. هر چقدر می‌خواهند نظارت کنند تا مطمئن شوند که سلاح نداریم. ما می‌خواهیم از مواهب انرژی هسته‌ای استفاده کنیم.
وی در ادامه با بیان اینکه مساله اقتصاد در سازمان انرژی اتمی مهم شده است، گفت: هنوز از صنعت هسته‌ای ثروت زیادی به دست نیامده است و این صنعت آنقدر که باید و ظرفیت دارد، از لحاظ درآمدزایی رشد نکرده است. ما حتما نسبت به هزینه‌های پژوهش و پروژه‌ها فکر و محاسبه اقتصادی می‌کنیم. تحقیق در مرز دانش نباید باعث شود از خدمات‌رسانی به صنعت داخلی و مردم غافل شویم. در حال حاضر ما ۲۰ درصد توان‌مان را روی تحقیق و پژوهش متمرکز کردیم.
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای بر ضرورت همکاری با آژانس و استفاده از ظرفیت‌های این نهاد تاکید کرد و گفت: سطح همکاری ما با آژانس افزایش یافته است و سازمان انرژی اتمی ایران باید بیش از پیش نسبت به مشارکت و همکاری با آژانس اقدام کند و سعی کند از این طریق دستاوردهایش را به دنیا معرفی کند. آن‌ها تمام اقدامات و مقالات علمی و اشخاصی که در حوزه‌های مختلف کار می‌کنند را می‌شناسند، از این رو فعالیت ما روشن و شفاف است.
معتقدم باید فضا را باز کنیم؛ علاوه بر اینکه از مزایای این نهاد و همکاری با آن بهره‌مند می‌شویم، نخبگان کشور هم کمتر نگران می‌شوند که فعالیت در حوزه‌های هسته‌ای ممکن است آن‌ها را محدود کند. متاسفانه فضاسازی‌ها درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران به گونه‌ای بوده است که افراد فعال در این حوزه نگرانند به طور شفاف و علنی بگویند که در این صنعت کار می‌کنند.
فقهی درباره تولید شتابدهنده‌ها گفت: در راه‌اندازی و ساخت این دستگاه‌ها، گستره وسیعی از علوم دخالت دارد. اگر کشور به سمت ساخت شتابدهنده‌ها برود همراه با آن تعداد قابل توجهی فن‌آوری رشد می‌کند و اینها سرریز دانش هسته‌ای هستند و کشور را در علوم مهندسی بسیار ارتقا می‌دهد.
در پزشکی، پلیمر، مواد، ساخت لوازم آرایشی و جواهرات و غیره شتابدهنده‌ها بسیار کارآیی دارند. شاید بسیاری ندانند که در اروپا شتابدهنده‌ها عامل پیشرفت این کشورها هستند. الان هم آن‌ها دنبال تحقیقات نوآورانه‌ای هستند که حتما از سرریز آن فناوری‌های فوق پیشرفته دیگری تولید خواهد شد.
کشورهای اروپایی در پروژه سرن سعی دارند به ماهیت خلقت پی ببرند، اما از سرریز فناوری‌هایی که در آنجا ایجاد می‌شود توسعه قابل توجهی در صنایع مختلف از جمله قطارهای سریع السیر، سلول‌های بنیادی و غیره به وجود می‌آید و بسیاری از صنایع دیگر که با آن ارتقا پیدا می‌کند. اساسا اینترنت در سرن توسعه یافت و خیلی از فن‌آوری‌های دیگر که این کشورها را در صنعت نظامی و اقتصاد جلو می‌برد. از این رو فراهم آوردن شرایط تحقیق برای محققان مهم است.
وی درباره برنامه ساخت شتابدهنده در کشور تصریح کرد: هر چه بتوانیم دانش‌مان را باید در شتابدهنده‌ها افزایش می‌دهیم. الان یک شتابدهنده خریداری کردیم که از پیشرفته‌ترین شتابدهنده‌ها است و در مرکز یون‌درمانی فعال است. معتقدم باید تولید شتابدهنده را شروع کنیم تا جایی که بتوانیم قطعات یدکی، تامین و نگهداری آن را هم بسازیم و بر تولید آن مسلط شویم. تسلط در ساخت شتابدهنده می‌تواند ما را در صنایع و علومی از جمله علم رادار، تولید تجهیزات بیمارستانی، مخابرات، کنترل و غیره کمک کند.
معاون سازمان انرژی اتمی ایران با طرح این پرسش که برخی می‌گویند در شرایط سخت اقتصادی نباید منابع مالی را صرف امور هسته‌ای کرد یا اینکه این هسته‌ای چه فایده‌ای برای کشور دارد؟ گفت: برخی از کشورهای هسته‌ای که در مقطعی دچار قحطی و جنگ شده بودند این صنعت را پیش بردند و با وجود مشکلات زیاد آن را متوقف نکردند. نسل آینده سوال می‌کند که چرا این مسیر را ادامه ندادید.
فکر نکنید در آن زمان مردم آمریکا و فرانسه و یا کشورهای دیگر هسته‌ای به استمرار این صنعت یا هزینه در آن اعتراض نکردند، اما با همه این مسایل راه را ادامه دادند و امروز نتیجه آن تحمل و صبر را در صنعت‌شان می‌بینند.
دانش هسته‌ای، از فاخرترین علوم بشری است و از دانش‌هایی است که بیشترین تاثیر را در سرنوشت بشر داشته است، چه در ایجاد و تثبیت قدرت در حوزه نظامی و نیز در حوزه‌های اقتصادی و صنعتی. هیچ کشور پیشرفته‌ای نیست که در عرصه‌های مختلف صنعت رشد کرده باشد اما در حوزه هسته‌ای حرفی برای گفتن نداشته باشد.
وی در ادامه در پاسخ به این که روشن است بخش خصوصی و بسیاری از سرمایه‌گذاران حاضر نیستند در این صنعت به خاطر حواشی سیاسی و امنیتی‌اش یا تهدید تحریم وارد شوند، اظهار کرد: ده سال پیش کسی فکر نمی‌کرد شرکت خصوصی فعال در حوزه هسته‌ای داشته باشیم ولی برخی از دانشجویان و محققان آمدند و با همه نگرانی‌ها در این حوزه شرکت زدند و الان دارد به خوبی کار می‌کنند. مثلا سایت پرتودهی فقط در اختیار دولت بود اما برخی افراد آمدند ریسک کردند و اولین سایت پرتودهی خصوصی را ساختند.
آدم‌ها با دانش پایین از ورود به این عرصه می‌ترسند اما مطمئنم کم کم به این حوزه وارد می‌شوند، چرا که بسیار جذاب و سودده است. الان شرکت‌هایی هستند که دستگاه ایکس ری، شتابدهنده یا تجهیزات بازرسی کانتینر می‌سازند یا در صنعت نفت و گاز فعال هستند و این کارها توسط بخش خصوصی در حال انجام است. از این رو معتقدم اقتصاد صنعت هسته‌ای رو به رشد است و آینده روشنی دارد.
رییس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای خاطرنشان کرد: در سال ۱۴۰۰ حجم قراردادهای برون پژوهشگاهی و قراردادهایی که با بخش‌های مختلف صنعت منعقد شد، ناچیز بود و امروز می‌توانم بگویم که این حجم به ده‌ها برابر رسیده است. این نشان می‌دهد میزان کار و اشتغال ما چقدر افزایش یافته است و معتقدم این حجم تا چندین برابر دیگر هم امکان افزایش دارد.
روند کار در پژوهشگاه مثبت و رو به جلوست و خدا را شکر ما در پژوهشگاه تا کنون فرار مغزها نداشتیم چرا که افراد و متخصصان از روند کار و تحقیق رضایت بالایی دارند و با انگیزه کار می‌کنند. برای متخصصان مهم است که حس مفید بودن در سیستم و کارشان، جدای از دستمزدی که دریافت می‌کنند، داشته باشند.
رییس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در ادامه درباره فعالیت این پژوهشگاه در حوزه پزشکی هسته‌ای گفت: ما اکنون به مرحله تحقیق و ساخت گستره وسیعی از رادیوداروهای تشخیصی وارد شدیم و روش‌های شیمی درمانی و پرتودرمانی را نیز گسترش دادیم.
در دولت سیزدهم در تولید رادیوداروهای درمانی انرژی زیادی گذاشتیم تا به رادیوداروهای ترانوستیک (یعنی هم تشخیصی هم درمانی) رسیدیم. دوز اول این رادیودارو برای تشخیص است و دوز دوم برای درمان. اینها رادیوداروهای هوشمند هستند، یعنی آن را با یک فناوری پیشرفته پزشکی سوار بر مولکول یا پروتئین می‌کنیم که این مولکول فقط با گیرنده‌های سرطانی تماس پیدا می‌کند و به این شکل فقط گیرنده‌های سرطانی و سلول‌های سرطانی را هدف می‌گیرد.
در درمان سرطان‌ها بعد از عمل جراحی، مرحله شیمی درمانی است که آن هم عمدتا تمام بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و مستقیم سلول‌های سرطانی باقی مانده را هدف نمی‌گیرد اما در رادیوداروهای درمان‌گر مستقیم سلول‌های باقی‌مانده سرطانی هدف گرفته می‌شوند. ما این تکنیک را می‌توانیم درباره داروهای شیمیایی نیز پیاده کنیم.
فقهی ادامه داد: در جلسه هیات امنا پژوهشگاه که در مرداد ماه برگزار شد، تصمیم گرفته شد پژوهشگاه داروهای شیمی درمانی با استفاده از تکنیک فوق راه‌اندازی شود و این یک ماموریت جدید برای ماست. البته در کنار ما پزشکان هم کمک می‌کنند و آن‌ها مراحل بالینی را پیش می‌برند.
وی تصریح کرد: استفاده از این رادیوداروها در درمان سرطان‌هایی که متاستاز کرده است هم موثر است و جنبه درمانی دارد. الان این روش در دنیا در حال انجام است و شاهد هستیم که بیمار بعد از چند بار تزریق رادیو دارو پاسخ مثبت نسبت به درمان گرفته است و حتی علائم ظاهری بیماری نیز کاهش یافته است. البته این کار نیاز به زیرساخت دارد که خوشبختانه در مجموعه تترا که مرکز تولید رادیوایزوتوپ‌های درمانی است این امکان به ما داده شده است.
ساخت و راه‌اندازی مجموعه تترا که در زمان ریاست قبلی سازمان آغاز شده، یکی از بهترین و منحصر به فردترین مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی هسته‌ای در حوزه پزشکی است. اکنون کار بر روی مجموعه تترا سرعت گرفته است و امیدواریم به نتایج خوبی برسیم.
وی در پاسخ به اینکه چند رادیودارو درمانی موثر در درمان انواع سرطان تا کنون تولید شده است؟ گفت: فعلا دو الی سه رادیودارو را نهایی و در حال تولید هستیم اما در سفری که اخیرا به روسیه داشتیم سعی خواهیم کرد از تکنیک‌های تولید رادیوداروهای موثر بر درمان سرطان‌ها استفاده کنیم. قراردادی برای انتقال فن‌آوری میان ایران و روسیه امضا شده است. خوشبختانه در این بخش انگیزه بسیار عالی در بین کارکنان ما وجود دارد و به خوبی کار در حال انجام است.
معاون اسلامی در پاسخ به اینکه پژوهشگاه در حوزه آب سنگین هم تحقیقات دارد؟ گفت: اصل تحقیقات آب سنگین در مجتمع خنداب انجام می‌شود. خوشبختانه الان با توجه به میزان تقاضاها برای آب سنگین و مشتقات آن در بین کشورهای مختلف وضعیت این صنعت خوب است و نشان می‌دهد که کار به خوبی پیش می‌رود. پیش‌بینی این است که برخی داروهایی که مبتنی بر هیدروژن سبک هستند اگر با دوتریم، عنصر سنگین آب ساخته شوند خواص‌شان تقویت و اثربخشی‌شان بیشتر می‌شود.
حدود ۲۰۰ محصول پایین دستی از آب سنگین تولید شده است و در حال فروش آن‌ها هستیم. دیگر در آب سنگین خام فروشی نمی‌کنیم. کشورهای زیادی از جمله روسیه از خریداران آب سنگین ایران هستند و در آینده شاهد رشد روز افزون تقاضاها در این حوزه خواهیم بود.
فقهی در ادامه درباره اقدامات پژوهشگاه در حوزه کشاورزی هسته‌ای با بیان اینکه آمارها نشان می‌دهد میزان رشد انواع سرطان‌ها و نیز بیماری‌ام اس در بین استان‌های شمالی کشور قابل توجه است، گفت: یکی از دلایل مهم این مساله از سوی متخصصان و کارشناسان آفت‌ها و سمومی است که در باغات مرکبات استفاده می‌شود. به تبع این مواد سمی در میوه‌ها نیز وارد شده و به نوعی مردم را در سطحی کلان درگیر خواهد کرد.
با وجود این حجم از مواد سمی که برای آفت‌کشی در باغات استفاده می‌شود، از ۱۲۰ میلیون تن میوه‌ای که در کشور سالانه تولید می‌کنیم، ۳۰ درصدش تلف می‌شود. تکنولوژی هسته‌ای این کمک را می‌تواند به کشاورزها و باغداران کند که اولا مانع آفت‌زایی محصولات‌شان شود دوما آثار این سموم بر بدن انسان را کاهش دهد.
وی افزود: یکی از عوامل مهم انتقال بیماری‌ها و آفات حشرات هستند. اکنون در پژوهشکده کشاورزی، این حشرات را پرورش می‌دهیم و در مرحله‌ای که شفیره هستند، اینها را با فناوری هسته‌ای عقیم می‌کنیم و بعد در طبیعت رها می‌کنیم. وقتی این حشرات با حشرات موجود در طبیعت تماس برقرار می‌کنند، نسل‌شان را منقرض می‌کند و به این شکل آفت هم کاهش می‌یابد.
بر اساس اسنادی که کشاورزان به ما ارایه دادند این روش خسارات را از ۷۰ درصد به کمتر از ۲ درصد کاهش داده است. هزاران هکتار مرکبات داریم که باید تلاش کنیم این تکنیک را برای آن‌ها هم پیاده کنیم و این نیازمند کمک و مساعدت همه دستگاه‌های ذی‌ربط است و یک اقدام زیرساختی و همه جانبه نیاز دارد.
معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفت: ما این توانمندی را داریم که بذرها را اصلاح کنیم و به کشاورزان بدهیم تا دیگر لازم نباشد بذر از خارج وارد کنند. بذرهایی از جمله «کیان»، «شهریار» و «روشن» در کشور کاشت و برداشت می‌شوند و گندم مقاوم در برابر خشکی و شوری را با پرتودهی می‌توانیم تولید کنیم. این بذرها بر اساس موقعیت جغرافیایی کشورمان تولید می‌شود می‌شود که می‌تواند نتایج خوبی نیز در بر داشته باشد.
وی ماموریت دیگر پژوهشگاه را ساخت راکتورهای تحقیقاتی دانست و افزود: توانمندی در حوزه طراحی انواع راکتور و نیروگاه‌های اتمی و نیز کاربردهای راکتور مثل تولید انواع نیمه هادی‌ها و شناخت آنالیز مواد و غیره اقداماتی است که ما به آن دست یافتیم. همچنین در حوزه لیزر، فتونیک و کوانتوم، رمزگذاری، گداخت و غیره نیز پژوهشگاه فعال است.
فقهی در پاسخ به این که تحقیقات مربوط به گداخت مدت‌ها بود که کمرنگ شده بود؟ گفت: تحقیقات در این بخش را احیا کردیم. البته آزمایشگاه‌هایی داشتیم که هشت سال بود، تعطیل شده بودند. دنیا به سمت گداخت هسته‌ای می‌رود و ما باید به سطحی از دانش به روز دنیا در این بخش برسیم که حداقل بدانیم دارد چه اتفاقی در این حوزه می‌افتد. گداخت مثل شتابدهنده، سرریز فناوری‌اش بسیار زیاد و مهم است.
وی با اشاره به توکامک دماوند و عمر بالای این دستگاه اظهار کرد: مطمئن باشید که توکامک دماوند مثل ساعت در حال کار است. به علاوه روس‌ها هنوز دارند از راکتورهای ۱۹۷۰شان بهره‌برداری می‌کنند و این‌گونه نیست که بگوییم چون قدیمی شده است پس کاربرد ندارد و نباید از آن استفاده کرد.
معاون اسلامی درباره فعالیت راکتور تهران خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم خوب از آن نگهداری کنیم، هم چنان کار می‌کند. اخیرا پروژه‌ای با آژانس داشتیم که برای ما نفع زیادی داشت. تیم متخصصی از آژانس آمد و ماموریت‌شان این بود که با دوربین‌های ضد پرتو (دوربین‌هایی که در مقابل پرتو مقاوم هستند) سلامت قلب راکتور را بررسی کنند و مشخص شد تا ۲۰ سال دیگر هم این راکتور می‌تواند کار کند. در جریان حضور این کارشناسان اتفاق جالبی رخ داد؛ یکی از متخصصان کشورهایی که قبلا ما سوخت راکتور تهران را از آن می‌خریدیم، سوخت راکتور تهران را بررسی کرد و در نهایت تعجب دیدند کیفیت سوخت پرتودهی شده ساخت ایران از سوخت پرتودهی شده آن کشور هم بالاتر است.
وی افزود: فقط آمریکا و روسیه هستند که این تعداد راکتور تحقیقاتی در یک موسسه تحقیقاتی و پژوهشی دارند. ما به جز تهران، سه راکتور تحقیقاتی در اصفهان، یک راکتور در حال ساخت در شیراز و یک راکتور در حال ساخت هم در اصفهان است.
معاون اسلامی تاکید کرد که آژانس بر روی اینها نظارت دارد و موضوع پنهانی نیست.
فقهی با اشاره به ساخت نیروگاه‌های اتمی در حاشیه خلیج فارس و اهمیت در اختیار داشتن نیروی انسانی مورد نیاز، تصریح کرد: ما به نیروی انسانی قابل توجهی برای ساخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های اتمی نیاز داریم و نزدیک‌ترین استانی که به لحاظ علمی سرآمد است، استان فارس است. این سرمایه انسانی بهتر است بومی و نزدیک به منطقه خلیج فارس باشد و استان فارس به این شکل به مرکز تربیت و توسعه نیروی انسانی نیروگاه‌های اتمی تبدیل خواهد شد.
متاسفانه با وجود اینکه از قبل انقلاب می‌خواستند در شیراز یک راکتور بسازند، این امر محقق نشد. بعد از انقلاب هم یک فضایی ایجاد شد که دانش هسته‌ای غربی است و وابستگی ایجاد می‌کند و دنبالش نرفتیم. این رویکرد خیلی ما را عقب انداخت. بعدها آدم‌های علمی آمدند و گفتند انرژی اتمی چیز خوبی است و اگر انجام ندهیم دیگر آن را به ما نمی‌دهند و خیلی نیاز است و این شد که به سمت دانش و تکنولوژی هسته‌ای رفتیم. اما جای تعجب دارد که بگویم هنوز برخی مسئولان این حرف را می‌زنند که نیروگاه اتمی خوب نیست و وابستگی ایجاد می‌کند!
وی تصریح کرد: ما می‌توانیم تاریخ بخوانیم و وضعیت حال دنیا را ببینیم. یک کشور برتر صنعتی را معرفی کنید که اصلا سمت دانش هسته‌ای نرفته باشد؟ همه از این دریچه عبور کردند. دانش هوافضا و ماهواره جز با علم هسته‌ای امکان‌پذیر نیست.
فقهی در پاسخ به اینکه ساخت راکتور استان فارس در چه مرحله‌ای است؟ اظهار کرد: الان در مرحله تخصیص زمین است و ان‌شاءالله استان فارس با ما همکاری کند، کار به سرعت پیش می‌رود. مراحل طراحی آن انجام شده است. نمونه آن در تهران بود و قرار است عین همان را در فارس بسازیم.
وی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به همکاری خوبی که اخیرا با آژانس شکل گرفته است، افزود: جالب است بدانید که در شرایط سیاسی سخت، دانشمندان چه ایرانی و چه غیرایرانی متاثر از شرایط سیاسی نیستند. در تعاملات و رفت و آمدهایی که اخیرا میان کارشناسان آژانس و ایران جریان داشته است، شاهدیم که نگاه این افراد که بعضا برای اولین بار است که به ایران می‌آیند نسبت به قبل از سفرشان بسیار متفاوت می‌شود.
ذهنیت این افراد گاهی درباره ایران آنقدر ضعیف و تاریک است که با خودشان آب معدنی می‌آوردند چرا که در اخبار شنیده‌اند دمای هوای ایران به ۶۰ درجه رسیده و اینجا آب نیست. بعد از چند روز که در ایران بودند، خودشان از کاری که کردند خنده‌شان می‌گرفت. با این همه این افراد توصیه جالبی به ما داشتند، اینکه با این حجم فضاسازی در رسانه‌های غربی، شما باید حضور بین‌المللی بیشتری در مجامع مختلف داشته باشید و به ویژه به لحاظ رسانه‌ای در این حوزه بیشتر فعالیت کنید و خودتان را به دنیا معرفی کنید.
نکته جالب‌تر این است که قول می‌دهند برای همکاران‌شان تعریف کنند که ایران آن گونه که در رسانه می‌بینند و می‌شنوند، نیست. صحبت‌هایی که درباره زنان ایران در رسانه‌ها می‌گویند برای آن‌ها واقعا شگفت‌انگیز است، چراکه به چشم خودشان می‌بینند زنان در جامعه و در بخش‌های مختلف حضور فعالی دارند.
فقهی گفت: الان ۵۰ درصد راکتورهای تحقیقاتی ما توسط خانم‌ها اداره می‌شوند و درصد قابل توجهی از مدیران ما خانم هستند. آقای گروسی که اخیرا به ایران آمده بودند در مراسمی حضور پیدا کرد و کارکنان سازمان هم بودند و تعداد قابل توجهی از زنان شاغل در سازمان به ویژه محققان ما هم بودند. گروسی از دیدن آن‌ها شگفت‌زده شده بود. البته قبول دارم مشکلاتی در کشور هست اما به این معنا نیست که خانم‌ها در عرصه‌های علمی و پژوهشی حضور ندارند.
رییس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای گفت: معتقدم اینکه دستاوردهایمان را به دنیا معرفی کنیم، ماموریت مهمی است.
وی در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که عربستان اخیرا شرط هسته‌ای در اختیار داشتن «غنی‌سازی مستقل» را برای عادی‌سازی روابطش با رژیم صهیونیستی به آمریکا اعلام کرده است، فکر می‌کنید آمریکا چنین اجازه‌ای را به این کشور بدهد و اساسا با غنی‌سازی در عربستان موافق هستید؟ گفت: به نظرم عربستان با دو هدف این مساله را دنبال می‌کند؛ اول اینکه این کشور غنی‌سازی در معنای علمی و فنی نمی‌خواهد، بلکه می‌خواهد با آن در منطقه امتیازگیری کند، دوم اینکه به روحیه پادشاهان و مسئولان این کشور برمی‌گردد.
به هر حال آن‌ها دنبال این هستند که ابزارهای مختلف قدرت را در دست داشته باشند اما در شرایط فعلی معتقدم عامل اول برای اعلام این درخواست مهم‌تر است. این درخواست برای داشتن دانش و تکنولوژی هسته‌ای و غنی‌سازی نیست بلکه عاملی برای بازدارندگی است.
معاون سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه «شاه آن باشد که در خود شه بود، نی به لشکرها و مخزن شه شود.» اظهار کرد: من در عربستان نمی‌بینم که بخواهد مستقل و بدون وابستگی به کشوری مثل ایران به سراغ غنی‌سازی برود. به علاوه سطح رفاه در این کشور آنقدر است که بعید می‌دانم آن را رها کنند و به سمت کار سخت فنی با پرتو بروند.
وی درباره آینده برجام گفت: برجام دیگر کارآیی ندارد و بیشتر از همه برای اروپایی‌ها و آمریکا این کارآیی از بین رفته است. هدف از برجام بنا بر آنچه غربی‌ها مدعی هستند ایجاد وقفه در صنعت هسته‌ای ایران بوده است و اطمینان از اینکه ایران به سمت ساخت سلاح نمی‌رود، الان دیگر کل دنیا به این نتیجه رسیده که ایران دنبال ساخت سلاح نیست و اینکه اصلا دیگر امکان متوقف کردن ایران وجود ندارد.
معاون رییس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: عقلای غربی‌ها این واقعیت که ایران را نمی‌توان متوقف کرد، فهمیده‌اند. یک زمانی تمام کارها را متوقف کرده بودیم که برجام بیاید و به معنای واقعی کلمه منتظر بودیم از گشایش‌هایی که در برجام وعده داده شده بود، منفعت ببریم اما در نهایت چه شد؟
فقهی با بیان اینکه در دولت فعلی انتظار و نشستن برای برجام دیگر جایی ندارد، گفت: این امید که توافقی می‌شود و وضعیت اقتصادی به واسطه آن بهتر می‌شود، دیگر نیست. هیچ کشوری برای کشور دیگر دلسوزی نمی‌کند. برجام دیگر کارکرد لازم را برای غرب ندارد و ما هم باید موضوع دیگری مثلا منافع اقتصادی مشترک را موضوع مذاکره کنیم. معتقدم موضوع هسته‌ای دیگر قابل بحث نیست.
معاون اسلامی تاکید کرد: آن سختی که نباید می‌کشیدیم و تحریمی که نباید می‌شدیم اتفاق افتاد. دیگر یاد گرفتیم در سختی چگونه زندگی کنیم، البته قشری از مردم فشار زیادی را تحمل می‌کنند و باید به این بخش توجه ویژه شود.
وی در پاسخ به این که جهش صنعت هسته‌ای کشور در صورت باز شدن فضای سیاسی در چه سطح و سرعتی خواهد بود؟ اظهار کرد: در چنین شرایطی حتما سهم‌مان از سبد انرژی کشور طی ده سال به ۲۰ درصد می‌رسد. اشتغال به شدت در این صنعت و کل کشور افزایش می‌یابد و به واسطه توسعه صنعت هسته‌ای «مهندسی» کشور رشد پیدا می‌کند و با صنایع دیگر ارتباطات بیشتری برقرار می‌کنیم.
فقهی خاطرنشان کرد: تعامل با دنیا امر مثبت و خوبی برای هر صنعتی به ویژه هسته‌ای است. باید به سمت تعامل برویم. هر کس نگران حمله ایران به کشور دیگری است، به تاریخ ۳۰۰ سال گذشته ایران نگاه کند که کجای تاریخ چنین تجربه‌ای وجود دارد؟ ما جنگی با دنیا نداریم، اتفاقا به نفع دنیا است با ایران کار اقتصادی کند.
وی در پاسخ به اینکه توصیه‌تان به سیاستمداران کشور در مدیریت کشور چیست؟ گفت: کشور را باید علمی اداره کنیم، باید سهم نیروهای علمی و متخصص در سبد مدیریتی و تصمیم گیری کشور افزایش پیدا کند و کمی هم به نظرم باید نقاط مشترک ملی را تقویت کنیم. مقام معظم رهبری حرف زیبایی گفتند که هر کسی ایران را دوست دارد و قلبش برای ایران می‌تپد بیاید و دست به کار شود. به نوعی ایشان همه را دعوت می‌کنند که در اداره کشور سهم داشته باشند. انقلاب هم برای خدمت به مردم آمده است، باید پنجره‌هایمان را پهن‌تر و وسیع‌تر بگیریم.