رسانه آمریکایی آکسیوس بامداد چهارشنبه ۳۱ مه-۱۰ خرداد ۴۸ ساعت پس از پایان سفر سلطان عمان به ایران از سفر بیسر و صدای یکی از مقام‌‌‌های ارشد دولت جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا به مسقط برای بررسی امکان توافق با ایران بر سر موضوعات هسته‌‌‌ای خبر داده است. پایگاه آکسیوس به نقل از پنج مقام آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی مدعی شده «برت مکگورک»، مشاور ارشد بایدن در امور خاورمیانه در ماه جاری میلادی برای گفتوگو با مقام‌‌‌های عمان در خصوص امکان تعامل دیپلماتیک با ایران در خصوص برنامه هسته‌‌‌ای این کشور به آن کشور سفر کرده است.
رسانه آمریکایی در گزارش خود نوشته مکگورک روز ۸ مه -۱۸ اردیبهشت به مسقط سفر کرد. دیدار مکگورک با مقام‌‌‌های عمانی بعد از سفر او به همراه «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید به عربستان و همچنین فلسطین اشغالی صورت گرفت. سفر سالیوان ۶ مه- ۱۶ اردیبهشت صورت گرفته است. درباره سفر به مسقط از سوی آمریکا یا عمان اطلاع‌‌‌رسانی علنی صورت نگرفت. منابع مورد استناد آکسیوس گفته‌‌‌اند اصلی‌‌‌ترین موضوعی که مورد رایزنی قرار گرفت تلاش‌‌‌های دیپلماتیک جدید بر سر برنامه هسته‌‌‌ای ایران با میانجی‌گری عمان بود. یک مقام ارشد رژیم صهیونیستی در گفتوگو با آکسیوس مدعی شد: «عمانی‌‌‌ها در حال برگزاری گفت‌‌‌وگوهای واسطه‌‌‌ای میان ایران و آمریکا هستند.» آکسیوس نوشته منظور از عبارت «گفت‌‌‌وگوهای واسطه‌‌‌ای» در اصطلاحات دیپلماتیک مذاکراتی است که بدون دیدار رو‌در‌رو و از طریق یک طرف ثالث انجام می‌شود.
آکسیوس به نقل از منابع خود مدعی شده کاخ سفید از طریق دولت عمان به دنبال بررسی این است که آیا ایران حاضر به ایجاد برخی محدودیت‌ها بر سر برنامه هسته‌‌‌ای خود و کاستن تنش‌‌‌ها در منطقه هست یا خیر و در ازای چنین اقداماتی چه می‌‌‌خواهد؟ یکی از مقام‌‌‌های رژیم صهیونیستی بدون ذکر نام به آکسیوس گفت: «آمریکایی‌‌‌ها تنفس و وقت اضافه می‌‌‌خواهند.» با وجود این، یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید که اشاره‌‌‌ای به نام او نشده ادعاهای مقام‌‌‌های رژیم صهیونیستی را رد کرده است. این سخنگو گفت: «هیچ رایزنی در خصوص توافق موقت و تخفیف تحریم‌‌‌ها یا بستن پرونده پادمان‌‌‌ها (مربوط به ایران) در کار نیست.» یک دیپلمات ارشد اروپایی هم گفت: «آمریکا دارد با عمانی‌‌‌ها بر روی موضوع ایران کار می‌کند.» وزارت خارجه عمان و ایران به درخواست‌‌‌ها برای اظهارنظر پاسخ ندادند.
در این بین، روزنامه کره‌‌‌ای اکونومیک دیلی روز سه‌شنبه گزارش داد که کره‌جنوبی و ایالات متحده در حال مذاکره درباره راه‌‌‌هایی برای آزادسازی ۷ میلیارد دلار از پول‌‌‌های ایران در کره‌جنوبی هستند. این وجوه بدهی کره‌جنوبی برای واردات نفت از ایران است. آزادسازی این پول‌‌‌ها در سال گذشته بار‌‌‌ها توسط مطبوعات ایران به عنوان گامی احتمالی در چارچوب توافق بین ایالات متحده و ایران در مورد موضوع هسته‌‌‌ای یا به عنوان بخشی از مبادله زندانیان مطرح شده است. پایگاه آکسیوس حدود دو ماه پیش، در روز چهاردهم فروردین‌‌‌ماه هم گزارش داده بود دولت بایدن به ایران پیشنهادی برای «توافق موقت» داده که از سوی تهران رد شده است. آکسیوس در آن گزارش نوشته بود طرح کاخ سفید برداشتن برخی تحریم‌‌‌های ضدایرانی در ازای توقف برخی از فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران به‌ویژه توقف غنی‌‌‌سازی ۶۰درصدی را شامل می‌شود.
گزارش شده بود این طرح شبیه طرح توافق موقت در سال ۲۰۱۳ است که توسط مقام‌‌‌های ارشد دولت «باراک اوباما»، رئیسجمهور وقت آمریکا پیشنهاد شد و در نهایت به امضای «برنامه اقدام مشترک» (معروف به توافق موقت ژنو) منجر شد. سه مقام اسرائیلی به آکسیوس گفتند که دولت اسرائیل نگران تلاش احتمالی دولت بایدن برای توافق موقت «توقف در برابر توقف» با ایران است. ران درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل و تزاچی هانگبی، مشاور امنیت ملی، قرار است در دیدار روز پنج‌شنبه خود از کاخ سفید در مورد این نگرانی‌ها گفتوگو کنند. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که چند رسانه ایرانی روز سه‌شنبه گزارش دادند که ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(IAEA) درباره بسته شدن تحقیقات درباره سایت هسته‌‌‌ای اعلام‌نشده مریوان در نزدیکی آباده به توافق رسیده است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به این سایت در یک کنفرانس مطبوعاتی در سپتامبر ۲۰۱۹ اشاره کرد و مدعی شد که این سایت بخشی از برنامه تسلیحات هسته‌‌‌ای اعلام‌نشده ایران است.
از اواخر سال ۲۰۱۹، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با بازدید بازرسان سازمان ملل از سایت فوق، این موضوع را بررسی کرده است. آژانس درباره گزارشهای مطبوعات ایران اظهارنظری نکرده است. انتظار می‌رود آژانس گزارشهای سه‌ماهه را قبل از جلسه شورای حکام که هفته آینده برنامه‌ریزی شده است، منتشر کند. به‌عنوان بخشی از توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تهران با نصب تعدادی دوربین در تاسیسات اتمی در اصفهان موافقت کرده است. طبق گفته این منبع آگاه تقریبا حدود یک‌‌‌‌‌‌‌‌‌سوم از دوربین‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نصب شده است و به‌‌‌‌‌‌‌‌‌صورت آفلاین است و اطلاعاتی منتقل نمی‌شود.
تغییرات مذاکرات را پیچیده می‌کند
همزمان با گزارش آکسیوس درخصوص سفر محرمانه برت مکگورک مشاور خاورمیانه‌ای دولت بایدن به عمان و کار روی موضوع ایران، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز در مصاحبه‌‌‌ای با NPR گفته واشنگتن به‌دنبال دستیابی به یک نتیجه دیپلماتیک با ایران درخصوص برنامه هسته‌‌‌ای این کشور است. مالی در پاسخ به این سوال که ایران تا چه اندازه به دستیابی به یک سلاح اتمی نزدیک است، گفت: پاسخ به این سوال دو بخش دارد. اولی مساله غنی‌‌‌سازی اورانیوم است و ما می‌‌‌دانیم و به صورت علنی هم گفته‌‌‌ایم که چند هفته با دستیابی به مقادیر کافی از این مواد فاصله دارند. اگر آنها تصمیم بگیرند که در حد تسلیحاتی غنی‌‌‌سازی کنند، به در اختیار داشتن مواد کافی برای یک بمب بسیار نزدیک خواهند بود. فکر می‌‌‌کنم مساله بعدی این خواهد بود که چقدر طول خواهد کشید تا یک بمب و وسیله پرتاب آن را داشته باشند. این اطلاعات محرمانه است و من نمی‌توانم به آن ورود کنم.
اما ما بسیار بر بازدارندگی ایران از اتخاذ تصمیم غنی‌‌‌سازی در سطح تسلیحاتی متمرکز هستیم. مالی در ادامه مدعی شد که اگر ایران تصمیم بگیرد یک سلاح هسته‌‌‌ای داشته باشد، اورانیوم غنی‌‌‌شده موردنیاز آن را در مدت کوتاهی به دست خواهد آورد. مالی در ادامه اظهار کرد: ما بازدارنده‌‌‌هایی را به کار خواهیم بست تا برای آنها روشن کنیم که اگر به این نتیجه برسیم آنها در حال برداشتن گام‌هایی در راستای تصمیم‌گیری برای دستیابی به یک سلاح هسته‌‌‌ای هستند، تمامی گزینه‌‌‌ها روی میز خواهند بود. اما ما همچنان پیگیر دیپلماسی خواهیم بود، چراکه فکر می‌‌‌کنیم قابل راستی‌‌‌آزمایی‌‌‌ترین و بادوامترین راه برای جلوگیری از دستیابی ایران به یک بمب است.
او افزود: ترجیح ما یک گزینه دیپلماتیک است. من فکر می‌‌‌کنم که این راه موثرترین و بادوامترین شیوه برای اطمینان‌یابی از این است که ایران به یک بمب دست پیدا نکند. ما یک مسیر معقول دیپلماتیک داریم. به بیان دیگر، رئیس جمهور (جو بایدن) گفته است که تمامی گزینه‌‌‌ها روی میز است. می‌توان تصور کرد که منظور او چیست. او به وضوح گفته است که گزینه نظامی روی میز خواهد بود. واقعا با گزینه‌‌‌ای که ترجیح می‌‌‌دهیم فاصله دارد اما هر کاری لازم باشد انجام خواهیم داد تا اطمینان پیدا کنیم که ایران به یک سلاح دست پیدا نمی‌‌‌کند. امیدواریم که این مساله را از طریق دیپلماتیک حل کنیم و ما آماده طی کردن این مسیر هستیم.
در ادامه این گفتوگو، رابرت مالی در پاسخ به اینکه با توجه به اینکه آمریکا و ایران گفت‌‌‌وگویی ندارند، مسیر معقول دیپلماتیک در این برهه به چه شکل است، گفت: آمریکا به این دلیل با ایران گفتوگو نمی‌‌‌کند و مذاکرات مستقیم ندارد، چون ایران نخواسته است که وارد این مسیر شود. اما ما در اوت گذشته بسیار به دستیابی به یک توافق نزدیک شده بودیم. در واقع، تمامی کشورهای مذاکره‌‌‌کننده با پیشنهادی که اتحادیه اروپا داده بود موافق بودند. ایران به آن توافق پشت کرد. اعتراضات در ایران انجام شد. ایران به روسیه پهپادهایی را داد که در حمله بی‌‌‌رحمانه‌‌‌اش به اوکراین استفاده می‌کند و برنامه هسته‌‌‌ای آن پیشرفت کرده است. بنابراین، تغییراتی رخ داده است. او در ادامه گفت که این تغییرات «مسلما» تلاش‌‌‌ها برای مذاکره با ایران را پیچیده‌‌‌تر می‌کند.
مالی ادامه داد: اما ایران می‌‌‌داند که اگر بخواهد این مسیر را طی کند، ما هم آماده خواهیم بود. اگرچه دیگر مسائلی را که با ایران داریم، نادیده نخواهیم گرفت. چه زندانی شدن شهروندان متعدد آمریکایی در ایران باشد که برای آزادسازی‌‌‌شان در حال مذاکرات غیرمستقیم هستیم و چه دیگر تهدیدهایی باشد که ایران برای شهروندان و کارکنان نظامی ما در منطقه ایجاد می‌کند. رابرت مالی در ادامه این مصاحبه تصریح کرد که در آخرین دور مذاکرات رفع تحریم‌‌‌های وین این ایران بوده که به یک توافق بسیار واقع‌‌‌بینانه پشت کرد.
دنیای‌اقتصاد- سعیده سادات فهری: اندیشکده‌‌‌های آمریکایی نزدیک به دولت جو بایدن شامل مراکزی چون استیمسون، انجمن کنترل سلاح در واشنگتن، گروه بین‌المللی بحران و دیگر اندیشکده‌‌‌ها چند ماهی است که از چند کلیدواژه مشخص در تحلیل‌‌‌های خود در قبال مساله هسته‌‌‌ای ایران استفاده می‌کنند؛ کلیدواژه‌‌‌هایی چون «توافق جدید، توافق موقت یا پلن بی دیپلماتیک». از اسفند ماه سال گذشته این سه گزینه که تقریبا همگی یک مفهوم را دربرمی گیرند، به کرات از سوی اندیشکده‌‌‌های آمریکایی مطرح می‌شود؛ اما در یکی دو روز گذشته اخباری منتشر شد که بیانگر آن است که ظاهرا توافق موقت فقط از سوی اندیشکده‌‌‌ها دنبال نمی‌شود بلکه دولت بایدن نیز می‌‌‌خواهد دستورکار توافق موقت را دنبال کند.
رسانه آمریکایی آکسیوس روز چهارشنبه از سفر مخفیانه یک مقام بلندپایه آمریکایی به مسقط جهت بررسی توافق موقت خبر داد. به گفته پنج مقام آمریکایی، اسرائیلی و اروپایی، برت مکگورک، مشاور ارشد رئیسجمهور بایدن در امور خاورمیانه، اوایل ماه جاری برای گفتوگو با مقامات عمانی جهت تماس دیپلماتیک احتمالی با ایران در رابطه با برنامه هسته‌‌‌ای این کشور، سفری بیسر و صدا به مسقط داشت و با شرکای اروپایی و اسرائیلی خود درباره پیشنهاد احتمالی برای توافق موقت با ایران که شامل لغو برخی از تحریم‌‌‌ها در ازای توقف بخش‌‌‌هایی از برنامه هسته‌‌‌ای ایران باشد، بحث کرده است.سفر مک گورک نشان می‌دهد این مسائل از سطح اندیشکده‌‌‌ها به دولت بایدن رسیده است و امروز بیش از گذشته نوع سیاست آمریکا در قبال مساله هسته‌‌‌ای ایران مشخص شده است.
همچنین رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و رئیس هیات مذاکره‌‌‌کننده آمریکا در مذاکرات وین در گفت‌‌‌وگویی با شبکه ان‌‌‌پی‌‌‌آر نیز آخرین مواضع واشنگتن در قبال برجام و یک توافق دیگر را تشریح کرد. در جایی که خبرنگار از مالی پرسید با توجه به تجربه سال 2018 که آمریکا از برجام خارج شد و دولت بایدن نیز دو سال دیگر دوره‌‌‌اش تمام می‌شود، آیا ایران می‌تواند یک توافق دیگر با آمریکا امضا کند، او در جواب گفت: «ما تا زمانی که نتوانیم به توافق هسته‌‌‌ای دیگری وارد شویم تحریم‌‌‌های خود را لغو نخواهیم کرد. اگر آنها معتقد هستند که بدون آن وضعیت بهتری خواهند داشت این انتخاب خود آنهاست.»
همچنین مالی در پاسخ به اینکه آیا مسیر دیپلماتیک معتبری در قبال مساله هسته‌‌‌ای ایران وجود دارد، گفت که ماه آگوست گذشته ما به توافق نزدیک شدیم و همه کشورهایی که در حال مذاکره بودند با پیش‌‌‌نویس اتحادیه اروپا موافق بودند اما ایران به آن توافق پشت کرد. از آن زمان تا الان اتفاقات زیادی افتاده و تغییراتی رخ داده است. او در ادامه گفت که تغییراتی مانند بحث اعتراضات سال گذشته در ایران و مساله ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه، «مسلما» تلاش‌‌‌ها برای مذاکره با ایران را پیچیده‌‌‌تر می‌کند.این خبر آکسیوس درباره سفر مکگورک و صحبت‌‌‌های رابرت مالی درباره تغییر شرایط بیانگر جدی‌‌‌تر شدن فضا در کاخ سفید پیرامون شکل دادن و پیگیری یک توافق جدید با ایران است. اما آیا تهران این توافق را می‌‌‌پذیرد.
ایران با توافق موقت مخالف است
رحمن قهرمانپور، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در رابطه با گزارش آکسیوس درباره سفر مکگورک به عمان به روزنامه«دنیای‌اقتصاد» گفت: «طبق گزارش آکسیوس سفر مکگورک به عمان بعد از سفر سالیوان به عربستان و اسرائیل بوده و سطح گفت‌وگوها نسبت به دو سفر قبلی در سطح پایین‌‌‌تری بوده است.»
وی افزود: «از سوی دیگر مقامات که آکسیوس با آنها صحبت کرده سخنان متفاوتی مطرح کرده‌‌‌اند؛ برخی گفته‌‌‌اند آمریکا تمایل خود را برای توافق موقت اعلام کرده و دسته دیگری از دیپلمات‌‌‌ها اعلام داشته‌‌‌اند آمریکا چندان تمایلی به توافق موقت نشان نداده است.»به گفته قهرمانپور، گزارش اخیر آکسیوس خیلی مبهم و کلی است و نمی‌توان از آن استنباط کرد که مذاکرات جدی بوده یا توافقی صورت گرفته یا خیر. این کارشناس درباره توافق موقت نیز با اشاره به اینکه این بحث از قبل مطرح بوده است، تاکید کرد: «از اسفند سال 1400 که مذاکرات متوقف شده همواره بحث توافق موقت مطرح بوده است. اما باید توجه داشته باشیم که این توافق موقت با توافق جامعی که جیک سالیوان از آن سخن گفته، متفاوت است. این توافق موقت به این صورت است که ایران بخشی از برنامه‌‌‌های هسته‌‌‌ای خود را متوقف کند و در مقابل آمریکا بخشی از تحریم‌‌‌ها را تعدیل کند.»
وی افزود: «اما توافق جامعی که سالیوان و برخی دیگر از آن صحبت می‌کنند، جامع‌‌‌تر است و قرار است بعد از توافق موقت، توافق جامع‌‌‌تری صورت بگیرد. یعنی مانند همان روندی که بر سر برنامه جامع اقدام مشترک شاهد بودیم.» قهرمانپور در ادامه توضیح داد: «مبنای این حرف این است که زمان گریز هسته‌‌‌ای که در برجام اولیه وجود داشت با پیشرفت‌‌‌های فنی هسته‌‌‌ای ایران در عمل از بین رفته و احیای برجام به شکل اولیه دیگر ممکن نیست؛ بنابراین هر دو طرف باید به سمت یک توافق جامع‌‌‌تر بروند. یعنی ایران محدودیت‌های بیشتری را بپذیرد و در مقابل آمریکا تحریم‌‌‌ها را لغو کند.»کارشناس مسائل بین‌الملل در نهایت با اشاره به اینکه توافق موقت به معنای توافق جامع نیست، افزود: «از همین رو ایران با این توافق موقت مخالف است.»
راه دیگری جز توافق موقت وجود دارد؟
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران نیز در رابطه با اخبار اخیر در خصوص توافق موقت گفت: «بحث توافق موقت مساله جدیدی نیست و ایران نیز تا به امروز با آن موافق نبوده است.» احمدی افزود: «بر اساس توافق موقت، بخشی از تحریم‌‌‌های ایران لغو و بخشی از دارایی‌‌‌های ایران در عراق یا کره‌جنوبی آزاد می‌شود ولی اصل تحریم در جای خود باقی است. در این توافق نوعی الگوی کم در برابر کم یا توقف در برابر توقف مدنظر آمریکاست.» این کارشناس در پاسخ به اینکه چرا ایران با توافق موقت مخالف است، گفت: «زیرا این توافق اهرم فشار ایران را از دستش خارج می‌کند و ایران غنی‌‌‌سازی با غنا و حجم بالاتر را از دست می‌دهد و نمی‌تواند با این اهرم فشار به دنبال لغو همه تحریم‌‌‌ها باشد.»
احمدی تاکید کرد: «در صورتی که ایران توافق موقت را بپذیرد باید غنی‌‌‌سازی در سطح 20 و 60درصد را متوقف کند، ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده بالا را نیز بر اساس توافق خارج کند یا در داخل حفظ یا رقیق کند و سپس غنی‌‌‌سازی در حد7/ 3 را ادامه دهد.»دیپلمات سابق ایران در پاسخ به این پرسش که ایران اکنون به جز توافق موقت آیا راهکار دیگری هم دارد، گفت: «با پذیرش این موضوع که احیای برجام دیگر ممکن و مدنظر غرب نیست اکنون راه دیگری جز توافق موقت باقی نمی‌‌‌ماند. اما مساله اینجاست که با پذیرش توافق موقت ایران اهرم فشار خود را از دست می‌دهد و ممکن است در این صورت فقط بخشی از تحریم‌‌‌های کشور لغو شود.»وی در نهایت گفت با چنین شرایطی معلوم نیست که دولت ایران این توافق موقت را خواهد پذیرفت یا خیر زیرا نسبت به برجام 2015 یک عقبگرد بزرگ است.