فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه روز دوشنبه وارد امان، پایتخت اردن شد تا در نشستی مشورتی با حضور همتایانش از ۴ قدرت عربی منطقه شرکت کند. علاوه بر فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه و ایمن صفدی، وزیر خارجه اردن و میزبان نشست، وزرای خارجه عربستان سعودی، مصر و عراق نیز در این جلسه حاضر بودند. دستور کارهای اصلی این نشست بررسی نحوه بازگشت سوریه به جهان عرب و همچنین ابتکار اردن برای «راه‌حل سیاسی» برای بحران سوریه است.
به گزارش اعتماد، خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یک سخنگوی وزارت خارجه اردن نوشته است که این نشست استمرار گفت‌وگوهایی است که اواخر فروردین ماه و در پی سفر وزیر خارجه سوریه به عربستان، بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و سه کشور مصر، اردن و عراق در جده برگزار شد.
این سخنگو گفته است که کشورها قصد دارند ارتباط‌های خود را با دولت سوریه تقویت کنند تا یک راه‌حل سیاسی را مبتنی بر ابتکار اردن برای حل بحران سوریه پیش ببرند. وزارت امور خارجه اردن اعلام کرد که پیش از دیدار وزیران در امان، فیصل مقداد وزیر امور خارجه سوریه با ایمن صفدی همتای اردنی خود به‌طور دوجانبه دیدار و گفت‌وگو کرد.
وزارت امور خارجه اردن گفت: آن‌ها در مورد مسائل پناهندگان، آب و امنیت مرزی از جمله مبارزه با قاچاق مواد مخدر گفت‌وگو کردند. فواد حسین، وزیر خارجه عراق در نشست مشورتی روز گذشته در پایتخت اردن تصریح کرد: «زمان آن فرا رسیده است که به دنبال بازگرداندن ثبات و توسعه به سوریه باشیم و منابع اقتصادی آن را در خدمت دولت و شهروندانش قرار دهیم، هرچند موانع و مشکلات پیش روی این وظیفه زیاد است؛ اما مهم‌ترین چیز رسیدن به آغاز واقعی است و پس از آن می‌توان در مورد بررسی و اصلاح صحبت کرد.»
به گزارش ایسنا و به نقل از العربی الجدید، وزیر خارجه عراق گفت: «زمان آن فرا رسیده است که اتحادیه عرب نقش مثبت خود را در رابطه با پرونده سوریه ایفا و آن را به گونه‌ای ارزیابی کند که منافع مشترک را تامین کند. امروز این کشور با یک پروژه بزرگ کشورسازی مواجه است و این امر مستلزم حمایت بیشتر ماست تا سوریه جایگاه خود را پس بگیرد و در مواجهه با چالش‌ها کشوری فعال باشد.»
حسین تاکید کرد: «ما در عراق همواره تلاش کرده‌ایم تا یک فرمول توافقی بین سوریه و کشورهای عربی برای باز کردن کانال‌های گفت‌وگو و آشتی در روابط پیدا کنیم، چراکه معتقدیم تفاهم در چارچوب اتحاد عرب است و اختلاف بر سر جزییات خاص به معنای توقف تعامل با یکدیگر نیست. امروز ما کاملا مطمئن هستیم که تغییرات مثبتی که در روابط کشورهای عربی و سوریه رخ داد به نتایجی خواهد رسید که ثمره آن را خواهیم دید.»
اردن یک ماه پیش از برنامه گام به گام خود برای حل بحران سوریه پرده برداشت. اوایل فروردین ماه سال جاری، ایمن صفدی، وزیر خارجه اردن تصریح کرده بود: «این اقدام با هدف حرکت به سوی حل بحران سوریه بر اساس اسلوب گام به گام صورت می‌گیرد. یافتن این راه‌حل سیاسی نیازمند تلاش همه ماست و ما به عنوان عرب‌ها، باید در صف مقدم میز گفت‌وگو برای حل این بحران باشیم، زیرا سوریه یک کشور عربی و ملت برادر سوریه، مردمی عرب هستند و پیامدهای این بحران بیش از آنکه بر دیگران تاثیر بگذارد، بر ما تاثیر می‌گذارد.»
به گزارش فارس، وی پس از دیدار با «گیر پدرسون»، فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سوریه که به اردن سفر کرده بود، گفت که در این دیدار در مورد روند سیاسی از طریق کمیته قانون اساسی سوریه رایزنی شد. الصفدی طی نشست خبری توضیح داد که ابتکار پیشنهادی کشورش با هدف ایفای نقش مستقیم عربی برای تعامل با دولت سوریه در گفت‌وگوی سیاسی با هدف حل بحران این کشور و رسیدگی به پیامدهای انسانی، امنیتی و سیاسی آن ارایه شده است.
نشست وزرای خارجه ۴ کشور عربی با وزیر خارجه سوریه، تازه‌ترین گام در مسیر عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با دمشق است. در طول اسفند ماه سال گذشته، بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه، برای نخستین‌بار پس از ۱۲ سال به امارات متحده عربی و عمان سفر کرد. در طول فروردین ماه سال جاری نیز ابتدا وزیر خارجه سوریه به عربستان و پس از آن وزیر خارجه عربستان سعودی به دمشق سفر کردند.
فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در سوریه با بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه دیدار و گفت‌وگو کرد. کشورهای عربی از زمان آغاز بحران داخلی در سوریه روابط خود را با دولت بشار اسد قطع کرده بودند. سال ۲۰۱۱، اتحادیه عرب تصمیم گرفت عضویت سوریه را در این سازمان منطقه‌ای لغو کند.
در طول این سال‌ها برخی کشورهای عربی تلاش می‌کردند با حمایت از گروه‌های مسلح مخالف دولت سوریه، حکومت بشار اسد را در این کشور سرنگون کنند، اما با گذشت چند سال و بازگشت سلطه دولت مرکزی در بخش بزرگی از خاک سوریه، به تدریج کشورهای عربی از مواضع پیشین خود عقب‌نشینی و مسیر عادی‌سازی روابط با دولت مرکزی سوریه را آغاز کردند.
امارات متحده عربی سال ۲۰۱۸ سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد و برخی کشورهای دیگر مانند بحرین هم فعالیت‌های دیپلماتیک در سفارتخانه‌های خود را از سر گرفتند. با این حال فرآیند عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با سوریه در ماه‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته است. بهمن ماه سال گذشته و در پی وقوع زلزله مهلک در جنوب ترکیه و شمال سوریه، کشورهای عربی مختلف کمک‌های بشردوستانه به سوریه ارسال کردند. هواپیمای حامل کمک‌های بشردوستانه سوریه در این ایام، نخستین پرواز مستقیم از خاک عربستان سعودی به سوریه بود.
همزمان با این تحولات، عربستان سعودی مسیر بازنگری در رویکردهای دیپلماتیک منطقه‌ای خود را در پیش گرفت و بعد از نزدیک به ۸ سال خصومت و قطع روابط دیپلماتیک، با توافقی که میان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و مساعد بن محمد العیبان، مشاور امنیت ملی پادشاهی عربستان سعودی در حضور وانگ ئی، دیپلمات ارشد چین امضا شد، فرآیند عادی‌سازی روابط با ایران را از سر گرفت. یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف ایران و عربستان، حمایت دو طرف از دو جبهه مخالف یکدیگر در بحران سیاسی سوریه بود.
بر اساس گزارش‌ها، فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی در سفر اخیرش به دمشق رسما از بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه برای سفر به عربستان با هدف شرکت در اجلاس آینده سران کشورهای عضو اتحادیه عرب دعوت کرده است. با این حال هنوز برخی کشورهای عضو اتحادیه عرب با بازگشت سوریه به این سازمان بین‌المللی منطقه‌ای مخالف هستند. بر اساس گزارشی که ماه گذشته روزنامه امریکایی وال‌استریت ژورنال به نقل از منابع آگاه دیپلماتیک منتشر کرد، کشورهای قطر، کویت، مراکش، یمن و مصر با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب مخالفت کرده‌اند.
وال‌استریت ژورنال به نقل از منابع عربی می‌نویسد: «تعدادی از این کشورها خواستار ورود نیروهای عربی به سوریه برای حمایت از پناهندگان بازگشتی، توقف قاچاق مواد مخدر و درخواست از ایران برای کاهش نفوذ در سوریه شده‌اند. برخی کشورهای عربی نیز خواسته‌های دوجانبه مطرح کرده‌اند. برای مثال، مراکش از دولت اسد خواسته است به حمایت خود از جبهه جدایی‌طلب پولیساریو که خواهان استقلال صحرای غربی است، پایان دهد. این مقامات افزودند که دولت برکنار شده یمن، به‌رغم همسویی نزدیک با عربستان سعودی، به دلیل حمایت سوریه از حوثی‌های یمن (انصارالله)، با عادی‌سازی فوری روابط با این کشور مخالف است.»
جز مقام‌های دولت قطر، چهار کشور دیگر هنوز علنا در خصوص موضع خود اظهارنظر نکرده‌اند. حضور سامح شکری، وزیر خارجه مصر در جلسه دیروز نشان می‌دهد که مصر اصراری بر بیرون ماندن سوریه از چارچوب گفت‌وگوهای چندجانبه عربی ندارد. شورای ریاستی حاکم منصوب عربستان در یمن هم، قاعدتا از خواسته‌های دولت عربستان پیروی می‌کند و بعید است که چندان بر مواضع مخالف عربستان پافشاری کند.
با این حال نخست‌وزیر قطر، علنا از مخالفت خود با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب سخن گفته است. محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر، اواخر ماه گذشته گفت: «بازگشت سوریه به اتحادیه عرب صرفا گمانه‌زنی است. دلایل تعلیق عضویت دمشق در این اتحادیه همچنان موجود است.»
عبدالباری عطوان، در یادداشتی می‌نویسد: «پیام نشست پنج‌جانبه امان واضح است و این پیام تاکید می‌کند که مخالفان بازگشت سوریه به اتحادیه عرب دو گزینه دارند؛ نخست، حضور سوریه در نشست سران عرب و به تبع آن بازگشت دمشق به اتحادیه عرب از دروازه عربستان است و گزینه دوم نیز غیبت خود کشورهای مخالف در صورت اصرار و پافشاری بر خواسته‌شان است و در این صورت این بار آن‌ها هستند که مانند سال‌های گذشته سوریه، صندلی‌های‌شان در اتحادیه عرب خالی خواهد ماند.»