وزارت آب و انرژی هیئت حاکمه افغانستان حتی اگر اراده‌ای برای انحراف آب رودخانه هیرمند به‌سمت شوره‌زار «گودزره» نداشته باشد، اساساً بدون تغییر در ماهیت سیستم طراحی و اصلاح اصولی بند انحرافی «کمالخان» نمی‌تواند به گفته خویش جامه عمل بپوشاند.
به گزارش تسنیم، دی‌ماه ۱۴۰۰ انتشار تصاویر باز شدن دریچه‌های سد کمالخان و ورود آب رودخانه هیرمند به‌سمت دشت هامون در استان سیستان و بلوچستان به‌شدت در فضای مجازی دست به دست شد، اتفاقی که برخی آن را نشانه تعامل و بهبود روابط طالبان با ایران در دوره جدید و اعطای حقآبه ایران از هیرمند تعبیر می‌کردند، اما این اتفاق بیشتر از یک ماه دوام نیاورد.
با کاهش بارندگی و نزولی شدن حجم ورودی آب به پشت بند کمالخان دریچه‌های سد بسته شد و هامون دوباره تشنه شد. گروهی از کارشناسان معتقد بودند که رهاسازی آب ارتباطی با تحویل حقآبه ایران ندارد و تنها جریانی است که به‌دلیل افزایش بارندگی در ماه‌های پیش از آن و برای تأمین امنیت سد و جلوگیری از وقوع سیل در افغانستان رها شده است.
موضوع حقآبه هیرمند از زمان جدایی هرات از خاک ایران در سال ۱۸۵۷ میلادی جدی شد. سال ۱۳۵۱ قراردادی موسوم به کمیسیون دلتا افغانستان را ملزم کرد که از جریان هیرمند ثانیه‌ای ۲۶ مترمکعب یعنی سالانه ۸۵۰ میلیون مترمکعب آب در اختیار ایران قرار بدهد تا اینکه سال ۱۳۹۶ هنگام آغاز به کار ساخت سد کمالخان؛ مسئولان دولت غنی ارتفاع تاج سد را از آنچه مورد نظر بود بالاتر بردند و این اتفاق بر خشکی هامون اثر زیادی گذاشت.
اشرف غنی در روز افتتاح سد کمالخان گفته بود: «آب را به کسی مفت نمی‌دهیم و فرآورده‌های خودمان را به همسایه‌ها می‌فروشیم.»
سال گذشته عمر حکمرانی اشرف غنی به پایان رسید و نیرو‌های طالبان بعد از استقرار، وعده‌هایی درباره اعطای حقآبه را بر زبان آورده‌اند، اما همچنان در این رابطه اقدام درخورتوجهی صورت نگرفته است، این اتفاق با اعتراض رسمی مقامات ایرانی در دستگاه دیپلماسی و وزارت نیرو نیز همراه بوده است؛ چرا که به‌سبب ساختار ایجادشده بر رود هیرمند بخش زیادی از آب پشت سد به‌جای آزادسازی به‌سمت ایران به شوره‌زار گودزره هدایت می‌شود.
در سفر چندی پیش وزیر نیرو به افغانستان، وزیر آب و انرژی هیئت حاکمه افغانستان در مصاحبه‌ای عنوان کرد "ما به جمهوری اسلامی ایران اطمینان دادیم حتی یک قطره از آب سد کمالخان به شوره‌زار گودزره نرود. "، اما چگونه می‌توان بدون در نظر داشتن ماهیت اصلی این سازه آبی و بدون ارائه طرحی اصلاحی بر این سامانه آبی بزرگ که هدف نهایی آن انحراف آب از مسیر اصلی رودخانه هیرمند آن هم در ۸۵ کیلومتری مرز سیستان و بلوچستان است، ضمانت دهند حتی یک قطره آب به‌سمت گودزره نرود؟
علیرضا سروری‌نژاد کارشناس آبخیزداری و آبخوان‌داری در این رابطه اظهار داشت: وزارت آب و انرژی هیئت حاکمه افغانستان حتی اگر اراده‌ای برای انحراف آب رودخانه هیرمند به‌سمت گودزره نداشته باشد، اساساً بدون تغییر در ماهیت سیستم طراحی و اصلاح اصولی بند انحرافی کمالخان نمی‌تواند به گفته خویش جامه عمل بپوشاند؛ مگر اینکه از ابتدا قصد و نیت آن‌ها با کلامشان متفاوت باشد! زیرا بند انحرافی کمالخان که دارای طولی حدود دو کیلومتر و ارتفاعی معادل ۲۰ متر است، در ساحل سمت چپ آن، سد کنترلی دیگری به‌طول ۵۴۰ متر احداث شده است که اختلاف ارتفاع آن نسبت به تاج سد ۱۰ متر پایین‌تر است که در عمل این سازه نقش انحراف آب از مسیر رودخانه هیرمند را دارد و بخش قابل‌توجهی از سیلاب‌های رودخانه «هلمند» یا «هیرمند» از طریق این گیت بزرگ سمت چپ رود به «بیابان» گسیل می‌شود، که متأسفانه پس از طی مسیری بالغ بر ۱۰ کیلومتر، مجدداً روی رود بیابان، سدی به‌نام «قلعه افضل» احداث شده که دارای سرریزی است که سیلاب‌ها را نهایتاً به دشت «رام‌رود» هدایت میکند.
سروری‌نژاد که متخصص فیزیک و حفاظت خاک است، ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه تاج سد قلعه افضل پنج متر از تاج سرریز کنار بند انحرافی کمالخان بالاتر است؛ که خود ماهیت پنهان این سیستم بزرگ طراحی و به اجرا درآمده کنونی را آشکار میکند و آن همان هدایت جریان‌های اصلی آبی و سیلابی است که پس از گذر از یک حوضچه وسیع که می‌تواند خود در حکم سامانه تغذیه مصنوعی این اراضی (دارای بافت درشت‌دانه) باشد به‌نوعی ایفا میکند.
وی خاطرنشان کرد: ابعاد تقریبی این سامانه آبگیر پنج کیلومتر در ۱۰ کیلومتر است که عملاً حجم آبگیری و تغذیه آن به بیش از ۵۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد؛ مهمتر از همه این است که سیلاب‌ها نهایتاًٌ از انتهای این قسمت به‌طرف رود خشک هدایت می‌شود و آخرالامر روان‌آب‌ها از طریق این رود به شوره‌زار "گود زره" که سطحی معادل ۲۴۰ هزار هکتار و عمقی حدود ۱۰ متر، دارد تحویل می‌شود که ظرفیت آبگیری آن بیش از ۲۴ میلیارد مترمکعب است.
سروری‌نژاد ادامه داد: بنابراین سوال اساسی این است که با این سامانه و سیستم اجرا شده و با فرض اینکه طرح‌های توسعه‌ای در سامانه‌های مورد اشاره متصور نباشیم، چگونه می‌شود این سیستم عریض و طویلی که فقط در سمت راست سد انحرافی کمالخان به اجرا درآمده را نادیده گرفت و به تحلیل‌های بسیار ساده بسنده کرد و به جملات و قول‌های ساده طرف مقابل خوش‌بین بود؟
این کارشناس آبخیزداری و آبخوان‌داری گفت: به نظر می‌رسد اظهارنظر مقامات طالبان مبنی بر اینکه "یک قطره هم به گود زره نمی‌رود" را باید صرفاً در زمره کارکرد‌های سیاسی برون مرزی تعبیر کرد ولاغیر! چرا که تصاویر آبگیری‌های اسبق و جدید نیز گویای هدایت اتوماتیک‌وار سیلاب‌ها به این سامانه‌های آبگیر است که در نهایت آب‌ها در گودزره تجمیع می‌شوند.
وی اضافه کرد: این‌ها همه سوای برنامه‌هایی است که افغانستانی‌ها برای ساحل سمت راست بند انحرافی کمال خان در نظر گرفته‌اند که پیرو آن افزایش میزان هدایت آب به منظور توسعه و احیاء اراضی کشاورزی و تأمین آب خانگی ولایت نیمروز و دشت‌های مارگو و امثال آن را در نظر دارند.
سروری‌نژاد تصریح کرد: بنابراین باید کمیساران داخلی، وزارت امور خارجه و شخص رئیس جمهور با نگاه ویژه، ضمن رصد موشکافانه همه موضوعات و با اهتمام به نقطه نظرات جوامع محلی، نخبگان دانشگاهی، تحقیقاتی و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی بومی و غیربومی مرتبط با موضوع، طرحی نو دراندازند تا با استیفای بحق ساکنین خطه سیستان و بلوچستان و مرزنشینانی که علاقه و محبتشان نسبت به دولت و نظام در طول انقلاب اثبات شده، با عزمی راسخ برای رفع مشکلات مردم تلاش مضاعف‌تری مبذول دارند، تا دولت افغانستان نسبت به تعهدی که طبق معاهده ۱۳۵۱ دارد، در حداقل زمان ممکن نسبت به رهاسازی آب اقدام کند.
سروری‌نژاد ادامه داد: همچنین لازم است در گامی فراتر، متولیان وزارت امور خارجه با هماهنگی سایر دستگاه‌های مرتبط و بهره‌گیری از پشتوانه‌های حقوقی، عرفی و رایج در عرصه‌های بین‌المللی با نگاه ویژه به مباحث هیدروپلیتیک منطقه و محوریت آب‌های مرزی و حق‌آبه‌های زیست محیطی تالاب‌های سه‌گانه "هامون" بتوانند با ارائه برنامه‌ای جامع که برای هر دو کشور ایران و افغانستان با پیشه کردن راهبرد‌های برد-برد، به ویژه در حوزه‌های انرژی، تجارت و بازرگانی و با ارائه بسته‌های پیشنهادی که مورد وثوق دو طرف باشند، موضوع انعقاد قراردادی جامع‌تر که صراحتاً حقآبه زیست محیطی تالاب هامون نیز در آن لحاظ شود، تنظیم کنند.
محمد سرگزی نماینده مردم استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی نیز در تشریح جزئیات سفر اخیر به همراه وزیر نیرو به کشور افغانستان بابت پیگیری حقآبه منطقه سیستان و بلوچستان، اظهار داشت: طبق توافق صورت گرفته مقرر شده ظرف روز‌های آینده سه نقطه به عنوان محل تحویل آب برای نصب ایستگاه‌های سنجش مشخص شود تا میزان آبی که به ایران تحویل می‌شود مورد سنجش قرار گیرد.
نماینده مردم استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی افزود: با توجه به سازه ایجاد شده در بند «کمال خان» متاسفانه تاکنون سرریز و مازاد آب در افغانستان مسیر طبیعی خود به سمت ایران را طی نمی‌کرده و سمت «گودزره» که شوره‌زاری بی‌آب و علف محسوب می‌شود هدایت با به عبارتی منحرف می‌شده که طرف افغانستانی در خصوص اصلاح این اقدام غیرمنطقی قول مساعد داد.
وی عنوان کرد: با در نظر گرفتن جمیع جوانب ما باید در موضوع تامین آب منطقه سیستان و بلوچستان به سمتی پیش برویم که وابستگی منطقه به آب ورودی از افغانستان قطع شود.
سرگزی تصریح کرد: دولت و در رأس آن شخص رئیس جمهور به جد پیگیر موضوع حقآبه و تامین آب منطقه سیستان و بلوچستان است و به طور مشخص وزارت نیرو و وزارت امور خارجه این موضوع را با حساسیت دنبال میکنند.
حسینعلی شهریاری نماینده استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی نیز گفت: با بررسی جمیع شرایط و جوانب موضوع بعید می‌دانم بتوان شرایط را به سمتی پیش برد که بتوانیم از سوی کشور افغانستان برای منطقه سیستان و بلوچستان شاهد پرداخت دائمی حقآبه بود.
وی تصریح کرد: متاسفانه عدم پرداخت حقآبه و خشکسالی حاکم بر سیستان و بلوچستان و به ویژه خشکی کامل تالاب بین‌المللی هامون که بستر آن منشأ ریزگرد‌ها محسوب می‌شود در کنار وزش باد‌های ۱۲۰ روزه در نیمی از سال و پراکنده شدن گرد و خاک و ریزگرد مشکلات چشمی و تنفسی فراوان را برای مردم سیستان و بلوچستان به دنبال دارد به نحوی که برخی مواقع غلظت آلاینده‌ها به ۵۰ برابر حد مجاز می‌رسد و ریزگرد‌های شمال استان سلامتی ساکنان سیستان و بلوچستان را به مخاطره انداخته است.
وی افزود: از رئیس جمهور درخواست داریم در زمینه رفع معضل ریزگرد‌های سیستان و بلوچستان، سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی را موظف کند گروهی کارشناسی در منطقه حضور پیدا کنند و ورود جدی‌تری داشته باشند. امروز ما شاهدیم اراضی کشاورزی و منازل مسکونی مردم بعضاً در پی وزش طوفان و گرد و خاک زیر ماسه‌ها دفن می‌شود و زندگی مردم دشوار شده که همین امر عامل مهاجرت بسیاری از مردم شده است.
حبیب‌اله دهمرده دیگر نماینده مردم استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی گفت: مقدار آبی که اخیراً از سمت افغانستان وارد منطقه سیستان و بلوچستان شد، بسیار اندک بود و با چنین روند‌هایی امکان عملیاتی شدن حقآبه ۸۲۰ میلیون مترمکعبی رودخانه هیرمند وجود ندارد و به عبارتی گره زدن سرنوشت سیستان و بلوچستان به حقآبه خیانت است.
وی خاطرنشان کرد: قدردان مسئولانی هستیم که پیگیر این موضوع مهم هستند، اما مهمتر از آن پیگیری جدی‌تر روش‌های علمی برای تأمین آب پایدار این منطقه است و در این راستا موضوع انتقال آب دریای عمان، استفاده از منابع آب چاه‌های ژرف و حفر چاه‌های ژرف جدید، جلوگیری از تبخیر آب‌های موجود در منطقه به ویژه چاه‌نیمه‌ها باید اولویت باشد.
برگشت افاعنه به کشورشون رسیده. تا کی باید درایران بصورت مهاجر .ازهمه چیز بهره ببرند.بسیاری ازمشکلات ایران با برگشت افعانیها
حل میشه
اونوقت طالبان هست كه مياد گريه و زاري كردن.مماشات بيش از حد باعث شده هر پشه اي براي ما چاقو كش بشه