فرارو- براساس گزارش اخیر مجمع جهانی اقتصاد، در مورد پنج ریسک پیش روی ایران در دهه آینده، بر روی دو ریسک بحران منابع طبیعی، از دست دادن تنوع زیستی و فروپاشی اکوسیستم بسیار تاکید شده، زیرا محیط زیست ایران در شرایط بسیار بحرانی قرار دارد و تغییرات اقلیمی عظیمی که در چند سال گذشته رخ داده است؛ این خود موید خطر بسیار زیاد این تغییرات است. سیلاب‌های تابستانی که در دو ماه گذشته در کشور رخ داد و خسارات زیادی را به بار آورد، تنها گوشه‌ای از این خطرات و تهدیدات است.
به گزارش فرارو، تخریب و جزیره‌ای شدن (تکه تکه شدگی) زیستگاه‌ها؛ عدم رعایت حقابه تالاب‌ها و رودخانه‌ها، ورود انواع آلودگی‌ها به اکوسیستم‌های آبی و خشکی کشور، ورود غیر اصولی و مهار نشده گونه‌های غیر بومی (آفت‌ها) به کشور، شکار و صید غیرقانونی و وجود سلاح‌های غیر مجاز، عدم مدیریت یکپارچه تنوع زیستی، کمبود آمار و اطلاعات در زمینه حیات‌وحش، تجارت غیرقانونی گونه‌های جانوری به صورت زنده و یا اعضای آن‌ها، بهره برداری بی رویه از منابع زیستی، تغییرات اقلیم و خشکسالی‌های متوالی از جمله مسائلی هستند که ریسک از دست دادن تنوع زیستی و فروپاشی اکوسیستم در ایران را تقویت کرده است.
از سوی دیگر در مورد بحران منابع طبیعی نیز می‌توان گفت، از اواسط دهه هفتاد به دلیل نادیده گرفتن شاخص اکولوژیکی و پایداری در برنامه‌های توسعه منابع آب و سیر تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی توام با بروز پدیده تغییر اقلیم و کاهش بارندگی و افزایش درجه حرارت، منابع آب کشور کاهش قابل ملاحظه‌ای یافته است.
به طوری‌که میانگین پتانسیل آبی کشور برای دوره ۵ ساله ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ حدود ۱۰۴ میلیارد متر مکعب بوده که بیانگر کاهش قابل توجه منابع آبی کشور است. از سویی پیش بینی می‌شود که در سال ۱۴۱۵ ایران به حد کم آبی «مواجهه با کمبود جدی آب» خواهد رسید.
الگو‌های توسعه ناپایدار محیط زیست ایران را به مرز نابودی کشانده است
حسین آخانی عضو هیت علمی دانشگاه تهران و کارشناس محیط زیست در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه ایران با توجه به موقعیت جفرافیایی که در آن قرار گرفته همواره آسیب پذیر بوده است، اظهار داشت: «در طول تاریخ نیز ایران با تغییرات اقلیمی از جمله خشکسالی روبرو بوده و این موضوع پدیده تازه‌ای نیست، مسئله توسعه ناپایدار در ایران همواره باعث تخریب محیط طبیعی کشور شده است، این موضوع به خصوص در نیم قرن اخیر شتاب بیشتری گرفته، به طوری که تبعات آن را امروز به عینه مشاهده می‌کنیم.»
وی افزود: «تخریب گسترده مراتع، رودخانه‌ها، تالاب‌ها و حتی کوهستان‌ها همگی باعث شده محیط طبیعی و زیستی ایران وارد فاز بحرانی شود. همین الان ما یک کوه سالم در کشور نداریم و با توجه به توسعه بی رویه معادن در دل کوهستان‌ها، محیط طبیعی بسیار از استان‌ها بهم خورده. از سوی دیگر به دلیل وجود ذخایر عظیم سوخت‌های فسیلی در کشور، مسئولان فکر می‌کنند، باید همه آن‌ها را بسوزانند؛ چنین رویکردی باعث شده ایران در تولید گاز‌های گلخانه در ردیف کشور‌هایی قرار بگیرد که در این زمینه بسیار فعال است.»
آخانی گفت: «در حال حاضر به دلیل تغییرات اقلیمی که ناشی از دخالت انسان در طبیعت بوده، برخی از روستا‌ها و شهر‌های کوچک به خصوص در مناطق جنوبی کشور قابل سکونت نیستند؛ چرا که کم آبی و آلودگی هوا و ریزگرد‌ها باعث شده که دیگر برخی از مناطق قابل زندگی کردن نباشند. از سوی دیگر تنها خشکسالی مشکل کشور نیست، چرا که وقوع سیلاب‌هایی که در کشور از ابتدای تابستان تاکنون نیز رخ داده، خود به نوعی یک تغییر آب و هوایی است.»
این استاد دانشگاه اضافه کرد: «در مورد کم آبی نیز سال‌هاست کارشناسان نسبت به وقوع کم‌آبی در کشور هشدار می‌دهند، اما متأسفانه هیچ دولتی به حرف کارشناسان توجه نمی‌کند. به طور مثال درحالی که شهر همدان از بی آبی رنج می‌برد، این استان جزء استان‌های پر آب کشور محسوب می‌شود؛ زیرا در منطقه زاگرس قرار دارد و به نوعی منبع آبی محسوب می‌شود. حال که همدان با مشکل بی‌آبی روبرو است، نشان دهنده آن است که ما مرز بحران را نیز در قبال بحران‌های زیست محیطی رد کرده‌ایم و هیچ امیدی به بهبود نیز وجود ندارد.»
این کارشناس مسائل محیط زیست ادامه داد: «یکی از مهم‌ترین مسائلی که تغییرات اقلیمی به دنبال دارد، مسئله مهاجرت به مناطق شمالی و شهر‌های بزرگ است. طبیعتاً با توجه به اینکه کشور ما روی یک کمربند خشک قرار گرفته است، با گرم‌تر شدن هوا و کمبود آب، کشاورزانی که در مناطق جنوبی کشور زندگی می‌کنند، برای فرار از این وضعیت روی به مهاجرت به حاشیه شهر‌های بزرگ می‌کنند، که این موضوع خود دارای تبعات بسیاری است.»
وی با اشاره به اینکه با از بین رفتن اکوسیستم در طبیعت عملاً زندگی مردم در یک منطقه نیز از بین خواهد رفت، خاطر نشان کرد: «نمونه این موضوع را ما در خوزستان و تالاب هورالعظیم شاهد هستیم. زمانی که تالاب را خشک کردند و به حرف کارشناسان نیز گوش ندادند، شاهد از بین رفتن اشتغالی بودیم که به جریان آب در تالاب گره خورده بود. از سوی دیگر با از بین رفتن پوشش گیاهی در آن منطقه شاهد تشدید آلودگی هوا و پدیده ریزگرد‌ها در منطقه خوزستان هستیم.»
آخانی با تاکید بر اینکه مسئله توسعه پایدار در ایران هیچ موقع مورد توجه دولت‌های مختلف و برنامه ریزان قرار نگرفته است، تصریح کرد: «متاسفانه دولت‌ها درک درستی از مفهوم محیط زیست ندارند، به نوعی می‌توان گفت، مقوله محیط زیست و تغییرات اقلیمی به هیج عنوان در اولویت قرار ندارد. بنابراین زمانی که ما یک توسعه ناپایدار را تجربه کنیم، قدر مسلم مشکلات روز به روز بیشتر می‌شود، در این زمینه به دلیل ارزان بودن انرژی در ایران، مصرف بنزین و آب در ایران بسیار زیاد است و مردم به نوعی اسراف می‌کنند. تردد میلیون‌ها خودرو در کشور آن هم به صورت تک سرنشین مسلماً باعث آلودگی زیادی در شهر‌ها خواهد شد.»
این استاد دانشگاه تهران عنوان کرد: «امروز ما با سرزمینی سروکار داریم که با بحران‌هایی عظیمی، چون نابودی مراتع طبیعی، رودخانه‌ها، تالاب ها، جنگل‌ها و کوه‌ها روبرو است، این موضوع نیز به خاطر رفتار غلط دولت و مردم است. این مسئله در بلندمدت باعث تخریب زمین و تغییرات اقلیمی می‌شود، که بخشی از آن را امروز مشاهده می‌کنیم. در حال حاضر بحران نابودی اکوسیستم طبیعی در ایران مرز هشدار را رده کرده و بسیاری از منایع طبیعی کشور از بین رفته است. از سویی با توجه به اوضاعی که وجود دارد امیدی به بهبودی در این زمینه نیز، نیست و باید منتظر تشدید بحران‌های زیست محیطی و تغییرات اقلیمی در ایران باشیم.»