فرارو- اگر فکر می‌کنید هیجان و تعلیق مخصوص فیلم‌های داستانی هستند و مستندها نمی‌توانند چنین احساساتی را در مخاطب ایجاد کنند، فیلم‌های این فهرست را ببینید تا بلافاصله نظرتان تغییر کند. مستندهای نجات ما را به قلمرو آن احساسات و هیجاناتی می‌برند که فقط در مرز بین مرگ و زندگی می‌شود آن‌ها را تجربه کرد.
به گزارش فرارو؛ خطر در هر جایی می‌تواند به سراغ آدم بیاید؛ در فضا، در عمق دریا، روی قلۀ کوه و یا حتی داخل یک ساختمان تجاری. اما انسان هر جا که باشد و هرچقدر که شرایطش دشوار باشد می‌تواند امیدوار بماند. مستندهای این فهرست روایت‌های درخشان و هیجان‌انگیزی هستند از روزها، ساعت‌ها و لحظاتی که آدم‌ها برای نجات خودشان یا دیگران، چشم در چشم مرگ ایستادند و امیدوارانه تا آخرین نفس مبارزه کردند.
۱. آپولو ۱۳؛ به سوی کرانه‌ها و بازگشت (Apollo ۱۳: To The Edge And Back) (۱۹۹۴)
ماموریت آپولو ۱۳ قرار بود سومین ماموریت ناسا برای فرود روی کرۀ ماه باشد، اما دو روز بعد از پرتاب سفینه، یکی از مخزن‌های اکسیژن از کار افتاد و فضانوردان مجبور شدند بدون اتمام ماموریت به زمین برگردند. اما آنچه که این ماجرا را به معنی واقعی کلمه «نفس‌گیر» می‌کرد این بود که هر گونه اشتباه و تعللی در بازگشت به زمین می‌توانست با پایان اکسیژن سفینه و مرگ فضانوردان همراه باشد. مستند «آپولو ۱۳؛ به سوی کرانه‌ها و بازگشت» با اینکه ۲۸ سال پیش ساخته شده، اما هنوز هم یکی از مهیج‌ترین مستندهای نجات به حساب می‌آید. در این فیلم مصاحبه‌هایی با خدمۀ ماموریت انجام شده و تصاویر ضبط شده‌ای هم از خود ماموریت نشان داده می‌شود که بیننده را کاملا در هیجان یک چالش فضایی شریک می‌کند.
۲. قلّه (The Summit) (۲۰۱۲)
این مستند داستان تراژدی رازآمیزی است که در سال ۲۰۰۸ در قلۀ کی ۲ اتفاق افتاد. در این حادثه ۱۱ کوهنورد کشته شدند و هر عملیات نجاتی هم که طراحی شد نهایتا به شکست انجامید. هنوز هم بسیاری از زوایای این حادثه نامعلوم باقی مانده‌اند و فقط حدس و گمان‌ها و فرضیه‌ها در این رابطه وجود دارند. مستند «قلّه» ترکیبی از مصاحبه‌ها و تصاویر ضبط شده از خود حادثه است. در این فیلم ما با روایت‌هایی متفاوت از طرف افراد مختلف مواجه می‌شویم که ماهیت پرسش‌برانگیز آن فاجعه را تشدید می‌کنند. فضای آمیخته با ترس و هیجانی که در طول مدت حادثه بر گروه‌های نجات و سایر کوهنوردان حکمفرما بود به خوبی در این مستند به مخاطب منتقل شده است. فیلمبرداری چشم‌نواز و خیره‌کنندۀ مستند هم یکی دیگر از نکات مثبت آن است.
۳. لمس خلأ (Touching The Void) (۲۰۰۳)
این مستند داستان شنیدنی دو کوهنورد به نام‌های جو سیمپسون و سیمون ییتس را روایت می‌کند که قصد داشتند به قلۀ سیولا گرانده در رشته کو‌های آند صعود کنند. آن‌ها این کار را انجام دادند اما در مسیر بازگشت، وقتی آب و هوا تغییر کرد و حادثه‌ای پیش‌بینی نشده اتفاق افتاد، ییتس در یک دوراهی بسیار سخت و سرنوشت‌ساز قرار گرفت. او یا باید طنابش را می‌برید و خودش را نجات می‌داد یا باید همچنان سیمپسون را که پایش شکسته بود و توان حرکت نداشت با خودش حمل می‌کرد؛ کاری که می‌توانست به قیمت جان خودش تمام شود. مستند «لمس خلأ» این داستان مهیج و نفس‌گیر را از طریق مصاحبه‌ها و فیلم‌های بازسازی شده به تصویر می‌کشد. خیلی‌ها این فیلم را بهترین مستند کوهستانی می‌دانند که تا به حال ساخته شده است.
۴. بازمانده از ۹/۱۱ (Surviving 9/11) (۲۰۲۱)
این مستند نگاهی نزدیک و دقیق به تجربیات آخرین افرادی است که در جریان حادثۀ سال ۲۰۰۱، زنده از برج‌های دوقلوی تجارت جهانی بیرون آورده شدند. جنل مک‌میلان که روایتگر این مستند است، کسی است که امدادگران او را از بین ویرانه‌های برج‌ها بیرون کشیدند. ویژگی خاص این مستند این است که بیش از هر چیز روی تجربه‌های شخصی بازماندگان و احساسات آن‌ها تمرکز کرده است و نه بر روی جنبه‌های کلی و بیرونی ماجرا. این مستند در عین سادگی‌اش بسیار تاثیرگذار و احساس‌برانگیز ساخته شده و فیلمبرداری و صداگذاری حرفه‌ای و فوق‌العاده‌ای هم دارد که مخاطب را به درک تجربیات راویان فیلم نزدیکتر می‌کند.
۵. دریای سایه‌ها (Sea of Shadows) (۲۰۱۹)
این مستند داستان یک ماجراجویی واقعی برای نجات یکی از کمیاب‌ترین حیوانات دنیا است. «واکوئیتا» یک جور پستاندار دریایی است که شاید تنها ده تا از آن‌ها در طبیعت باقی مانده باشند. در این مستند ما با گروهی از فعالان محیط زیست، بخشی از نیروی دریایی مکزیک و تعدادی از ماموران مخفی همراه می‌شویم. آن‌ها در تلاش هستند تا از انقراض آکوئیتا به دست صیادان غیرقانونی چینی و مکزیکی جلوگیری کنند. این مستند، ماجرای عملیات نجات را از طریق مصاحبه با اشخاص درگیر در عملیات و همچنین افراد محلی روایت می‌کند. حتی یک صحنۀ واقعی و هیجان‌انگیز تعقیب و گریز دریایی هم در مستند وجود دارد. «دریای سایه‌ها» بیشتر از آنکه داستان یک عملیات جزئی و منحصر به فرد باشد، تصویری از تلاش‌هایی است که هر روز در نقاط مختلف دنیا برای نجات محیط زیست از دست مافیا‌های شکار و صیادی انجام می‌شوند.
۶. آخرین نفس (Last Breath) (۲۰۱۹)
این مستند روایتی نفس‌گیر از حادثه‌ای است که در سال ۲۰۱۲ برای غواصی به اسم کریس لمونز اتفاق افتاد. لمونز در جریان غواصی‌اش ناگهان در عمق صد متری دریا گیر افتاد؛ بدون گرما، بدون نور و فقط با مقدار اندکی اکسیژن که بیشتر از پنج دقیقه دوام نمی‌آورد. این در حالی بود که عملیات نجات حدود نیم ساعت طول می‌کشید. در این فیلم، علاوه بر مصاحبه با افراد درگیر در حادثه، تصاویر ضبط شده‌ای از حادثه را هم می‌بینیم. اگر کسی از گیر افتادن در آب بترسد، تماشای این مستند برایش مثل یک شکنجۀ خفقان‌آور خواهد بود. «آخرین نفس» هم عاطفه‌برانگیز و انسانی است و هم مهیج و پرکشش.
۷. نجات (The Rescue) (۲۰۲۱)
در سال ۲۰۱۸ سیزده فوتبالیست تایلندی که برای تفریح به یکی از غار‌های این کشور رفته بودند، در اثر بارش باران‌های شدید و بالا آمدن سطح آب در غار گیر افتادند. آن‌ها به مدت ۱۸ روز در غار گرفتار بودند و سطح آب دائما بالاتر می‌آمد. اخبار عملیات نجات این پسر‌ها در سراسر دنیا پی‌گیری می‌شد. تا به حال سه فیلم مستند و داستانی و چند برنامۀ تلویزیونی دربارۀ این اتفاق دراماتیک ساخته شده‌اند که مستند «نجات» یکی از آن‌ها است. در این مستند با برخی از اعضای تیم نجات مثل غواصان و سایر داوطلبان مصاحبه شده است و داستان احساس‌برانگیز کوشش‌ها و امیدواری‌هایی که در طی این چند روز در جریان بود از زبان آن‌ها روایت شده است. همدلی و اتحادی که این اتفاق در تایلند و حتی در سراسر دنیا به وجود آورده بود، کم‌نظیر و مثال‌زدنی بود. هر کس به سهم خودش میخواست کمکی بکند تا آن چند نوجوان دوباره رنگ آسمان را ببینند. خیلی‌ها از جانشان گذشتند و دل به پیچ و خم خطرناک غار زدند. مستند «نجات» یکی از بهترین مستند‌هایی است که دربارۀ عملیات نجات ساخته شده است. شاید همۀ ما پایان این ماجرا را بدانیم، اما این قصه‌ای است که حتی شنیدن چندباره‌اش هم شورانگیز و امیدبخش است.