اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) فقط بزرگسالان را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. در واقع، بین ۰.۲۵٪ تا ۴٪ از کودکان مبتلا به OCD هستند. میانگین سن شروع این اختلال در کودکان تقریباً ۱۰ سالگی است، اگرچه این اختلال در کودکان زیر ۵ سال نیز قابل تشخیص هستند. در موارد نادر، کودکان در حدود سن ۳سالگی علائم این بیماری را نشان می‌دهند.
به گزارش ایرنا، این نوع اختلال، به شکل قابل توجهی کارکرد و عملکرد روزانه کودک را تحت شعاع قرار داده و در روند رشد او تاثیرات نامطلوبی از خود برجای گذاشته و مشکلات زیادی را ایجاد می‌سازد.
آنجایی که بروز این نوع اختلال در کودکان نمایانگر وجود اضطرابی پنهان در نهان آن‌ها است، به همین جهت، وسواس فکری در کودکان باید کاملاً جدی گرفته شود. در این زمینه نقش والدین نیز بسیار پر رنگ و برجسته است. چراکه کودکان از ماهیت رفتاری اجباری و افکار وسواسی خود آگاهی نداشته و در بیان و ابراز هیجانات و احساسات با مشکل روبرو می‌گردند.
بر همین اساس، لازم است والدین از نشانه‌های وسواس فکری در کودکان، آگاهی داشته تا بتوانند مداخلات درمانی کودک را در اسرع وقت شروع کنند.
OCD یک وضعیت سلامت روان است که با وسواس‌ها و اجبار‌هایی که در زندگی روزمره تداخل ایجاد می‌کنند، مشخص می‌شود.
علائم و نشانه‌های OCD در کودکان را می‌توان بر اساس وسواس و اجبار طبقه بندی کرد.
وسواس‌های رایج در بین کودکان مبتلا به OCD عبارتند از:
- افکار یا تصاویر مزاحم و ناخواسته از چیز‌های خشن یا آزاردهنده، مانند آسیب رساندن به دیگران
- نگرانی شدید در مورد بروز اتفاقات بد، انجام کاری اشتباه یا دروغ گفتن
- احساس اینکه همه چیز باید «درست» باشد
- مشغله فکری به نظم، تقارن یا دقت
- نگرانی در مورد مریض شدن، یا مریض شدن دیگران، یا سرفه کردن
- اجبار‌ها اغلب (اما نه همیشه) با وسواس مرتبط هستند. به عنوان مثال، اگر کودک از میکروب‌ها می‌ترسد، ممکن است مجبور شود دست‌های خود را به طور مکرر بشویید.
- بار‌ها و بار‌ها شمردن چیز‌ها
- آداب و رسوم مفصلی که باید هر بار دقیقاً به همان صورت انجام شود (یعنی مراسم قبل از خواب)
- شستن زیاد دست ها، دوش گرفتن یا مسواک زدن
- تکرار بیش از حد صداها، کلمات یا اعداد برای خود
- مرتب کردن یا تنظیم مجدد چیز‌ها به روشی خاص یا متقارن
- بررسی مکرر (مانند بررسی مجدد قفل بودن درب، خاموش بودن اجاق گاز، یا انجام درست تکالیف)
- به طور مکرر به دنبال کسب اطمینان از دوستان و خانواده بودن
اگرچه علل دقیق OCD در کودکان ناشناخته است، محققان معتقدند عوامل متعددی در این امر نقش دارند:
- ساختار مغز: مطالعات تصویربرداری ارتباطی بین OCD و ناهنجاری‌های قشر پیشانی و ساختار‌های زیر قشری مغز پیدا کرده‌اند.
- تروما در اوایل زندگی: برخی از مطالعات ارتباطی را بین ترومای اوایل زندگی، مانند تجاوز جنسی، و علائم OCD در دختران نابالغ پیدا کرده اند.
- ژنتیک: اگرچه «ژن OCD» وجود ندارد، اما شواهدی برای نسخه‌های خاص (الل ها) ژن‌های خاص وجود دارد که ممکن است نشانه آسیب پذیری بیشتر باشد. علاوه بر این، OCD در خانواده‌ها گسترش می‌یابد: هر چه اعضای خانواده مبتلا به این اختلال به فرد نزدیک‌تر باشند و در زمان شروع علائم جوان‌تر باشند، خطر ابتلای فرد یاد شده به این عارضه بیشتر می‌شود.
- استرس: استرس ناشی از مشکلات روابط، مشکلات در مدرسه و بیماری می‌تواند محرک‌های قوی برای علائم OCD در کودکان باشد.
به طور کلی، درمان وسواس فکری در کودکان، فرآیندی طولانی مدت و زمانبر است. به همین منظور و برای موفقیت و نتیجه گیری بهتر در فرآیند درمان، نیاز است که والدین در تمام مدت حمایت و پشتیبانی خود را از کودک ابراز نمایند. از سوی دیگر، درک کردن موقعیت و پذیرش کودک، در کاهش اضطراب او تاثیر بسزایی برجای می‌گذارد.
برای جلوگیری از شدت یافتن نشانه‌های وسواس فکری در کودکان، مراجعه به روانشناس و انجام جلسات مشاوره بسیار تاثیر گذار و مؤثر است. در این حالت، درمانگر با انجام مصاحبه بالینی، علاوه بر تشخیص مشکلات کودک، شروع مداخلات درمانی را در دستور کار قرار می‌دهد. از روش‌های درمان اختلال وسواس فکری، شیوه درمان شناختی رفتاری است.
در این روش، درمانگر به کودک در جهت مواجه با ترس‌های خود و ترک رفتار‌ها و کار‌های وسواسی، کمک شایانی می‌کند. ناگفته نماند که در خلال درمان شناختی رفتاری، سایر اعضای خانواده کودک نیز به منظور آشنایی با اختلال وسواس فکری در کودکان و فراگیری نحوه مدیریت و کنترل این اختلال، شرکت داده می‌شوند.
همچنین در این روش درمانی به کودک مهارت‌های کارآمد و کاربردی برای بهره بردن در تمام امور زندگی آموزش داده می‌شود. روش درمان شناختی رفتاری غالباً به دو قسمت شناخت درمانی و مواجه و پیشگیری از واکنش تقسیم می‌شود.
در روش پیشگیری از واکنش به منظور درمان اختلال وسواس فکری، درمانگر از فرد می‌خواهد که به صورت مرتب با وسواس فکری خود مواجه گردد. در ادامه فرد ضمن اجتناب از رفتار وسواس گونه، باید درصدد مقابله و غلبه بر آن برآمده تا به تدریج میزان اضطرابش کاهش پیدا کند.
روش شناخت درمانی برای درمان وسواس فکری در کودکان، بر افکار وسواس گونه معطوف شده است. همچنین در این روش فرد نحوه برخورد مؤثر و سالم با افکار وسواسی را فرا می‌گیرد.