فرارو- با تعمیق بحران لیر واحد پول ملی ترکیه شهروندان معمولی ایرانی در کشور همسایه، ترکیه را گزینه‌ای جذاب و مقرون به صرفه قلمداد می‌کنند.
به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست آی، سقوط سریع ارزش لیر که در آگوست ۲۰۲۱ میلادی آغاز شد برای شهروندان معمولی ترک بد بوده چرا که باعث بدتر شدن کیفیت زندگی آنان شده است.
با این وجود، بسیاری از همسایگان ایرانی آنان که از دهه‌ها تحریم‌های شدید بین‌المللی رنج برده‌اند این وضعیت را فرصتی نادر برای یک معامله خوب می‌دانند، زیرا هزینه سفر، هزینه‌های زندگی و سرمایه گذاری خارجی به طور فزاینده‌ای برای آنان کاهش می‌یابد.
برای سفر به خارج از کشور، ایرانیان گزینه‌های اندکی دارند. اخذ ویزای توریستی کشور‌های اروپایی، آمریکا و استرالیا برای آنان تقریبا غیرممکن است. کشور‌های آفریقایی و آسیایی نیز کنترل‌های سخت گیرانه‌ای در خصوص ویزا توریستی برای ایرانیان دارند. با این وجود، ترکیه یک استثناست.
برای میلیون‌ها ایرانی، ترکیه اولین کشور خارجی است که به آن سفر می‌کنند. برای بسیاری از آنان این تنها چیزی از یک کشور خارجی است که در طول زندگی خود خواهند دید. ایرانیان می‌توانند بدون ویزا به ترکیه سفر کرده و سه ماه در آنجا اقامت داشته باشند. پروازها، اتوبوس‌ها و قطار‌هایی وجود دارند که تهران را به استانبول متصل می‌کنند. «آمنه شیرکاوند» کارشناس ارشد گردشگری در یک آژانس مسافرتی در مرکز تهران به «میدل ایست آی» می‌گوید: «در دو دهه گذشته، ترکیه همواره محبوب‌ترین مقصد خارجی برای ایرانیان بوده است».
این مقصد اکنون به دلیل بحران اقتصادی ترکیه جذاب‌تر شده است. اکثر ایرانیانی که به خارج از کشور سفر می‌کنند بودجه بسیار کمی دارند، زیرا ریال ایران یکی از بی‌ارزش‌ترین ارزهای جهان محسوب می‌شود. بنابراین، هرچه ارزش لیر کاهش یابد ترکیه به مقصدی ارزان‌تر برای سفر ایرانیان تبدیل خواهد شد. او با اشاره به بحران ارزی ایران می‌افزاید در چهار سال گذشته ۷۰ درصد از ارزش ریال کاسته شده است. به گفته شیرکاوند پکیج سفر سه روزه به شهر وان در شرق ترکیه اکنون ارزان‌تر از سفر به مقاصد داخلی مانند جزیره کیش است. به عنوان مثال، سفر سه روزه با اتوبوس به وان ۱۱ میلیون ریال ایران (حدود ۴۴ دلار با نرخ دلار در بازار آزاد) هزینه دارد در حالی که سفر با هواپیما به کیش و سه شب اقامت در آن جزیره برای ایرانیان هزینه‌ای سه برابر بیش‌تر دارد. شیرکاوند می‌گوید: «تنها بحران لیر نیست که گردشگران ما را جذب می‌کند. ترکیه بیش از دو دهه است که در گردشگری سرمایه‌گذاری کرده است. بنابراین، همه نوع امکانات در آنجا موجود است. ایران هرگز به دلیل مسائل سیاسی نتوانسته صنعت گردشگری را جدی بگیرد».
یک دهه پیش، وان در بیش از ۱۶۰۰ کیلومتری استانبول یک ناحیه آرام بود. اکنون آنجا به شدت شلوغ و پر از ایرانیان است. در کنار دریاچه‌ای وسیع، وان مرکز شرقی‌ترین استان ترکیه است و تنها ۱۰۰ کیلومتر از گذرگاه مرزی رازی بین دو کشور ایران و ترکیه فاصله دارد.
شغل زیادی در آنجا وجود ندارد به خصوص در زمستان‌های سرد، زمانی که بخش‌هایی از دریاچه یخ می‌زند و برف سواحل آن را می‌پوشاند. با این وجود، این مراکز خرید و عمده فروشان هستند که باعث بازگشت ایرانیان به وان می‌شوند بسیاری از آنان لباس‌های عمده فروشی را برای مغازه‌های خود خریداری می‌کنند.
«سودابه» صاحب مغازه ۵۱ساله می‌گوید ده سال پیش مجبور شد برای خرید شلوار‌های جین که در مغازه‌اش به فروش می‌رساند به ترکیه سفر کند، اما اکنون می‌تواند همان محصولات را در وان خریداری کند. سودابه از زادگاه‌اش ارومیه در غرب ایران به مدت یک دهه است که سالی دو بار به وان سفر می‌کند گاهی همراه با شوهرش، گاهی همراه با مادرش و گاهی با هر دوی آنان. هرچه تعداد همراهان او بیش‌تر باشند می‌تواند لباس‌های بیشتری را خریداری کرده و با خود به ایران ببرد. محدودیت معافیت از مالیات برای ایرانیان به منظور آوردن محصولات جدید در چمدان به ازای هر نفر ۸۰ دلار است. بنابراین، با کاهش ارزش لیر، ایرانیان می‌توانند محصولات بیشتری را به آن سوی مرز‌ها ببرند. او به «میدل ایست آی» می‌گوید: «وان بسیار ارزان‌تر از استانبول و بسیار نزدیک‌تر به ایران است. با سفر به وان با یک تیر دو نشان را می‌زنم. سه روز در ترکیه استراحت می‌کنم و محصولاتی را که در مغازه‌ام می‌فروشم با قیمت‌های بالاتر در ایران خواهم فروخت. در ترکیه چیزی به نام تحریم وجود ندارد».
با این وجود، ترکیه به بازرگانان ایرانی چیزی بیش از لباس ارائه می‌دهد. فشار‌های ناشی از تحریم‌های آمریکا بر معامله گران ارزهای دیجیتال بسیاری از آنان را به ترکیه کشانده است. در مارس ۲۰۲۱ میلادی، بانک مرکزی ایران تجارت ارزهای دیجیتال را ممنوع کرد و در ماه اکتبر، دولت «جو بایدن» در ایالات متحده در مورد استفاده روزافزون از ارزهای دیجیتال در ایران، ونزوئلا و چین هشدار داد. یک ماه بعد، «مهرداد» یک بازرگان ۴۱ساله ایرانی هر آن چه داشت را جمع کرد و به شهر ساحلی آنتالیا در جنوب ترکیه نقل مکان کرد. مهرداد در تماسی تلفنی به «میدل ایست آی» می‌گوید: «از قوانین جدیدی که محدودیت‌های بیشتری برای تجارت ایجاد می‌کرد خسته شده بودم».
تحریم‌های آمریکا ارتباط شهروندان عادی ایرانی را با سیستم بانکی جهانی قطع کرده است و دسترسی آنان به کیف پول ارزهای دیجیتال به راحتی مسدود می‌شود.
«مهرداد» می‌افزاید: «در ترکیه حساب بانکی افتتاح کردم و اکنون با مشکلات کمتری کار می‌کنم. نمی‌دانم پس از یک سال در مورد اقامت‌ام چه کاری می‌توانم انجام دهم، اما تا اینجای کار خیلی خوب پیش رفته است». این تاجر که پیش‌تر در یکی از مناطق حاشیه‌ای تهران زندگی می‌کرد اکنون در یک آپارتمان مشترک در آنتالیا زندگی می‌کند و ماهیانه حدود ۲۰۰ دلار می‌پردازد معادل همان مبلغی که در ایران پرداخت می‌کرد. او معتقد است هزینه پایین اقامت در ترکیه یکی دیگر از جاذبه‌های آن کشور برای ایرانیانی است که می‌توانند از راه دور کار کنند و یا درآمدی به ارز خارجی داشته باشند.
یک معادله ساده
داده‌های رسمی نشان می‌دهد از زمانی که بحران لیر در سال ۲۰۲۱ میلادی عمیق‌تر شده است ایرانیان نیز برای سرمایه‌گذاری در بخش املاک و مستغلات به ترکیه هجوم آورده اند. در سال گذشته، ایرانیان با افزایش ۲۱ درصدی خرید تعداد واحد‌های مسکونی در ترکیه، در رتبه نخست خریداران خارجی خانه در ترکیه بودند. این در حالی است که مقام‌های ایرانی درباره خطرات سرمایه‌گذاری در بازار مسکن ترکیه هشدار داده اند.