بازیِ خطرناک آمریکا

فرارو- "نشریه آتلانتیک" در گزارشی، به مساله ایجاد اتحاد نظامی-امنیتی جدیدِ AUKUS میان آمریکا، بریتانیا و استرالیا پرداخته و ضمن ارزیابی و تحلیل ریشه‌ها و دلایل اصلی شکل گیری این اتحاد، آن را نمودی از حرکت به سمت یک نظم جدید جهانی از سوی قدرت‌های آنگلوساکسونی با هدف مهار چین و دفاع از موقعیت جهانی خود ارزیابی کرده است.

آتلانتیک در این رابطه می‌نویسد: «ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و استرالیا، به تازگی از ایجاد یک اتحاد نظامی میان خود خبر داده اند. اتحادی که باید آن را اتحادی "آنگِلویی" ارزیابی کرد. در این راستا، سال ۲۰۱۶، استرالیا اقدام به انعقاد یک توافق با فرانسه کرد تا از این طریق، ناوگانی از زیردریایی‌های دیزل را از پاریس خریداری کند. در ماه مارس سال جاری میلادی، "اسکات موریسون" نخست وزیر استرالیا مذاکرات گسترده‌ای را با واشنگتن آغاز کرد تا تصمیم کشورش در رابطه با خریداری زیردریایی‌ها از فرانسه را مورد بازنگری قرار دهد و تجهیزات مورد نظر استرالیا را از آمریکا خریداری کند. در این راستا، اخیرا، جو بایدن، اسکات موریسون و بوریس جانسون، در جریان یک نشست مشترک سه جانبه اعلام کردند که استرالیا از تصمیم خود مبنی بر خرید زیردریایی‌های فرانسوی منصرف شده و در عوض با آمریکا و انگلستان اتحاد نظامی جدیدی را تشکیل داده است (معاهده نظامی-امنیتی AUKUS).

به گزارش فرارو، فرانسه عمیقا از این مساله دچار بهت و حیرت شده است. "ژان لودریان" وزیر خارجه فرانسه این تصمیم و تشکیل اتحاد جدید میان آمریکا، استرالیا و انگلستان را خنجری از پشت به فرانسه توصیف کرده است. "بنجامین حداد" از اندیشکده شورای آتلانتیک مستقر در واشنگتن نیز گفته است: "تحولات اخیر موجب شده تا روابط فرانسه با آمریکا به پایین‌ترین سطح خود از زمان جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی برسد". برخی تحلیلگران فرانسوی حتی تحولات اخیر را نوعی حمله به غرور ملی فرانسویان ارزیابی کرده اند.

با این همه، در پس سریالِ عصبانیت و خشم دولت فرانسه، مساله‌ای مهمتر نهفته است و آن نیت آمریکا، انگلیس و استرالیا جهت شکل دادن به یک نظم جهانی جدید و یا حداقل حرکت به سمت آن است. همانطور که "کارل مارکس" می‌گفت، "رهبرانی که سعی می‌کنند پدیده‌ای جدید را خلق کنند، روحِ اتفاقات و امکانات و تحولات گذشته را به خدمت خود در می‌آورند" (اشاره به پیوند‌های تاریخی و فرهنگی استرالیا، آمریکا و انگلستان). آن‌ها عملا از تمامی امکانات برای محقق کردن خواسته‌های جدید خود بهره می‌برند. با این حال، بایدن سعی کرد تا همچنان از فرانسه دلجویی کند و در موضع گیری این کشور را شریکی کلیدی در منطقه ایندو-پاسیفیک خطاب کرد. البته این موضع گیری‌های بایدن چندان نتیجه بخش نبوده و دولت فرانسه حتی اقدام به احضار سفیر خود از واشنگتن به نشانه اعتراض نسبت به تشکیل اتحاد نظامی جدید کرده است.

برخی ناظران و تحلیلگران بر این باورند که تشکیل اتحاد نظامی-امنیتی AUKUS نوعی تداوم تاریخی را نیز تداعی می‌کند. همانطور که بایدن نیز اشاره کرده، سه کشور عضو این اتحاد، در ۱۰۰ سال احیر در نبرد‌های زیادی دوشادوش یکدیگر جنگیده اند و اعضای اصلی اتحاد معروفِ جامعه اطلاعاتی-امنیتیِ "فایو آیز/Five Eyes" را نیز تشکیل می‌دهند (کانادا و نیوزیلند نیز از جمله اعضای این اتحاد هستند). برای فرانسه به طور خاص، تشکیل اتحاد جدیدِ AUKUS به نوعی بازتاب دهنده اختلافات اساسی میان اروپا و جهان آنگلوساکسون است. یکی از مقام‌های دولت بایدن که به شرط ناشناس ماندن با نشریه آتلانتیک سخن گفته می‌گوید: "آمریکا عملا استرالیا و انگلیس را متحدان قدیمی خود ارزیابی می‌کند، اما فرانسه را متحدی نوپا می‌داند".

با این همه یک نکته اساسی نیز نباید در چهارچوب ایجاد اتحاد نظامی-امنیتی جدید فراموش شود و آن این است که اساسا این اتحاد بخش زیادی از توجه خود را معطوف به "چین" خواهد کرد. این اتحاد بیش از همه سعی دارد تا توانایی و قدرتی جدید را در منطقه ایندو-پاسیفیک شکل دهد تا بر اساس آنچه بایدن گفته، یک منطقه "آزاد و دموکرات" را ایجاد کند. به بیان دیگر بایدن سعی دارد تا این منطقه را از حوزه نفوذ و قدرت چین خارج سازد. بر اساس آنچه یک مقام انگلیسی گفته (این مقام نیز به شرط ناشناس ماندن با نشریه آتلانتیک سختن گفته)، ایده ایجاد یک منطقه ایندو-پاسفیک که عاری از کنترل چین باشد ابتدا توسط ژاپن و سپس توسط استرالیا به نحو قابل ملاحظه‌ای مورد توجه قرار گرفته است. هر دوی این کشور‌ها مخصوصا استرالیا در مدت اخیر فشار‌های قابل ملاحظه‌ای را از جانب چین متحمل شده اند. به گزارش فرارو، انگلیسی‌ها نیز به طور خاص تشکیل اتحاد جدید را در راستای هدف اعلامی خود یعنی ایجاد یک نظم بین المللیِ باز و لیبرال ارزیابی می‌کنند. امری که دولت بوریس جانسون به طور خاص آن را بار‌ها به عنوان یکی از ستون‌های اصلی سیاست خارجی اش عنوان کرده است. در نقطه مقابل، مقام‌های چینی به صراحت تشکیل اتحاد نظامی-امنیتی AUKUS را عامل تضعیف صلح و ثبات منطقه‌ای عنوان کرده اند. سفارت چین در واشنگتن نیز کشور‌های بریتانیا، استرالیا، و آمریکا را متهم کرده که همچنان ذهنیتِ دوران جنگ سرد را دارند و صرفا به دبنال تنش زاییِ بین المللی هستند.

بایدن همواره مشتاق بوده تا اتحاد جدید را ابزاری مناسب جهت اعمال قدرت آمریکا در جهان معرفی کند. امر‌ی که در نقطه مقابل تفکر دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا قرار دارد. وی (ترامپ) اساسا تشکیل اتحاد‌های اینچنینی را نوعی سواری گرفتن دیگر کشور‌ها از موقعیت و جایگاه آمریکا ارزیابی می‌کرد.

یک مقام انگلیسی در این رابطه به آتلانتیک گفته: "پیشنهاد بایدن این است که چین با غرب متحد نمی‌شود. در این راستا ما هم نباید خواب آلود باشیم". از سویی تشکیل این اتحادِ جدید به زعم دولت بایدن، نوعی باثبات سازی نظمی است که اساس ترامپ آن را رد می‌کرد. از این رو بسیاری از ناظران و تحلیلگران ایجاد اتحاد جدید نظامی-امنیتی AUKUS را نوعی گذار از عصر ترامپیسم تلقی می‌کنند.

در شرایط کنونی دولت بایدن به همراه متحدان بین المللی این کشور، تشکیل اتحاد‌های مختلف جهت مهار چین را بیش از هر مساله دیگری دارای اولویت می‌داند. این مساله تا حد زیادی به این دلیل است که اساسا راهبرد اصلی دولت بایدن، مهار چین به عنوان خطرناک‌ترین رقیب آمریکا است.

آمریکا و دیگر قدرت‌های غربی در سال ۲۰۰۱ میلادی، به نحو گسترده‌ای از حضور چین در اقتصاد لیبرال غربی حمایت کردند. آن‌ها معتقد بودند که حضور چین در این اقتصاد موجب خواهد شد تا ساختار‌های سیاسی آن نیز به سمتی که مطلوب غرب هستند تغییر کنند. با این حال نتیجه‌ای که حاصل شده عکس این بوده و هر چه آمریکا و متحدانش ضعیف شده اند، چین روز به روز قوی‌تر شده است.

در این راستا، آمریکا اکنون سعی دارد با ایجاد اتحاد‌هایی نظیر اتحاد نظامی-امینتی AUKUS، چین را مهار کند و به زعم خود از ارزش‌هایی که خود نماد آن هاست حمایت کند. آمریکایی‌ها عمیقا بر برتری جهانی آمریکا که به طور خاص پس از جنگ جهانی دوم به شدت به آن باور داشته و دارند، تکیه دارند و سعی می‌کنند تا از این موقعیت تا جای ممکن در برابر هر رقیبی مخصوصا چین (در برهه زمانی کنونی) حمایت و پشتیبانی کنند.

وقوع تحولاتی نظیر حضور ترامپ در قدرت و همچنین پیشبرد دستور کار برگزیت در سال ۲۰۱۶، همان سالی که استرالیا توافق خرید چند زیردریایی را از فرانسه امضا کرد، به صورت ناخواسته موجب شکل گیری وضعیت جهانِ فعلی شده و عملا آمریکا و استرالیا و انگلستان را به این درک رسانده که باید چین را مهار کنند.

خروح اخیر نظامیان آمریکایی از افغانستان، تاکید بر هدف محوریِ مهار چین، و همچمنین اولویت دهی به اتحاد‌های قدیمی آنگلوساکسونی در مقایسه با اتحاد‌های اروپایی، همه و همه اقدامات و محرک‌های راهبردی کلانی هستند که در نوع خود به شکل دادن به اتحاد AUKUS نیز نقش مهمی بازی کرده اند.

در این راستا یک مقام انگلیسی به نشریه آتلانتیک می‌گوید: "وقتی شما اقدامات راهبردی کلانی را انجام می‌دهید، بخشی از مردم و دولت‌های دیگر را نیز عصبانی می‌کنید. این یک مساله طبیعی است". درست به همین دلیل است که برخی از ناظران و تحلیلگران، جدای از اینکه ایجاد اتحاد AUKUS را نمودی از یک تداومِ تاریخی میان دولت‌های بریتانیا، آمریکا، و استرالیا می‌دانند، با این حال آن را نمودی از حرکت به سمت یک نظم جدید جهانی نیز ارزیابی می‌کنند».