مردم آمریکا هنگامی که به تصاویر آویزان‌شدن افغان‌ها به هواپیمای آمریکایی نگاه می‌کنند، چه کسی را مسوول این وضعیت می‌دانند؟ حتی قبل از انفجار‌های چند روز پیش، روند خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان پرآشوب بود و تعداد زیادی از افغان‌ها به کشور‌های مختلف منتقل شده‌اند. یک جنگ شکست‌خورده دقیقا همان‌طور در حال پایان یافتن است که ۲۰ سال پیش شروع شد؛ یعنی با حملات تروریستی علیه آمریکایی‌ها.
قبل از حملات چند روز پیش فرودگاه کابل، کنگره، تحقیقاتی را درباره نحوه مدیریت خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان آغاز کرده بود. البته واشنگتن دیدگاه‌های خاص خود را درباره مقصر وضعیت کنونی دارد. تعدادی از نمایندگان کنگره، وزارت خارجه را عامل این وضعیت می‌دانند و عده‌ای هم معتقدند که پنتاگون نتوانسته برنامه‌ریزی صحیح و واقع‌بینانه‌ای برای عملیات خروج آمریکا از افغانستان تدوین کند.
گروه دیگری هم می‌گویند که جامعه اطلاعاتی آمریکا نتوانسته است، مدتی را که طالبان می‌تواند به کابل برسد و حکومت افغانستان را سرنگون کند، درست تخمین بزند. یکی از اعضای کنگره می‌گوید: «اگر من جای بایدن بودم، توان تمامی افرادی را که در ارتباط با موضوع افغانستان بودند، می‌سنجیدم.»
انفجار‌های فرودگاه کابل همچنین تردید‌هایی درباره ادعای اصلی بایدن برای توجیه خروج آمریکا از افغانستان به وجود آورده است. بایدن ادعا کرده بود، حتی بدون حضور نظامی آمریکا در افغانستان، آمریکا می‌تواند از حملات تروریستی جلوگیری کند.
ژنرال کنت مکنزی از اعضای نیرو‌های آمریکا چند روز پیش گفت: «با وجود تهدید حملات تروریستی تا ضرب‌الاجل ۳۱ آگوست، حملونقل هوایی از فرودگاه کابل ادامه پیدا خواهد کرد.» نکته مهم دیگر این است که بایدن قول داده هیچ‌کس را در افغانستان جا نگذارد و اگر حتی یک نفر به آمریکا بازنگردد، تا پایان دوره ریاست‌جمهوری بایدن، این موضوع نقطه‌ضعف او خواهد بود و تروریست‌ها می‌توانند از وعده عمل‌نشده بایدن استفاده تبلیغاتی کنند.
بعید است در آینده‌ای نزدیک، مقامات بلندپایه دولت از سوی بایدن برکنار شوند؛ زیرا یک پاکسازی به دستور رئیس‌جمهور به معنای پذیرش اشتباه در عملیات‌های چند هفته اخیر است و جمهوری‌خواهان مشتاقانه از آن برای تبلیغ علیه دموکرات‌ها در انتخابات میان‌دوره‌ای سال آینده و انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۴ استفاده خواهند کرد.
فعلا کاخ سفید بر موضوع خارج‌کردن نیرو‌های آمریکایی، مترجمان افغان، نیرو‌های کمک‌رسان و... تمرکز می‌کند و به جای برکنار کردن مقامات مختلف، در حال آماده‌شدن برای افزودن بر کارکنان جهت رسیدگی به افغان‌هایی است که از کشورشان گریخته‌اند.
تصمیم جو بایدن یعنی خارج‌کردن نیرو‌های آمریکایی از افغانستان، تصمیمی است که اکثر آمریکایی‌ها با آن موافقند و سال‌ها خواهان آن بودند. همچنین خود بایدن از سال‌ها پیش به دنبال اجرای این برنامه بود. سال ۲۰۰۹ او درباره برنامه‌ای که اوباما قصد داشت اجرا کند، یعنی درباره افزودن ۳۰ هزار نیرو به نیرو‌های آمریکایی در افغانستان با وی صحبت کرد.
بایدن در حال قدم زدن با اوباما به سمت دفتر کار او سعی کرد وی را از اجرای این برنامه منصرف کند. به گفته یک منبع مطلع، بایدن به اوباما گفته بود: «اگر به توصیه ارتش گوش کنید، در چهار سال آینده باید به تمامی پیشنهاد‌ها و توصیه‌های آن عمل کنید.»
یکی از مقامات پیشین دولت اوباما می‌گوید: «بایدن فرد سرسختی است. گاه نمی‌خواهد سخنانی را که می‌داند از آن خوشش نمی‌آید، بشنود. اگر مشکل پدیدآمده در عملیات خروج آمریکا از افغانستان، حاصل همین عدم تمایل بایدن به شنیدن سخنان مخالف دیدگاه خود باشد، آنگاه نمی‌توان جامعه اطلاعاتی آمریکا را در این زمینه مقصر دانست.»
نحوه حرکت بایدن به سمت پایان‌بخشیدن به حضور نظامی آمریکا در افغانستان، بزرگ‌ترین رسوایی سیاست خارجی دوره هشت‌ماهه استقرار او در کاخ سفید را به وجود آورده است. در هرگونه ارزیابی از اینکه چه کسی را باید در افتضاح پیش‌آمده در افغانستان مسوول دانست، دو بخش فنی و سیاسی وجود دارد.
بایدن گفته است، نظر اکثر کارشناسان این بود که حکومت افغانستان تا قبل از پایان سال جاری میلادی از سوی طالبان سرنگون نخواهد شد و این یعنی آمریکا کاملا فرصت داشت، به‌طور کامل و برنامه‌ریزی‌شده، عملیات خروج از افغانستان را اجرا کند. این پیش‌بینی خوشبینانه از سوی جامعه اطلاعاتی آمریکا و فرماندهان ارتش که نیرو‌های افغان را آموزش داده بودند، مطرح شده بود و دیپلمات‌ها نیز احتمالا با این دیدگاه موافقت کرده بودند.
یکی از دوستان سیاسی بایدن و سناتور کارولینای جنوبی می‌گوید: «هر کس این پیش‌بینی را مطرح کرده در اشتباه بوده؛ یک اشتباه فاجعه‌بار. من بایدن را می‌شناسم. او کسی را که چنین اشتباهی را مرتکب شده فراموش نخواهد کرد.»، اما بایدن همچنین باید ریسک‌هایی را که موضع دیرینه او در قبال افغانستان را تهدید می‌کرد؛ یعنی این موضع که آمریکا باید از جنگ بی‌پایان رها شود؛ را از میان می‌برد.
بایدن به موافقت مشاوران ارشد امنیت ملی خود، از جمله بلینکن و سولیوان احتیاج داشت. واقعیت این است که این دو نفر یک ویژگی مشترک دارند و آن، این است که جایگاه بالای خود را به بایدن مدیون هستند. آن‌ها مستقل از بایدن دارای هیچ پایگاه قدرتی نیستند و به همین دلیل مایلند به تصمیم‌های بایدن احترام بگذارند.
تمامی مقامات کاخ سفید قربانی چنین وضعیتی هستند. اگر مقامات کاخ سفید بتوانند رو در رو با رئیس‌جمهور به او بگویند که اشتباه می‌کنید و راه بهتری هم وجود دارد، تصمیم‌گیری‌ها بهتر انجام می‌شود.
پیش‌بینی می‌شود در زمانی مناسب، بایدن کسی را پیدا می‌کند که او را مقصر جلوه دهد و مجازات کند. او در سخنرانی چند روز پیش خود گفت: «به آن‌هایی که این حمله را انجام دادند و نیز کسانی که به دنبال لطمه زدن به آمریکا هستند، می‌گویم که ما نه می‌بخشیم و نه فراموش می‌کنیم.» او به مردم آمریکا قول داد که تروریست‌ها را به هر قیمتی مجازات کند. البته این نخستین بار نیست که مردم از رئیس‌جمهور خود چنین وعده‌هایی را می‌شنوند.
منبع: دنیای اقتصاد