فراروـ در ایران حدود ۸۰۰۰ گونه گیاهی در مناطق اقلیمی متفاوت می‌روید که از این تعداد ۲۳۰۰ گونه جز گیاهان معطر و دارویی به شمار می‌روند. گیاهان دارویی اولین روش درمانی بودند که انسان‌ها از دیرباز از آن‌ها استفاده می‌کردند. امروز نیز علم به قدرت درمانی انواع مختلف گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها پی برده است. شناخت بیشتر و استفاده مداوم از این گیاهان یک قدم ما را برای رسیدن به زندگی سالم پیش می‌برد. در این مطلب به معرفی گیاه دارویی انزروت و فواید آن خواهیم پرداخت. گیاهی که تقریبا در بیشتر مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای کشورمان می‌روید و از خاصیت درمانی بی‌شمار آن اطلاعی نداریم.
به گزارش فرارو، داروهای گیاهی فواید بی‌شماری برای سلامتی بدن دارند. این دارو‌ها با داشتن عوارض کم نسبت به داروهای شیمیایی این روز‌ها بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته‌اند. گیاهان دارویی بسیاری تاکنون شناخته شده و در عطاری‌ها به فروش می‌رسند. حتی بسیاری از آن‌ها در آزمایشگاه‌های پیشرفته به قرص یا شربت‌های دارویی تبدیل شده‌اند. با این حال جز چند مورد گیاه دارویی پر مصرف مابقی برای ما کاملا ناشناخته هستند. انزروت گیاه دارویی است که احتمالا بار‌ها در کنار بوته‌های بزرگ آن عبور کرده‌اید؛ اما از فواید بی‌شمار این گیاه دارویی اطلاعی نداشتید.
گیاه‌شناسی
گیاه دارویی انزروت (عنزروت، گنجه، کنجده، کدرو، گالبانوم، انزرتین یا گنجیده) با نام علمی Astragalus sarcocolla متعلق به جنس Astragalus یا گون و از خانواده Fabaceae است. در اکثر کتب طب سنتی فارسی گیاه انزروت را با نام "کحل" ذکر کرده‌اند. گَوَن نزدیک به ۴۳۰ جنس و حدود ۱۳۰۰ گونه دارد که ۸۰۰ گونه آن در ایران شناسایی شده است. گون‌ها در شرایط مختلف آب و هوایی از طبیعت گرم و خشک گرفته تا اقلیم سرد و کوهستانی می‌رویند.
زیستگاه گیاه انزروت
گیاه انزروت بومی جنوب غرب و غرب آسیا تا جنوب اروپاست. زیستگاه انزروت در ایران در مناطق کوهستانی تا دشت‌های میان کوهی رشته کوه زاگرس است. این گیاه را می‌توان در استان‌های فارس، بوشهر، خوزستان، کهکیلویه و بویراحمد، هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان مشاهده کرد. بوته تیغ‌دار انزروت در فصل تابستان که بارندگی کم است، به خواب رفته و تمام برگ‌های آن می‌ریزد. این گیاه با سرد شدن هوا و آغاز بارندگی‌های پاییز پوشیده از برگ می‌شود. گل‌های گیاه انزروت شبیه به بادکنک‌های صورتی یا بنفش کوچکی است که در هنگام بهار با شکوفا شدن منظره دشت‌ها و کوه‌ها را دگرگون می‌کنند.
صمغ انزروت
صمغ این درخت که کاربرد دارویی دارد نیز در فصل بهار برداشت می‌شود. انزروت یا گنجیده در واقع صمغ یا شیره گیاه تیغ‌دار انزروت است که در رنگ‌های زرد، قرمز و صورتی وجود دارند. این قطعات بلوری و شفاف در اثر کم‌ترین فشار شکسته و پودر می‌شوند. مزه صمغ انزروت بسیار تلخ و تند است و بوی شیرینی دارد. طبق مطالعات فارماکولوژی مواد تشکیل دهنده انزروت باعث افزایش ایمنی بدن، درمان نفخ، تشنج، تسکین درد، درمان فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.
ارزش دارویی
انزروت شامل ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، چون فنلی یا فلاونوئید و آنتوسیانین، استروئیدها، تانین‌ها، فنیک اسید و ساپونین است. این گیاه دارویی دارای خاصیت قوی ضد التهابی، ضد باکتریایی، ضد ویروسی، ضد قارچی، ضد سرطان و ضد مسمومیت می‌باشد. ازجمله ترکیبات شیمیایی در برگ، ساقه‌ها و صمغ گیاه، آهن، فیبر، منیزیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر، ویتامین A، ویتامین B، ویتامین C و عناصر دیگری ازجمله نیاسین، ریبوفلاوین، تیامین و پروتئین است.
طبع صمغ انزروت
طبیعت گیاه انزروت گرم و خشک است. افراد گرم مزاج بهتر است صمغ انزروت را با مواد غذایی دارای طبع سرد مصرف کنند.
خواص گیاه دارویی انزروت
انزروت که معمولا به صورت صمغ در ایران به فروش می‌رسد، فواید بسیاری برای سلامتی بدن دارد. از این گیاه دارویی ناشناخته و گران‌قیمت در قدیم برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده زیادی می‌شده است. تاکنون مطالعات مختصری بر اثرات درمانی گیاه انزروت انجام گرفته است. با این حال تاکنون اثرات آنتی‌اکسیدانی، ضد‌ویروسی، ضدباکتریایی، ضدقارچی و ضدسرطانی این گیاه به اثبات رسیده است.
تقویت سیستم ایمنی بدن
ترکیبات فعال گیاهی در کنار خاصیت ضد ویروسی و ضد باکتریایی گیاه انزروت سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و کارایی آن را بهبود می‌بخشد. اعتقاد بر این است که این گیاه به افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون در بدن کمک می‌کند، بنابراین توانایی بدن را در مبارزه با عوامل بیماری‌زا افزایش می‌دهد. این بدان معناست که صمغ انزروت منجر به تسریع در درمان بیماری‌های ویروسی و باکتریایی می‌شود.
کاهش علائم شیمی درمانی
شیمی درمانی با بسیاری از علائم ناخوشایند و آزاردهنده همراه است. براساس برخی از مطالعات ترکیبات گیاه انزروت ممکن است تا حدی به کاهش این علائم کمک کند. در یک مطالعه علمی مشخص شد که دریافت مواد فعال از گیاه انزروت به صورت تزریق وریدی در بیمارستان برای افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، به کاهش سرگیجه و سردرد تا ۳۶ درصد، استفراغ تا ۵۰ درصد و اسهال به میزان ۵۹ درصد کمک می‌کند.
انزروت دارویی ضد التهاب
یک از فواید مهم گیاه دارویی انزروت خاصیت ضدالتهابی بالای این گیاه است. این گیاه حاوی مواد گیاهی فعال ازجمله پلی‌ساکاریدهاست که به عنوان داروی ضد‌التهاب شناخته می‌شوند. خوردن کمی از صمغ انزروت موجب تسکیل درد مفاصل و کاهش التهاب مفاصل مربوط به بیماری آرتریت روماتوئید خواهد شد. همچنین می‌توانید انزروت را به صورت مایع و ذوب شده بر روی محل درد قرار دهید.
رفع عفونت و درد گوش
در قدیم صمغ انزروت را در داخل یک پیاز می‌گذاشتند که وسط آن کمی خالی شده باشد؛ سپس پیاز را بر روی آتش قرار می‌دادند تا به جوش بیاید. آب درون پیاز را پس از خنک شدن در حد چند قطره در گوش می‌چکاندند تا درد گوش آرام گیرد. همچنین برای رفع عفونت یا چرک داخل گوش مقداری انزروت را با عسل یا روغن زیتون مخلوط می‌کردند و با گوش‌پاک‌کن درون گوش را با این ترکیب آغشته می‌کردند.
کاهش آلرژی‌های فصلی
بسیاری از افراد از حساسیت‌های فصلی رنج می‌برند. حساسیت فصلی معمولا با علائم آزار دهنده‌ای همچون خارش پوست، عطسه، سرفه، آبریزش بینی و... همراه است. گیاه انزروت برای رفع این علائم موثر است. یک مطالعه علمی نشان داد که استفاده از این گیاه می‌تواند به کاهش علائم حساسیت‌های فصلی ازجمله خارش پوست و آبریزش بینی کمک کند.
رفع زگیل و گوشت زائد
زگیل‌ها در حقیقت پوست رشد کرده هستند که توسط یک نوع ویروس به انسان سرایت می‌کنند. این عارضه دانه‌ای شکل و دارای ابعاد کوچکی است که معمولا انگشتان دست و پا را درگیر می‌کند. سطح زگیل پوستی زبر و خشن است. همچنین منگوله‌های پوستی، زائده‌های گوشتی شایع، اکتسابی و خوش خیمی هستند که به شکل گلوله‌های نرم از پوست آویزان می‌شوند. از قدیم صمغ انزروت را برای رفع زگیل‌ها و گوشت زائد با کمی سرکه می‌جوشاندند و به طور مکرر بر روی عارضه قرار می‌دادند. این روشی بود که در بیشتر موارد بسیار موثر عمل می‌کرد.
رفع یبوست با انزروت
یبوست مشکلی است که عوامل متعددی ازجمله تغییر در رژیم غذایی، استرس، بی‌تحرکی، استفاده نکردن از فیبر در غذا، کم‌آبی بدن و... در بروز آن دخیل هستند. داروهای گیاهی بسیاری مانند خاکشیر، گل محمدی، فلوس و آنغوزه برای رفع یبوست شناخته شده‌اند. انزروت نیز داروی گیاهی قوی برای رفع یبوست است. برای درمان یبوست صمغ انزروت را با گیاه دارویی تربد، سکنجبین و هل سیاه ترکیب و مصرف کنید.
از فواید دیگر انزروت در طب سنتی ایران
• انزروت مفید برای درمان بیماری‌های کبد است.
• ترکیب صمغ انزروت با کتیرا به صورت ماسک صورت به عنوان شفاف کننده پوست استفاده می‌شود.
• انزروت دارویی ضد انگل است.
• انزروت برای چاق شدن مفید است. زنان در مصر باستان انزروت را در آب هندوانه حل می‌کردند و روزانه می‌خوردند تا چاق شوند.
• این گیاه دارویی ادرار‌آور است.
• در طب سنتی معتقدند که انزروت برای دفع سنگ مثانه بسیار موثر است.
• مقوی غرایز جنسی و درمان زود انزالی در مردان است. برای انزال زودرس توصیه می‌شود که انزروت را با کُندر میل کنید.
• برای پیشگری از گرفتگی رگ‌های قلب خوردن به اندازه صمغ انزروت توصیه می‌شود.
• برای درمان زخم‌های سطحی صمغ انزروت بسیار موثر است. صمغ را با روغن نارگیل یا زیتون حل کنید و روی زخم قرار بدهید.
• به دلیل طبع گرم و خشک انزروت و خاصیت ضدالتهابی این گیاه دارویی متخصصان طب سنتی آن را برای کاهش علائم حاصل از بیماری روماتیسم مفصلی موثر می‌دانند.
• انزروت برای درمان سرفه بسیار مفید است.
عوارض مصرف خودسرانه گیاه دارویی انزروت
• انزروت موجب سقط جنین می‌شود؛ درنتیجه خانم‌های باردار از مصرف آن بپرهیزند.
• مصرف بیش از حد انزروت (بیشتر از ۱ گرم) موجب مسمومیت می‌شود.
• مصرف خودسرانه انزروت باعث ریزش مو و طاسی سر می‌شود.
• افراد گرم مزاج در خوردن صمغ انزروت احتیاط کنند.
مشخصات انزروت مرغوب و تازه
رنگ صمغ انزروت تازه کمی روشن و مایل به کِرِم رنگ است. انزروت تازه دارای بوی شیرین و طعمی تلخ است. دقت کنید که به انزروت‌ها تار عنکبوت یا خاک نچسبیده باشد. معمولاً صمغ انزروت را بهار جمع آوری می‌کنند. اگر با روش برداشت صمغ از گیاه انزروت آشنایی دارید، می‌توانید خودتان این کار را انجام دهید.
قیمت صمغ انزروت
قیمت عمده ۱ کیلو صمغ انزروت تازه در سال ۱۴۰۰ ارزشی نزدیک به ۷۵۰ تا ۸۵۰ هزار تومان دارد. برای خرید ۱۰۰ گرم صمغ انزروت تازه باید ۷۰ تا ۱۰۰ هزار تومان خرج کنید. انزروت را می‌توانید از عطاری‌ها یا فروشگاه‌های معتبر اینترنتی خریداری نمایید.