همزمان با گسترش حملات طالبان در دو ماه اخیر نگرانی‌ها در مورد احتمال فروپاشی ارتش افغانستان افزایش یافته است. طالبان ادعا می‌کند حداقل ۸۰ ولایت (ولسوالی) از مجموع ۴۲۰ ولایت افغانستان را تصرف کرده و مراکز برخی از ولایات را در محاصره دارد.
دولت افغانستان این ادعا را رد کرده؛ ولی نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان چند روز پیش گفت حدود ۵۰ ولایت به تصرف طالبان درآمده است. در همین رابطه، روزنامه وال‌استریت ژورنال روز چهارشنبه دوم تیر گزارش داد طبق ارزیابی نهاد‌های امنیتی آمریکا طالبان ممکن است ظرف ۶ تا ۱۲ ماه پس از خروج کامل نیرو‌های آمریکایی کابل را تصرف کند.
اندرو واتکینز از پژوهشکده گروه بین‌المللی بحران گفت: «پیشروی شورشیان و عقب‌نشینی و شکست‌های ارتش افغانستان را نمی‌توان انکار کرد. ولی سقوط کابل حتمی نیست. طالبان یک نیروی نظامی مهارنشدنی نیست.»
او افزود: «اکثر مناطقی که طالبان تصرف کرده است نواحی روستایی هستند که ارزش استراتژیک چندانی ندارند و حضور نظامی در چنین مناطقی ضروری نیست.» البته برخی از این مناطق در مسیر‌های تدارکاتی مهم و در اطراف کابل قرار دارند.
اندرو واتکینز افزود: «طالبان تلاش می‌کند موقعیت خود را در اطراف شهر‌های بزرگ تقویت کند و لزوما به این معنا نیست که در آینده نزدیک تلاش خواهند کرد این شهر‌ها را تصرف کنند.» واتکینز معتقد است ارتش افغانستان به درستی نیرو‌های خود را پخش نکرده و روی دفاع از شهر‌های بزرگ و نقاط استراتژیک مثل مسیر‌های تدارکاتی مهم تمرکز کرده است. به گفته او، تغییرات اخیر در فرماندهی ارتش و مقامات امنیتی در دولت افغانستان می‌تواند قابلیت‌های عملیاتی نیرو‌های دولتی را بهبود بخشد.
کارتر ملکاسیان، مقام سابق وزارت دفاع آمریکا و کارشناس فعلی امور افغانستان در یک موسسه مشاوره امنیتی، معتقد است تصرف کابل توسط طالبان در آینده نزدیک «بسیار بعید» است. با این همه او می‌پذیرد که چنین اتفاقی ظرف یک‌سال آینده محتمل است.
او می‌گوید: «در صورت سقوط شهر‌های بزرگی نظیر قندهار یا مزار شریف باید نگران تصرف کابل بود.» ملکاسیان معتقد است یکی از اهداف اصلی تهاجم گسترده طالبان تضعیف روحیه افکار عمومی و دولت افغانستان و گرفتن امتیازات بیشتر در مذاکرات صلح است. او افزود: «هدف نهایی و ترجیح آن‌ها این است که دولت و نیرو‌های دولتی دچار فروپاشی شوند و بدون جنگ بتوانند کابل را فتح کنند. به عبارت دیگر هدف آن‌ها فروپاشی حکومت و بعد پر کردن خلأ قدرت در افغانستان است.»
جیمز دابینز، نماینده سابق آمریکا در امور افغانستان و کارشناس فعلی اندیشکده «رند کورپوریشن»، پیش‌بینی می‌کند درگیری‌های نظامی تشدید خواهد شد. او می‌گوید: «در حال حاضر طالبان اساسا در مناطق روستایی که از حمایت بیشتری برخوردار است پیشروی کرده است. ولی جامعه افغانستان به نسبت سال ۱۹۹۶ که طالبان قدرت را به‌دست گرفت خیلی تغییر کرده است و این گروه در شهر‌های بزرگ که زیرساخت‌های مهم در آنجا قرار دارند از حمایت اندکی برخوردار است.»
او افزود: «جامعه افغانستان به خصوص در شهر‌ها از سطح آموزش و ارتباطات بهتری برخوردار است. کابل یک شهر ۵ میلیونی است و به نظر من طالبان به سختی می‌تواند چنین شهری را کنترل کند.» «اریک اشمیت» و «هلن کوپر» هم در گزارش ۲۴ ژوئن برای نیویورک تا‌یمز نوشتند، دولت بایدن در حال آماده‌سازی برای جا‌به‌جایی هزاران مترجم افغان، راننده و دیگر کسانی است که با نیرو‌های آمریکایی و دیگر کشور‌ها برای ایمن نگاه داشتن این کشور همکاری کرده‌اند. این در حالی است که بسیاری از این نیرو‌ها برای ورود به ایالات متحده درخواست داده‌اند. در حالی که ارتش آمریکا در تدارک خروج کامل از افغانستان است، اما دولت بایدن زیر فشار نمایندگان کنگره و مقام‌های نظامی است تا از متحدان افغان خود در برابر انتقام طالبان حفاظت کند. آن‌ها خواهان این هستند که دولت بایدن فرآیند پیچیده و طولانی اعطای ویزای مهاجرت ویژه را برای آن‌ها سرعت بخشد. یک مقام ارشد دولت آمریکا اعلام کرد این افغان‌ها به کشور سومی فرستاده خواهند شد تا در آنجا در امنیت بمانند. در این مدت روند درخواست ویزای آن‌ها برای ورود به آمریکا پیگیری خواهد شد تا در نهایت به خاک آمریکا ورود کنند.
به نوشته «اشمیت- کوپر» بیش از ۱۸ هزار افغان که در قالب مترجم، راننده، مهندس، نیروی امنیتی، تعمیرکار و منشی سفارت برای ایالات متحده کار کرده‌اند، پرونده‌شان در فرآیند بوروکراتیک گیر افتاده است. اما مقام‌ها در تلاش برای تسریع پرونده آن‌ها هستند. درخواست‌دهندگان با خانواده‌هایشان ۵۳ هزار نفر می‌شوند.
خانواده‌های این‌ها هم به کشور سومی فرستاده می‌شود. مقام‌های آمریکایی روز پنج‌شنبه گفتند حدود ۶۵۰ نیروی نظامی آمریکایی برای تا‌مین امنیت دیپلما‌ت‌های این کشور در افغانستان باقی خواهند ماند. چند صد نیروی دیگر آمریکایی احتمالا تا ماه سپتامبر برای محافظت از فرودگاه کابل و همچنین کمک به نیرو‌های ترکیه در این فرودگاه باقی خواهند ماند. قرار است این نیرو‌ها تا زمانی که نیرو‌های ترکیه به‌طور کامل کنترل عملیاتی فرودگاه کابل را در دست بگیرند در این فرودگاه باقی بمانند.
این مقام‌ها که خواستند نامشان فاش نشود، پیش‌بینی می‌کنند اکثر نیرو‌های آمریکایی و نیرو‌های ائتلاف و همچنین فرماندهی آن‌ها تا چهارم ژوئیه یا کمی بعد از آن از افغانستان خارج شوند.