محمد رضا خاتمي در نشست«مجلس ايراني» كه ازسوي شاخه‌ي دانشجويان جبهه‌ي مشاركت ايران اسلامي برگزار شد، با عنوان «نگاه آسيب‌شناسانه به مجلس و نقش مجلس در كشور» سخنراني كرد.
وي افزود: « گرچه بسيار مشكل است كه مجلس اصلاحات و دولت اصلاحات را از هم جدا كنيم. شايد ويژگي ممتاز مجلس ششم اين بود كه با دولتي همراه بود كه با هم همسو و همفكر بودند و كارهاي همديگر را پوشش مي‌دادند و ويژگي دولت نيز اين بود كه در مجموع داراي برنامه بودند.»
خاتمي ادامه داد:« توسعه‌ي همه‌جانبه محور اصلي كار مجلس ششم بود به دليل آن‌كه توسعه همه‌جانبه آفت اصلي توسعه فساد است و مجلس ششم به اين دليل آزادي و روشنگري را در برنامه‌هاي اساسي خود گنجانده بود كه تنها در اين شرايط است كه فساد در امور از بين مي‌رود. اگر دم از آزادي مطبوعات و آزادي بيان مي‌زديم دليلش اين نبود كه خودمان يا دوستانمان مطبوعات داشتيم بلكه دليلش اين بود كه آزادي بيان را به اين دليل مي‌خواستيم كه اگر باشد بسياري از مشكلات حل خواهد شد در عين‌حال ما ياد مي‌گرفتيم كه چگونه با يكديگر كار كنيم و اين عامل اصلي بود كه جلوي فساد را مي‌گرفت.»
خاتمي اضافه كرد:« زماني كه مجلس ششم پايان يافت بي‌سابقه‌ترين رشد اقتصادي را در زمان انقلاب داشتيم اما پس از پايان يافتن مجلس ششم و در زمان مجلس هفتم بلافاصله با وجود اينكه دولت همان دولت بود، اما رشد اقتصاد به زير پنج درصد رسيد و هم‌چنان در همين حد مانده است و اين يكي از بهترين شاخصه‌هايي است كه بدانيم توسعه‌ي اقتصادي داريم يا نه. مردم نيز اين دوره را با دوره‌ي قبل مقايسه مي‌كنند چه از نظر امنيت داخلي، چه از نظر امنيت خارجي، چه وضعيت فرهنگي مثلا چاپ كتاب و چه وضعيت اجتماعي مانند آزادي‌هاي اجتماعي و از همه مهمتر افق روشني كه براي جامعه وجود داشت و اميدواري به آينده در آن زمان.»
نايب رييس مجلس ششم خاطرنشان كرد: « در يك كلمه بايد گفت نظارت نسبي مردم در مقايسه با دوران قبل در مجلس ششم بيشتر بود و من پيشنهاد مي‌كنم كساني كه امروز همه‌ي تريبون‌ها را در اختيار دارند و مي‌خواهند به زعم خود مجلس ششم را سياه‌نمايي كنند بيايند با هم مناظره كنيم به شرط آن‌كه اين مناظره‌ها پخش شود نه مانند مناظره‌اي كه من و آقاي حبيبي در زمان انتخابات رياست جمهوري نهم در صدا و سيما داشتيم و هيچ‌گاه پخش نشد.»
وي افزود: «ما حاضريم در همه‌ي مسائل چه اجتماعي، چه اقتصادي و سياسي، در سطوح هيأت رييسه‌ي مجلس مناظره و گفت‌وگو كنيم ، البته من مدعي عملكرد مجلس هفتم نيستم كه خوب كار كرد و يا بد كار كرد؛ اما وقتي وارد ميدان مي‌شويم بايد در مورد اين مسائل صحبت كرد.»
وي با اشاره به جايگاه مجلس در توسعه‌ي كشور، گفت: « براي دريافتن اين موضوع كه اگر بخواهيم يك مجلس قوي داشته باشيم بايد چه كار كنيم بهتر است در اين زمينه اشاره كنيم به زماني كه حضرت علي (ع)، مالك اشتر را به مصر مي‌فرستند ايشان از مالك مي‌خواهند وضع اقتصادي را تنظيم كند، امنيت داخلي و خارجي را برقرار كند و عمران و آباداني ايجاد كند. اين وظيفه‌ي حكومت است و بايد ديد چه امكاناتي را بايد داشته باشيم تا بتوانيم به اين اهداف برسيم. به نظر من كار حكومت جز بهبود وضعيت مردم چيزي نيست و بايد با اين ديد نگاه كنيم.»
وي ادامه داد:« به نظر من در مجموع جايگاه مجلس در قانون اساسي بسيار مهم است. مجلس در قانون اساسي و جمهوري اسلامي مي‌تواند برتري داشته باشد و ممتاز باشد نسبت به دستگاههاي ديگر. اما مشكلي كه ما داريم تفسير قانون اساسي است مانند قانون مصونيت نمايندگان و.. وبرداشت‌هايي كه از اين قانون مي‌شود.»
اين عضو شوراي مركزي جبهه‌ي مشاركت ايران اسلامي در ادامه با بيان اينكه برخي مشكلات ساختاري در مجلس كشور وجود دارد ابراز عقيده كرد كه به همين دليل مجالس ما نتوانستند نقش محوري در اداره‌ي كشور داشته باشند.
وي گفت:« يك نفر از يك شهرستان مورد اعتماد مردم است و اين برآيند مردم آن شهر است اما اگر اين مجلس بخواهد محور اصلي توسعه باشد توسعه با دانش، تخصص و كارشناسي همراه است، اين مشكل اصلي ماست كه مجلس ما تك مجلسي است به همين دليل است كه ما همواره به انواع و اقسام سعي كرديم مجالس ديگري در كنار مجلس ايجاد شود از جمله شوراي نگهبان به نوعي مجلس است يا مجمع تشخيص مصلحت نظام و شوراي عالي امنيت ملي اما اين مجالس كار تخصصي نمي‌كنند و نمي‌تواند در حوزه‌اي اظهارنظر كند يا نكند.»
وي هم‌چنين گفت:« عملا مجلس ما كار تخصصي كه بايد انجام دهد، نمي‌دهد بنابراين يكي از راههاي اصلي اين است كه بايد دو مجلسي باشيم.»
خاتمي ادامه داد:« نكته‌ي مهم ديگري كه وجود دارد اين كه به خاطر فضاي موجود توقعات نابجا از نماينده ايجاد شده است كه مجلس نمي‌تواند به كار اصلي خود برسد گويي نماينده‌ي مجلس مسوول آب و برق، راه و . . . شهر خود مي‌شود و به دليل مشكلات نظام اجرايي كشور، اين نماينده بايد به دنبال اين مشكلات مردم شهر خود باشد البته اين كار بد نيست اما او را از كار اصلي مجلس بازمي‌دارد و خطري كه ايجاد مي‌كند همين‌جاست. وقتي بخواهيد توقع مردم را پاسخگو باشيد هر روز بايد در اتاق فلان وزير يا وكيل باشيد بنابراين وام‌دار او شده و در حقيقت به نوعي قوه‌ي مقننه تحت سلطه‌ي قوه‌ي مجريه به لحاظ خواسته‌ها و مشي آن قرار مي‌گيرد و ما اين مشكل را در همه‌ي مجالس از جمله مجلس ششم داشتيم.»
نايب رييس مجلس ششم، عدم وجود كار كارشناسي را يكي ديگر از مشكلات موجود در مجالس دوره‌هاي مختلف خواند و گفت:« مجلس ما به دليل آن‌كه مجلس متوسطين مردم است امكان كار كارشناسي براي آن وجود ندارد و تمام اختيارات كارشناسي در اختيار دولت است بنابراين حرف اصلي را در اداره‌ي كشور، دولت مي‌زند و اثرگذاري نمايندگان مجلس در تغيير مسير بسيار، بسيار ناچيز است.»
وي اضافه كرد:« موضوع ديگري كه از مشكلات مجلس است وقت گذاشتن نمايندگان است. وقت عمده‌اي كه نمايندگان مي‌گذارند در مجلس حداكثر 20 ساعت است كه 12 ساعت آن علني است و مشكل اين‌جاست كه آيا با اين حجم انبوه قانوني كه به مجلس مي‌آيد،اين مقدار وقت گذاشتن كافي است و مي‌تواند كارگشا باشد؟ و شايد به همين دليل است كه قانون در امور مردم خيلي كارگشا نيست.»
خاتمي تأكيد كرد:« مشكل ديگر ديد ملي و ديد منطقه‌اي نماينده است. اكثريت قابل توجه نمايندگان ديد منطقه‌اي دارند بنابراين در طرح‌هاي كلان توسعه‌اي ما عمدتا مي‌بينيم منافع ملي نسبت به منافع منطقه‌اي تحت‌الشعاع قرار بگيرند.»
وي با بيان اينكه مشكل ديگري كه وجود دارد مجلس و مزاياي نمايندگي است،خاطرنشان كرد:« گاهي افراد از يك شهر كوچك وارد مجلس مي‌شوند و مزاياي مجلس زندگي او را دگرگون مي‌كند كه البته اين مزايا قانوني و مورد نياز است اما سوالي كه مطرح مي‌شود اين كه چند درصد از اين نمايندگان كه پيش از نمايندگي معلم يا استاد و . . . در شهر خود بودند پس از پايان نمايندگي دوباره به شهرهاي خود بازمي‌گردند. متأسفانه اين درصد بسيار كم است.»
نايب رييس مجلس ششم نظارت بر مجلس را يكي ديگر از مشكلات اساسي دانست و خاطرنشان كرد:« عمدتا نظارت دقيقي بر مجلس وجود ندارد كه البته از اين نظر خوبي‌اي كه مجلس ششم داشت اين بود كه رقابت شديد دروني در مجلس موجب مي‌شد اقليت، نظارت قوي بر عملكرد اكثريت داشته باشد، در مصاحبه‌ها و سخنراني‌ها مشكلات را مطرح مي‌كرد و اخطار مي‌داد و البته امتياز ديگر مجلس ششم حزب صدا و سيما بود. اگر يك نماينده كج مي‌نشست عكس او را در تمام شبكه‌ها نشان مي‌دادند و همه جا پخش مي‌كردند و اين باعث مي‌شد نمايندگان بيشتر دقت كنند بنابراين وجود يك رقيب با چنين تيراژ وسيع كه به دنبال مچ‌گيري بود براي ما يك مزيت محسوب مي‌شد. حال آن‌ها با هر هدفي اين كار را مي‌كردند و من به صراحت مي‌گويم كه ميزان سوءاستفاده‌ها در مجلس ششم بسيار، بسيار اندك بود.»
خاتمي در بخش ديگري از سخنان خود با بيان اينكه براي وجود يك مجلس كارآمد بايد چه كار كرد؟ خاطرنشان كرد:« اولين و شايد مهم‌ترين كار اين است كه مجلس حزبي شود. اگر مجلس حزبي نداشته باشيم 290 نفر جزيره مختلف داريم. وقتي در مجلس تعهد حزبي ايجاد شود استقلال مجلس حفظ مي‌شود و در برابر سلطه‌ي قوه‌ي مجريه مي‌ايستد. ما اين تجربه را در مجلس ششم داشتيم و به نظر من اين مهم‌ترين كاري است كه براي نجات پارلمان مي‌توان انجام داد يعني حركت به سمت يك نظام حزبي. در عين‌حال دو مجلسي بودن نيز بايد جدي گرفته شود و رابطه‌ي جديدي ميان قوه‌ي مقننه و قوه‌ي مجريه ايجاد شود.»
وي هم‌چنين گفت:« شايد بهتر باشد اجازه‌ي شركت در انتخابات به صورت حزبي داده شود كه البته اين آمال و آرزوي درازمدتي است كه كساني كه مي‌خواهند وارد مجلس شوند به صورت حزبي انتخاب شوند اما اميدواريم روزي شاهد تحقق اين آرزوهاي درازمدت باشيم.»