چراغ سبز اردوغان به اسرائیل

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه می‌گوید که مایل به بهبود رابطه با اسرائیل است. او می‌گوید تعاملات اطلاعاتی میان دو طرف در جریان است، اما او از سیاست اسرائیل در قبال فلسطینیان انتقاد کرده و آن را «غیرقابل‌قبول» خوانده است.

الجزیره در گزارش ۲۵ دسامبر در همین رابطه نوشت، اردوغان که روز جمعه در نمازجمعه استانبول سخنرانی می‌کرد گفت که ترکیه «با برخی افراد در سطوح عالی» اسرائیل مشکلاتی دارد و اگر این مسائل و مشکلات با وجود این افراد وجود نداشت، روابط می‌توانست «بسیار متفاوت‌تر» باشد. او در ادامه سخنان خود گفت که: «مساله فلسطین خط قرمز ماست. برای ما غیرممکن است که سیاست‌های اسرائیل در مورد فلسطین را بپذیریم. اقدامات بی‌رحمانه آن‌ها در آنجا غیر قابل پذیرش است».

او ضمن یادآوری این نکته که تبادل و اشتراک اطلاعات امنیتی بین دو کشور هنوز ادامه دارد گفت: «ما تمایل داریم که مناسبات دو کشور بهبود یابد.» سال ۲۰۱۸ پس از کشته‌شدن ده‌ها نفر از فلسطینیان بر اثر حملات اسرائیل به نوار غزه، مناسبات اسرائیل و ترکیه به شدت تیره شد و دو کشور سفیر طرف مقابل را اخراج کردند.

در ماه آگوست امسال نیز اسرائیل اعطای گذرنامه ترکیه به تعدادی از اعضای حماس در استانبول را محکوم و آن را اقدامی «به شدت غیردوستانه» توصیف کرد. گروه حماس در سال ۲۰۰۷ با پیروزی بر سازمان آزادی‌بخش فلسطین به رهبری محمود عباس توانست کنترل نوار غزه را به دست بگیرد.

از آن زمان تاکنون سه مورد درگیری شدید بین نیرو‌های حماس و ارتش اسرائیل روی داده است. دولت ترکیه می‌گوید حماس یک نیروی سیاسی مشروع است که از طریق انتخابات دموکراتیک به قدرت رسیده است. دولت ترکیه ازسرگیری مناسبات اسرائیل با کشور‌های مسلمان را محکوم کرده و اردوغان در واکنش به این توافق تهدید کرده بود که مناسبات ترکیه با امارات متحده عربی را به حالت تعلیق درخواهد آورد و سفیر ترکیه را از آن کشور فرا خواهد خواند.

به نوشته الجزیره، ترکیه اولین کشور با اکثریت مسلمان بود که در سال ۱۹۴۹ اسرائیل را به رسمیت شناخت. دو طرف تا به قدرت رسیدن اردوغان روابط گرم و پیوند‌های تجاری قدرتمندی داشتند. در سال‌های اخیر، آنکارا بار‌ها به اسرائیل تاخت و اشغال اراضی غربی و رفتار این رژیم با فلسطینیان را محکوم کرد.

در سال ۲۰۱۰ روابط دیپلماتیک دو طرف پس از حمله کماندو‌های اسرائیلی به کشتی «ماوی مرمره» که در آن فعالان ترکیه‌ای حامی فلسطین حضور داشتند و البته در یورش این کماندو‌ها ۱۰ نفرشان کشته شدند، دچار تنش شدیدی شد. بااین‌حال، این روابط در سال ۲۰۱۶ بهبود یافت، اما بار دیگر در سال ۲۰۱۸ دچار نوسان شد.

در ماه می‌همان سال، آنکارا نماینده خود را به‌دلیل حملات مرگبار اسرائیل به فلسطینیان محصور شده در نوار غزه فراخواند. آن‌ها به‌دلیل تصمیم ترامپ برای انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس دست به تظاهرات زده بودند که سرکوب شدند. پس از این سرکوب بود که اردوغان و نتانیاهو اظهارات تندی را ردوبدل کردند، اما روابط اطلاعاتی - تجاری‌شان دست‌نخورده باقی ماند.

با وجود مواضع ضد اسرائیلی اردوغان و سیاست اسرائیل در برابر فلسطینیان، اما الجزیره می‌افزاید که گزارش‌هایی منتشر شده دال بر اینکه ترکیه سفیر جدیدی را در اسرائیل تعیین کرده و قرار است پس از دو سال روانه تل‌آویو شود. اوایل ماه جاری المانیتور نوشته بود که ترکیه «افق اولوتاس» ۴۰ ساله را به‌عنوان سفیر جدید ترکیه در اسرائیل انتخاب کرده و این انتخاب تلاشی است برای بهبود رابطه با دولت جو بایدن که قرار است ۲۳ ژانویه به‌جای ترامپ سکان‌دار کاخ سفید شود.

در حقیقت، تلاش اردوغان برای بهبود رابطه با اسرائیل نوعی چراغ سبز به دولت جدید بایدن است. از سوی دیگر، رسانه‌های اسرائیل در کنار رسانه‌هایی مانند رویترز، آسوشیتدپرس و... گزارش داده‌اند که الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان، با هدف بهبود روابط ترکیه و اسرائیل به یک‌رشته «گام‌های عملی» روی آورده است.

بر اساس این گزارش‌ها، الهام علی‌اف در گفت‌وگوی تلفنی در هفته گذشته با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، پیشنهاد میانجی‌گری برای تنش‌زدایی از روابط اسرائیل و ترکیه را مطرح کرد. جروزالم پست نوشت که ظاهرا ترکیه و اسرائیل به این کوشش، روی خوش‌نشان داده‌اند. جیحون بایرامف، وزیر امور خارجه آذربایجان نیز هفته گذشته در تماس تلفنی با همتای اسرائیلی‌اش، گابی اشکنازی، گفته بود که باکو علاقه‌مند به تلاش برای بهبود روابط اسرائیل و ترکیه است.

اردوغان که پیشینه طولانی در بیان اظهارات تند علیه اسرائیل دارد، ظاهرا در پاسخ به کوشش الهام علی‌اف و در راستای بهبود رابطه ترکیه با اسرائیل، در روز‌های اخیر از بیان انتقاد از اسرائیل خودداری کرده است.

مِسوت کاسین، مشاور اردوغان در امور سیاست خارجی، دوم دی‌ماه گفته بود: «اگر اسرائیل یک گام به‌سوی ما بیاید، ما دو قدم به‌سوی او برمی‌داریم». به گزارش رویترز، کاسین درحالی‌که برای ازسرگیری خرید‌های تسلیحاتی ترکیه از اسرائیل نیز ابراز آمادگی کرد، احتمال داد که بتوان تا سه ماه دیگر سفارتخانه‌های دو کشور را کاملا فعال کرد و سفیران را به کشور مقابل برگرداند.