فرارو-محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران در گفتگویی اعلام کرده سیستم حمل و نقل عمومی از دو سال گذشته از وضعیت هشدار عبور کرده و حالا در آستانه فروپاشی است.
به گزارش فرارو، وضعیت حمل و نقل عمومی تهران در سال‌های گذشته به ویژه دو سال اخیر بحرانی شده است، بحرانی که البته با شیوع کرونا بیشتر احساس شد. اما با این حال، دولت گرفتار تو در توی تحریم‌ها و کرونا، توان حمایت مالی از این سیستم را ندارد. دولت‌های قبلی نیز بیشتر درگیر رقابت‌های سیاسی و جناحی از تامین هزینه این امر سرباز زدند.
وضعیت به گونه‌ای درآمده که صدای اعتراض رئیس شورای شهر درآمده است. او در این باره در صفحه توییتری خود می‌نویسد: سیستم حمل ونقل عمومی تهران در آستانه فروپاشی است، ۱۰سال است ناوگان اتوبوسرانی، نوسازی نشده و بیش از۸۰ درصد اتوبوس‌ها فرسوده و باکمبود ۵۰ درصدی مواجه است، یعنی بجای۹۰۰۰ اتوبوس۵۵۰۰ اتوبوس فعال است. در مترو کمبود‌ها بیشتر حس می‌شود،۳خط مترو در سال‌های اخیر افتتاح شده، اما واگن و تجهیزاتش تامین نشده است.
البته پیش از او حناچی شهردار تهران در نوزدهم شهریور در نامه‌ای سرگشاده به دفتر رهبری، نوبخت معاون رییس جمهور و نهاوندیان دبیر شورای عالی هماهنگی امور اقتصادی نوشته بود: «همانطور که مستحضرید سامانه‌های مترو و اتوبوسرانی که وظیفه بخش قابل توجهی از جابه‌جایی‌های روزانه در کلانشهر تهران را برعهده دارند، با کمبود‌ها و چالش‌های قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو هستند. به نحوی که در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد ناوگان اتوبوسرانی تهران فرسوده بوده و در سامانه مترو نیز بیش از ۵۰ درصد قطار‌ها از مرز تعمیرات اساسی عبور کرده‌اند و این در حالی است که شهر تهران با کمبود حدود ۳۰۰۰ دستگاه اتوبوس و ۱۵۰۰ دستگاه واگن مترو نیز مواجه می‌باشد.»
حناچی در ادامه نامه خود به دفتر رهبری و دو مقام دولتی آورده بود: «این مهم در شرایط کنونی با توجه به شیوع ویروس کرونا و الزامات ناشی از مصوبات ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا مبنی بر رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، بیش از پیش نمود یافته و عدم نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی تبعات اجتماعی و امنیتی بسیار خطرناکی را در شرایط اقتصادی کنونی به دنبال خواهد داشت.»
وی با بیان لزوم خرید ۱۰۰۰ دستگاه اتوبوس به مبلغ ۳۰ هزار میلیارد ریال و ۲۱۰ دستگاه واگن مترو به مبلغ ۵۰ هزار میلیارد ریال و محدودیت‌های مضاعف مالی ناشی از شیوع بیماری کرونا و عدم امکان تامین منابع مالی از سوی شهرداری، خواسته بود تا نسبت به اخذ مجوز استفاده از بازگشت منابع صندوق توسعه ملی برای تامین مالی خرید اتوبوس‌ها و واگن‌های مذکور به مبلغ ۸۰ هزار میلیارد ریال اقدام شود.
هر چند این نامه و گلایه حناچی به دفتر رهبری درباره توسعه حملونقل عمومی مورد انتقاد رئیس شورای شهر تهران قرار گرفت. او در این باره گفت که این نحوه تعامل شهرداری با دولت و حاکمیت را نمی‌پسندد. محسن هاشمی اظهار کرد: نوشتن نامه‌های سرگشاده بدون نتیجه، چه حاصلی جز تبلیغات برای مردم دارد، ما دوسال از شهردار خواهش می‌کردیم که با قاطعیت و پیگیری بیشتری با مسئولان دولتی عمل کند و مسایل شهر را حل کند، ایشان می‌گفت که نمی‌خواهم رابطه شهرداری با دولت دچار خدشه شود، بعد سر یک موضوع حاشیه، این همه تنش ایجاد شد و شهردار به هیئت دولت، دعوت نشد و متعاقب آن هم نامه‌های سرگشاده‌ای که از نظر دولت فرافکنی و کار تبلیغاتی به نظر می‌رسد، اصولا ورشکسته نشان دادن شهرداری به ضرر مدیریت شهری است، همین حالا ما حداقل ۳۰۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت باید جذب کنیم و با این اقدامات اعتبار شهرداری آسیب می‌بیند.
فرسودگی سیستم اتوبوسرانی
شرکت واحد اتوبوس تهران اعلام کرده است: «اتوبوس‌های تهران حداکثر تا شش سال دیگر دوام می‌آورند و تا آن زمان ۱۰۰ درصد آن‌ها به سن فرسودگی رسیده‌اند». طبق آمار هم ۷۰ درصد از اتوبوس‌های تهران فرسوده هستند.
محمود ترفع «مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران» نیز با تایید اظهارات هاشمی درباره فرسودگی سیستم حمل و نقل عمومی می‌گوید: حداقل سه دستگاه از هر پنج اتوبوس شهری تهران (۶۰ درصد) فرسوده است، با این وضعیت ناچاریم از این اتوبوس‌ها به صورت تمام‌وقت برای جابجایی مسافران استفاده کنیم. این در صورتی است که او میانگین عمر مفید اتوبوس‌های دیزل را ۱۰ سال اعلام و خاطرنشان می‌کند: درحالی که متوسط عمر ناوگان اتوبوس‌های تهران ۱۲ سال و نیم است.
مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران همچنین می‌گوید: قیمت خرید اتوبوس ظرف مدت ۱۰ سال بیش از ۶ برابر شده و اگر در سال ۸۹ با مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان امکان تهیه حداقل ۱۵۰ دستگاه اتوبوس دوکابین را داشتیم، در حال حاضر با این مبلغ تنها می‌توان حداکثر ۲۵ دستگاه اتوبوس دوکابین خرید.
این در حالی است که بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته باید تعداد خطوط اتوبوسرانی پایتخت از ۲۲۱ خط به ۳۰۰ خط، طول خطوط ۲ هزار و ۶۹۹ کیلومتری به ۳ هزار کیلومتر و تعداد مسافران که الان دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر است به ۵ میلیون نفر افزایش یابد.
همچنین طبق این برنامه تعداد ایستگاه‌های اتوبوس از ۵ هزار و ۲۳۱ ایستگاه باید به ۶ هزار ایستگاه برسد. تعداد اتوبوس‌ها هم از ۵ هزار و ۹۲۰ اتوبوس باید به ۸ هزار اتوبوس افزایش یابد.
افزون بر این، به گزارش آرمان ملی، تهران در حوزه اتوبوسرانی در دهه‌های اخیر نیاز به ۵ هزار اتوبوس جدید داشته، اما تنها ۵۰۰ اتوبوس وارد تهران شده و ناوگان فعال اتوبوسرانی از ۷۱۰۰ دستگاه در سال ۸۹ به ۵۷۸۶ دستگاه در سال ۹۹ رسیده است که از این تعداد ۳ هزار و ۵۸۵ یعنی ۶۲ درصد به سن فرسودگی رسیده‌اند و باید از رده خارج شوند. تعداد خرابی ماهانه ناوگان اتوبوسرانی تهران ۱۳ هزار و ۷۰۰ اتوبوس است. این عدد فراوانی تجمیعی در طول یک ماه است، به طوری که در بعضی موارد یک دستگاه اتوبوس تا ۶ بار خرابی در ماه دارد و میزان کمبود اتوبوس در زمان پیک علاوه بر ناوگان موجود، سه هزار دستگاه است.
در حالی که بر مبنای قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، دولت از سال ۱۳۹۶ تاکنون یک هزار و ۴۰۰ تا دو هزار واگن را باید برای کلانشهر‌ها تامین می‌کرد که از این میان، یک هزار و ۵۰ واگن سهم متروی تهران بود، اما در سه سال گذشته حتی یک واگن قطار هم تحویل شهرداری تهران نشده است. این در حالی است که دو سال پیش دولت قول خرید ۱۵۰۰ اتوبوس را به شورای شهر و شهرداری تهران داد و سال گذشته نیز در جلسات پیوسته‌ای که مدیران شهری تهران با معاون اول رئیس‌جمهور داشتند، تصمیم گرفته شد ۳ هزار اتوبوس به تهران و ۳ هزار اتوبوس به کلانشهر‌ها داده شود، اما به دلیل کمبود نقدینگی، این رقم به ۱۵۰۰ اتوبوس به تهران و هزار و ۵۰۰ اتوبوس به کلانشهر‌ها کاهش پیدا کرد.
اما این وعده‌ها هیچ کدام عملی نشد. تا رئیس شورای شهر تهران از برنامه اورهال اتوبوس‌های پایتخت به جای خرید اتوبوس‌های جدید و از عدم تامین اعتبار اتوبوس‌های نو و تعمیر ناوگان فعلی برای جبران موقت کمبود و کاهش آلودگی سخن بگوید. وی در این باره می‌گوید:، اما این نمی‌تواند جایگزین تامین اتوبوس‌های نو شود و شهرداری باید جسارت داشته باشد و قرار داد خرید اتوبوس‌های گازوسوز را با کارخانه‌های داخلی و اتوبوس‌های برقی را با تولید کننده‌های خارجی منعقد کند.
وی ادامه می‌دهد: در یکسال گذشته که وقت ما صرف بروکراسی و کاغذبازی بین دستگاه‌های مختلف شد، قیمت ارز دو برابر شد و عملا قدرت خرید ما نصف شد، متاسفانه نه مدیران شهرداری ریسک لازم را پذیرفتند و نه دستگاه‌های دولتی و سیستم بانکی مشکل را حل کردند و شرایط به شکلی شده است که فقط شهروندان باید هزینه این ناکارآمدی را پرداخت کنند.
وضعیت متروی تهران
وضعیت ناوگان متروی تهران نیز چندان مساعد نیست و دست کمی از سیستم اتوبوسرانی آن ندارد. محسن هاشمی با اشاره به وضعیت متروی تهران، وجود کمبود‌ها در این بخش را محسوس‌تر دانسته و توضیح می‌دهد: سه خط مترو در سال‌های اخیر افتتاح شده، اما واگن و تجهیزات آن تامین نشده است و این خطوط از تجهیزات سایر خطوط استفاده می‌کنند.
رئیس شورای شهر می‌گوید: این مشکلات موجب کمبود تجهیزات، افزایش استهلاک و عدم اورهال و تعمیرات اساسی به موقع در تجهیزات می‌شود. اخیرا شاهد سوانحی در این حوزه بودیم که به دلیل عدم تلفات، متاسفانه رسانه‌ها به سادگی از کنار آن عبور کردند.
هاشمی می‌افزاید: سری نخست قطار‌هایی که در متروی تهران مورد استفاده قرار گرفتند، به عمری بیش از ۲۰ سال رسیده‌اند که قاعدتا باید مورد تعمیرات اساسی و نوسازی قرار بگیرند که متاسفانه به دلیل کمبود اعتبارات و ناوگان، این اتفاق رخ نداده است؛ این موضوع امکان سانحه را افزایش داده و در واقع آن سیستم دیگر ایمنی ندارد.
فرنوش نوبخت مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه هم بر وجود مشکلات در تامین قطعات یدکی مترو تاکید کرده و در این باره با اشاره به بهره‌برداری ۱۰ تا ۱۲ ایستگاه جدید در خط ۶ می‌گوید: با افتتاح این ایستگاه‌ها باید واگن‌های جدید به ناوگان مترو تزریق شود. اگر نتوانیم مشکل را حل کنیم، حفظ شرایط موجود سخت است. کرونا باعث شد که نتوانیم قطعات یدکی را تامین کنیم زیراهم ما با بی‌پولی روبرو شدیم و هم دنیا با مشکلاتی روبرو شد؛ در زمان حاضر نیز برای تامین قطعات یدکی نمی‌توانیم ارز تخصیص دهیم و اگر نتوانیم این مشکلات را حل کنیم، حفظ شرایط موجود نیز برای ما سخت خواهد بود.
نوبخت همچنین می‌افزاید: با اجرای طرح ترافیک و آغاز سال تحصیلی ۱۰ تا ۲۰ درصد میزان مسافران افزایش یافت، اما ظرفیت را نمی‌توانیم افزایش دهیم، زیرا قطاری نداریم و امکانات در همین حد است و برای حفظ وضعیت موجود هم نیازمند حمایت بیشتر هستیم.
علی امام «مدیرعامل شرکت مترو تهران» نیز اظهار می‌کند به دلیل کمبود منابع و محدودیت‌ها شهرداری نمی‌تواند بودجه مصوب ما را تامین کند. او می‌گوید: تهران به ۱۵۰۰ واگن نیاز دارد که برای تامین این تعداد واگن، حدود یک و نیم میلیارد دلار بودجه لازم است تا واگن‌های مورد نیاز کشور تا سه سال آینده تامین شود.
اما هنوز منابع مالی این تعداد واگن تامین نشده است. همچنین تحریم‌ها نیز موجب شده تا تامین قطعات یدکی واگن‌ها و واردات تجهیزات کارگاهی به مشکل بربخورد. بنابراین توسعه مترو نیز با چالش‌هایی جدی مواجه شده است.
بهبود سیستم حمل و نقل عمومی نیازمند پول است
به نظر می‌رسد سیستم حمل و نقل عمومی بدون کمک از سوی دولت روزگاری بهتر از این نخواهد داشت و بهبود این سیستم نیازمند پول است. محسن هاشمی در گفتگو با تعادل در این باره می‌گوید: تا زمانی که دولت بدهی خود به سیستم حمل و نقل را پرداخت نکند، ما نمی‌توانیم ناوگان حمل و نقل عمومی را نوسازی کنیم. به‌طور مثال باید همان اتوبوس‌های کهنه و قدیمی را تعمیر کنیم و دوباره به سیستم حمل و نقل بازگردانیم. در مترو هم همین مساله حاکم است. سری نخست قطار‌هایی که در تهران مورد استفاده قرار گرفته‌اند، مربوط به ۲۰ سال پیش است. نباید فراموش کنیم که تعمیر کردن واگن‌ها هم‌زمان طلایی دارد و وقتی از زمان آن می‌گذرد استفاده مجدد از این تجهیزات می‌تواند سانحه‌ساز باشد.
او در این گفتگو بار دیگر تکرار کرده است حمل ونقل عمومی شهر تهران در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. آنچه می‌تواند هشداری مبنی بر گستردگی این بحران باشد. به گفته هاشمی، جمعیت تهران در حال حاضر ۹ میلیون نفر برآورد شده است و تعداد سفر‌های درون شهری به ۲۰ میلیون سفر در روز رسیده که بر اساس طرح جامع حمل و نقل عمومی تهران باید ۱۰ میلیون سفر با مترو، ۵ میلیون سفر با اتوبوس و ۵ میلیون سفر هم با تاکسی و خودرو‌های شخصی انجام شود. اما در حال حاضر چنین امکانی در تهران وجود ندارد.