فرارو- طی دو دهه اخیر روند واگذاری اموال دولتی در حالی پی گرفته شده که به اذعان مسئولان دولتی، عملا خصوصی سازی در ایران شکست خورده، دولت در سال جاری با کسری بودجه شدیدی روبرو است و این بار، اما شکست جدید خصوصی‌سازی از طریق عرضه سهام دولتی در بورس آغاز شده، مسئله که به نظر می‌رسد تا پایان سال شتاب بیشتری بگیرد.
به گزارش فرارو، پرونده
خصوصی‌سازی ایران با متولی‌گری سازمان خصوصی‌سازی، از سال ۱۳۸۰ آغاز شد و با وجود اینکه عمر ۱۳ ساله برای این سازمان تعریف شده بود، واگذاری‌ها و کار سازمان خصوصی‌سازی ادامه دارد و طبق آخرین آمار و ارقام گزارش عملکرد واگذاری‌ها، خصوصی‌سازی‌ها از ابتدای سال جاری اوج گرفته؛ اما این بار نه با مزایده و مناقصه؛ بلکه با عرضه سهام در بازار سرمایه.
مهدی پازوکی
خصوصی سازی در ایران به تولد خصولتی‌ها ختم شد
مهدی پازوکی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه خصوصی‌سازی طی دو اخیر در ایران انحراف زیادی داشته است، اظهارداشت: نمونه‌های موفق و ناموفق زیادی در زمینه خصوصی‌سازی وجود دارد، به طور مثال پس از برچیده شدن دیوار برلین، اقتصاد آلمان توانست در این زمینه به خوبی کار کند، دولت آن زمان ژرمن‌ها بنگاه‌های دولتی را حتی به قیمت نمادین یک یورو به بخش خصوصی واقعی واگذار کنند.
وی افزود: اما آنچه که باعث موفقیت این موضوع شد، نظارت دقیق بر روی فعالیت‌های این کارخانجات بود، به بیان دیگر برای این بنگاه‌ها یک نقشه راه دقیق ترسیم تا آن‌ها به سوددهی برسند و در این راه نیز نظارت دقیقی بر روی آن‌ها انجام شد، اما در کشورمان بعد از خصوصی‌سازی اکثر مالکان جدید سوء استفاده‌های زیادی کردند و حتی بنگاه‌ها را نیز تغییر کاربری دادند و با توجه به این موضوع بسیاری از کارخانه‌های واگذار شده به مرز نابودی و تعطیلی نیز کشیده شدند، شرکت هپکو که بعد از واگذاری عملا تعطیل شد و بعد از کش و قوس‌های فراوان دوباره در اختیار سازمان خصوصی سازی قرار گرفت، یا نمونه شرکت نیشکر هفت تپه که آن ماجرا‌ها درست شد و دادگاه سوء استفاده ارزی مالکان آن این روزها در جریان است.
پازوکی با تاکید بر اینکه واگذاری شرکت‌های دولتی به خصولتی‌ها بزرگترین اشتباهی بود که در این عرصه انجام شده، گفت: در حالی که در دولت احمدی‌نژاد شرکت‌های دولتی برای فعالیت‌ها و هزینه و درآمد‌های خود حساب پس می‌دادند، اما با واگذاری این شرکت‌های به شبه دولتی‌ها یا همان خصولتی‌ها دیگر بنگاه‌ها از زیر چتر نظارت خارج شدند‌وبه‌هیج عنوان آن‌ها پاسخگوی عملکرد خوب‌نبودند، همین‌عامل نیز باعث شد که عملا خصوصی‌سازی در ایران شکست بخورد و بیش از ۹۵ درصد واگذاری‌ها ناموفق از آب درآید.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه خصوصی‌سازی در ایران شبیه به یک شوخی است، بیان داشت: تا زمانی که دو باشگاه استقلال و پرسپولیس در اختیار دولت است و سالانه میلیارد‌ها تومان از جیب ملت برای این دو تیم خرج می‌شود، نمی‌توان گفت که خصوصی‌سازی به درستی انجام شده، این دو تیم میلیارد‌ها تومان بدهی دارند و با توجه به اینکه دارایی خاصی نیز ندارند، عملا خصوصی‌سازی آن‌ها بی معنا است، در این راستا، سرخابی‌ها را باید بدون دریافت یک ریال واگذار کنند، چراکه آن‌ها الان سودده نیستند و تنها برایشان هزینه می‌شود بدون اینکه ریالی بتوانند به مانند باشگاه‌های خارجی درآمدزایی کنند.
دولت این روزها با کسری بودجه شدیدی روبرو است
راه تامین کسری بودجه
وی با بیان اینکه باید سیاست خصوصی‌سازی در این جهت باشد که به کوچک شدن دولت ختم شود، اضافه کرد:، اما این امر به معنای آن نیست که اموال و دارایی‌های کشور تاراج شود، بلکه باید بر اساس برنامه و روی حساب و کتاب این کار صورت گیرد، در این راستا واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس اقدام خوبی است که امروز انجام می‌شود و از طریق این کار مولدسازی دارایی‌های دولت صورت می‌پذیرد، این کار باعث می‌شود که دولت بتواند کسری بودجه خود را به وجود آمده جبران کند و از این طریق نیز سهام شرکت‌های دولتی در بورس عرضه می‌شود.
این اقتصاددان با اشاره به اینکه بر اساس گزارش وزارت امور اقتصادی و دارایی، اموال و دارایی‌های دولت بالغ بر ۷ هزار تریلیون تومان است، تصریح کرد: اگر دولت بخواهد از وضعیت فعلی خارج شود و کسری بودجه خود را جبران کند و اقتصاد را یک جان تازه‌ای بدهد تا اگر ۰.۰۱ درصد از این اموال را واگذار کند، بسیاری از مشکلات حل می‌شود، به بیان دیگر مواد سازی دارایی‌های دولت در این شرایط از اهمیت بسزایی برخوردار است، در این زمینه من برای شما یک مثال بزنم، بیش از یک سال است که یک ساختمان در محله دروس تهران متعلق به سازمان بیمه خدمات درمانی است که بلا استفاده مانده و این نهاد به سعادت آباد نقل مکان کرده، الان چه لزومی دارد که آن ساختمان که خالی است واگذار شود، از سوی وزارت اقتصاد نیز از این املاک و دارایی‌ها زیاد دارد، اگر آن‌ها واگذار شوند، بسیاری از مشکلات کسری بودجه دولت حل می‌شود.
پازوکی با اشاره به اینکه برای تحقق خصوصی‌سازی اصولی و درست در ایران باید سه شرط محقق شود، ادامه داد: در وهله اول لازم است شفافیت در نظام اقتصادی حکمفرما باشد، در وهله دوم نیز فضای رقابتی باید بین بنگاه‌های اقتصادی در جریان باشد و دست آخر نیز از هر گونه ایجاد رانت و انحصار در هر زمینه‌ای باید جلوگیری شود، در چنین صورتی است که می‌توان در مسیر درست خصوصی‌سازی گام برداشت در غیر این صورت، این امر محکوم به شکست است.
این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: شرکت‌های خصولتی بزرگترین مانع بر سرراه فعالیت شرکت‌های بخش خصوصی هستند و با توجه به رانتی که آن‌ها دارند، عملا جای رشد برای بخش خصوصی نیز باقی نمی‌ماند، این در حالی است که دولت باید با بهبود فضای کسب و کار زمینه را برای فعالیت بخش خصوصی واقعی مهیا کند، تا آن‌ها بتوانند یک اقتصاد رقابتی را شکل دهند، در غیر این صورت نمی‌تواند به وضعیت مطلوب دست پیدا کرد.