چینی‌ها ۱۰ روزه بیمارستانی ۱۰۰۰ تختخوابی را برای بستری و نگهداری از بیماران مبتلا به کرونا ویروس جدید ساختند. البته این اولین بار نیست که چین در یک بازه زمانی کوتاه اقدام به ساخت بیمارستان می‌کند و در سال ۲۰۰۳ و در بحبوحه شیوع بیماری سارس نیز یک بیمارستان ۱۰۰۰ تختخوابی در مدت شش روز و هفت شب در پکن ساخته شد. با شنیدن این خبر بود که این سوال در ذهن بسیاری شکل گرفت که در کشور ما چقدر امکان ساخت فوری بیمارستان‌های بزرگ در مواقع بحران وجود دارد و آیا چنین پتانسیلی در ایران داریم؟.
به گزارش ایسنا، با وجود همه برنامه‌ریزی‌ها برای ساخت پروژه‌های بهداشتی و درمانی در کشور، اما در عمل می‌بینیم که ساخت‌و ساز مراکز بهداشتی و درمانی، به‌ویژه بیمارستان‌ها در کشورمان بسیار زمان‌بر است و سال‌هاست که پروژه‌های بر زمین مانده‌ای در این حوزه وجود دارد.
بیمارستانی که ۳۴ سال است نیمه تمام است
پیگیری‌های ایسنا از وزارت بهداشت حاکی از آن است که پروژه‌های نیمه تمام زیادی هستند که حتی برخی از آن‌ها قدمت چندین ساله دارند و هنوز به دلایلی از جمله کمبود منابع مالی، به سرانجام نرسیده‌اند؛ از جمله این پروژه‌های بیمارستانی می‌توان به بیمارستان ولیعصر بهبهان اشاره کرد که کلنگ‌زنی آن به سال ۱۳۶۴ بازمی‌گردد و البته گفته می‌شود دو بلوک از این پروژه بیمارستانی بالاخره به مرحله نهایی و بهره‌برداری نزدیک شده است.
همچنین یکی دیگر از این پروژه‌های بیمارستانی در قلب پایتخت حدود هفت سال است که نیمه تمام مانده است و اخیرا وزیر بهداشت در بازدید از این پروژه بر لزوم تسریع ساخت و ساز آن تاکید کرد.
نمکی در بازدید از روند ساخت این بیمارستان (مهدی کلینیک) در مجموعه بیمارستانی امام خمینی (ره) تهران که کلنگ آن در سال ۱۳۹۱ به زمین زده شده، بر لزوم کمک گرفتن از بانک‌ها و سازمان برنامه و بودجه جهت تکمیل پروژه‌های نیمه تمام تاکید کرد.
وی همچنین بر لزوم جذب سرمایه از بانک‌ها تاکید کرد و گفت: بدون تردید می‌خواهیم سال آینده این پروژه افتتاح شود و آماده خدمت رسانی به مردم باشد. در این راستا بنده نیز با جناب آقای دکتر نوبخت در دولت صحبت خواهم کرد تا از طریق منابع اوراق نیز منابع مالی را تزریق کنیم.
وزیر بهداشت برای پیشبرد بهتر اهداف برای ساخت این بیمارستان مقرر کرد ماهانه یک جلسه با حضور دست اندرکاران فعلی برگزار شود و گفت: هر دو ماه یکبار نیز شخصا به این جلسه آمده تا در جریان کار قرار گیرم.
نمکی با اشاره به کمبود شدید تخت بیمارستانی در برخی استان‌ها مانند تهران، تاکید کرد: برای رفع این‌گونه مشکلات دو اقدام در دستور کار داریم؛ اول آن که استان‌ها باید به گونه‌ای فعال شوند که سرزیر بیمار به بیمارستان‌های شهر‌های بزرگ کمتر شود و اقدام دوم این است که مراحل ساخت پروژه‌های نیمه تمام را سریع‌تر پیش بریم تا بتوانم از خدمات آن‌ها استفاده کنیم که در این راستا نیاز به کمک بانک‌ها و سازمان برنامه و بودجه داریم.
تجربه ساخت بیمارستان‌های صحرایی در ایران
شاید در ایران جدی‌ترین تجربه ساخت بیمارستان‌های فوری برای امدادرسانی در بحران به زمان جنگ هشت ساله عراق علیه کشورمان و طی دفاع مقدس برمی‌گردد؛ به طوری که طی جنگ برای امدادرسانی به مجروحان بیمارستان‌هایی ایجاد شد که از مجروحان مراقبت و آن‌ها را درمان می‌کردند. حتی در این بیمارستان‌ها و زیر گلوله‌باران دشمن، جراحی‌های سنگین نیز انجام می‌شد. به گفته بسیاری از پزشکانی که در جنگ تحمیلی حضور داشتند، گاهی بیمارستانی زیر خاکریز و در یک منطقه جنگی، با چند صد تخت و در شرایط جنگی خدمت ارائه می‌کرد، اما متاسفانه این بیمارستان‌ها به شکل مناسبی نگهداری نشدند یا از سوی دشمنان بمباران شده و قسمت قابل توجهی از آن‌ها تخریب شد. هرچند که برخی از این بیمارستان‌ها طی سال‌های اخیر بازسازی شده‌اند، اما شاید اگر این تجربیات مستند می‌شد، می‌توانست در سوانح طبیعی مانند سیل، زلزله و... و حتی برای مقابله با بیماری‌های واگیر نوپدید و بازپدید به داد ایرانیان و بیماران نیازمند برسد.
البته هنوز هم گهگاه از سوی ارگان‌هایی، چون بسیج جامعه پزشکی و با همکاری وزارت بهداشت در مناطق محروم کشورمان شاهد راه‌اندازی بیمارستان‌های صحرایی هستیم که به صورت مقطعی برای خدمت‌رسانی به مردم محروم مناطق کمتربرخورداری که دور از مراکز درمانی و بیمارستان‌ها هستند، راه‌اندازی می‌شود. به طوری که فقط در طی یکسال گذشته ۳۰ بیمارستان صحرایی از سوی سازمان بسیج جامعه پزشکی در مناطق محروم کشور راه‌اندازی شد و امکان انتقال این بیمارستان‌ها با سیستم‌های سیار و برای مواقع بحران وجود دارد.
در عین حال هرچند که دکتر سید کامل تقوی‌نژاد- معاون توسعه مدیریت، منابع و برنامه‌ریزی وزارت بهداشت، چندی پیش در گفتگو با ایسنا، اعلام کرد که در صورت بروز شرایط ویژه، نیرو‌های نظامی و سایر دستگاه‌ها قادر خواهند بود به کمک وزارت بهداشت آمده و امکان تجهیز بیمارستانی صحرایی در مدت زمانی کوتاه را فراهم کنند، اما باید پرسید که آیا این بیمارستان‌های صحرایی در صورت بروز بحران بزرگ و یا بروز همه‌گیری‌هایی، چون کرونا می‌توانند بیماران را برای بلند مدت بستری کرده و امکان خدمت‌دهی و قرنطینه را فراهم کنند و چقدر برای خدمت‌رسانی در بازه‌های زمانی بلندمدت کارایی دارند؟.
به نظر می‌رسد در دنیایی که هر چند سال یکبار یک ویروس ناشناخته جدید سربرمی‌آورد و در کشوری مانند ایران که حادثه‌خیز بوده و در هر فصل با بلایای طبیعی، چون سیل، زلزله و... مواجه می‌شویم که زیرساختی هم برای مقابله با آن‌ها فراهم نیست، وزارت بهداشتی‌ها باید فکری اساسی کنند تا همانطور که در قالب شبکه بهداشت توانستیم به خوبی اپیدمی‌ها را کنترل کنیم، در حوزه درمان و بیمارستان‌سازی هم به نقطه‌ای برسیم که در صورت بروز این حوادث ناگهانی با مسائلی، چون کمبود تخت و فضا برای بیماران مواجه نشویم.
آغازِ تحول بیمارستانی
البته در سال ۱۳۹۳ و با آغاز طرح تحول نظام سلامت، اقداماتی در راستای افزایش تخت‌های بیمارستانی انجام شد؛ به‌طوری که به گفته دکتر ایرج حریرچی- معاون کل وزارت بهداشت در انتهای سال ۱۳۹۷ مجموعا ۱۴۰ هزار و ۸۵۹ تخت فعال در کشور وجود داشت که شاخص تخت بیمارستانی را در کشور به ۱.۷ تخت به ازای هر ۱۰۰۰ نفر رساند. از این تعداد تخت ۶۹ درصدش یعنی ۹۷ هزار و ۲۰۵ تخت در دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار دارد، ۱۲.۷۳ درصد یعنی ۱۷ هزار و ۹۲۵ تخت در بخش خصوصی، ۸.۲۱ درصد یعنی ۱۱ هزار و ۵۷۰ تخت در سازمان تامین اجتماعی، ۴.۲۴ درصد یعنی پنج هزار و ۹۷۰ تخت در نیرو‌های مسلح، ۳.۲۴ درصد یا چهار هزار و ۵۶۴ تخت در حوزه خیریه‌ها قرار دارند. سایر سازمان‌ها هم مجموعا سه هزار و ۶۲۵ تخت یا ۲.۵۷ درصد تخت‌ها را در اختیار دارند.
در عین حال معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت هم در گفتگو با ایسنا اعلام کرد که حدود ۴۴ هزار تخت بیمارستانی نیز در حال ساخت است که بخشی در حال توسعه و بخش دیگری تخت‌های جدید هستند که در اختیار بیمارستان‌ها قرار می‌گیرند. از این تعداد ۸ هزار تخت تا پایان امسال و ۶ هزار تخت نیز ظرف سال آینده به بهره‌برداری می‌رسند تا در مجموع ۱۴ هزار تخت بیمارستانی به بهره‌برداری برسد.
اجرای این پروژه‌ها در حالی است که همچنان مشکل کمبود تخت بیمارستانی در کشور وجود دارد و در عین حال برخی بیمارستان‌ها به‌ویژه در شهر‌های بزرگی، چون تهران فرسوده بوده و یا در مناطقی قرار دارند که در زمان وقوع بحران امکان دسترسی به آن‌ها وجود نخواهد داشت و یا دسترسی به آن‌ها بسیار زمان‌بر و دشوار خواهد بود. از طرفی اتمام پروژه‌های عمرانی در کشورمان بسیار زمان‌بر بوده که این موضوع هم در ایجاد چالش برای ارائه خدمت به مردم در زمان بحران، دخیل است.
۲۰.۵۰ و چند پروژه عمرانی دیگر
البته معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت بهداشت چندی پیش در نشستی خبری با اشاره به پویش ۲۰.۵۰ که قرار است طی آن پروژه‌های بهداشتی و درمانی تا سال ۹۹ افتتاح شوند، گفت: تا پایان سال، ۶۰ پروژه بیمارستانی با ۶ هزار و ۹۶۲ تخت بیمارستانی در قالب توسعه و احداث به بهره‌برداری می‌رسانیم. همچنین ۶۲ پروژه بیمارستانی با ظرفیت ۷ هزار و ۶۲۴ تخت تا سال ۹۹ تکمیل خواهند شد و در عین حال از امروز تا پایان سال ۹۹، ۱۲۲ پروژه با ۱۴ هزار و ۷۰۰ تخت به بهره‌برداری خواهیم رساند.
تقوی‌نژاد افزود: همچنین ۳۹ پروژه کلینیک ویژه با زیربنای ۹۰ هزار و ۷۰۰ مترمربع تا اسفند سال جاری تکمیل می‌شود و ۳۴ پروژه کلینیک ویژه با زیربنای ۸۶ هزار و ۶۰۰ مترمربع تا پایان سال ۹۹ بهره‌برداری می‌شود. افزون بر این هفت پروژه بلوک زایمان با ظرفیت ۷۳ تخت تا اسفند ۹۸ به بهره‌برداری می‌رسد و ۹ پروژه بلوک زایمان با ظرفیت ۱۷۳ تخت در سال ۹۹ تکمیل می‌کنیم. همچنین ۱۷ پروژه مرکز بیماری خاص با ظرفیت ۱۱۸ تخت تا پایان اسفند ۹۷ بهره‌برداری می‌شود و ۱۱ پروژه مرکز بیماری خاص با ظرفیت ۶۰ تخت در سال ۹۹ تکمیل خواهد شد.
پروژه‌های بهداشتی و اورژانسی وزارت بهداشت
وی با بیان اینکه ۴۵ پروژه طرح بهسازی و توسعه بخش اورژانس با ظرفیت ۱۱۷۳ تخت تا اسفند ماه امسال به بهره‌برداری می‌رسد، گفت: همچنین ۵۹ پروژه بازسازی و توسعه اورژانس بیمارستانی با ظرفیت ۱۱۱۹ طرح در سال ۹۹ به بهره برداری خواهد رسید. در عین حال ۷۵۰ پروژه بهداشتی با زیربنای ۲۸۰ هزار متر مربع تا اسفند سال جاری به بهره برداری می‌رسد و مردم می‌توانند از این مراکز استفاده کنند. ۲۳۹۸ پروژه بهداشتی هم در دست اجرا است که در سال ۱۳۹۹ به بهره‌برداری خواهد رسید. در عین حال ادامه طرح بهبود تاب‌آوری بیمارستان‌ها و مراکز درمانی موجود را هم در دست اقدام داریم و بعد از آن نیز سامانه برنامه‌ریزی و کنترل پروژه آنلاین را جهت برنامه‌ریزی و کنترل پروژه‌های عمرانی در دستور کار خواهیم داشت.
نیاز ۳۲هزار میلیارد تومانی برای تکمیل بیمارستان‌های در حال احداث
تقوی‌نژاد تاکید کرد: مجموعا پروژه‌هایی که تا پایان سال جاری و طی این پویش به بهره‌برداری می‌رسند تا کنون ۴۰۰۰ میلیارد تومان هزینه ساخت‌شان بوده و همچنان ۱۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار مورد نیازشان است. همچنین حدود ۲۳۸ پروژه در بخش بیمارستانی داریم که ۴۳ هزار و ۶۰۰ تخت را در بر می‌گیرد و اعتبار مورد نیاز برای ساخت بیمارستان‌های در حال احداث ۳۲ هزار میلیارد تومان است.
مجوز شورای اقتصاد برای جذب سرمایه‌گذار خارجی جهت ساخت ۳ پروژه بیمارستانی
وی افزود: همچنین پروژه‌هایی را هم با استفاده از جذب سرمایه گذار خارجی انجام می‌دهیم که در حال حاضر در این زمینه سه پروژه در تبریز، شیراز و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی داریم که شورای اقتصاد برای استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی در آن‌ها مجوز صادر کرده است.
تقوی‌نژاد ادامه داد: در طرح تحول نظام سلامت نیز ۲۰۷ پروژه داریم که ۲۲۰۰ تخت را به خود اختصاص می‌دهد و حدود ۲ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. همچنین در این زمینه مجموعا ۳۱۱۱ پروژه بهداشتی در دست احداث داریم که ۱۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. در عین حال مجموعه آنچه در وزارت بهداشت در حال ساخت است و یک حرکت جهادی را می‌طلبد شامل ۳۷۹۹ پروژه است که با ظرفیت ۴۵ هزار تخت خواهد بود و برای تکمیل و بهره‌برداری از آن‌ها ۴۱ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم.
حال باید دید که اولا اعتبار لازم برای اتمام و بهره‌برداری از این پروژه‌ها برای وزارت بهداشت تامین خواهد شد و دوما این پروژه‌ها در موعد اعلام شده به بهره‌برداری می‌رسند و سوما بعد از افتتاح، این پروژه‌ها چقدر می‌توانند به مراقبت و درمان ایرانیان در زمان بحران، کمک کنند.